عقيده

ابن مفلح در ادامه این سخن می­گوید: «فقیه کسی است که مردم را از رحمت الله ناامید نکند و بر گناهان جری نگرداند.»[۱] ابن تیمیه بدعت خوارج را اولین بدعتی می­داند که در اسلام به وجود آمد چرا که آنها مسلمانان را کافر دانستند و جان و مال­شان را مباح می­دانستند و در امام، جماعت و سرزمین از مسلمانان جدا …

به عقیده­ی آنها الله متعال مقام و منزلت سومی در بین کفر و ایمان قرار نداده است، کسی که کافر شده، عمل او تباه شده و مشرک می­گردد. و ایمان اساس اعمال و اولین فرایض در اعمال است و هرکس اوامر الله متعال را ترک کند، اعمالش نابود می­شود و هرکس عملش تباه و نابود شود، بی­ایمان است و شخص …

اما اهل سنت سخن آنان را رد کرده و دیدگاه­شان این است که آنها به خطا رفته­اند، چراکه الله متعال در بسیاری آیات، مردم را داور و حَکَم قرار داده است مثلا در مورد مجازات صید می­فرماید: «یَحْکُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِّنکُمْ»: «که دو نفر عادل از شما (برابر بودن) آن را تصدیق کنند.» (مائده: ۹۵) و می­فرماید: «وَمَا اخْتَلَفْتُمْ …

خوارج: روشن شد که برخی ظالمان و فتنه جویان، عثمان بن عفان رضی­الله­عنه را به شهادت رساندند و پس از آن مسلمانان پراکنده شدند به­گونه­ای که جنگ صفین به مانند انفجاری مهیب، بر پا شد، بمب تحکیم به میان­شان انداخته شد و بلافاصله قیام خوارج منفجر شد. معاویه بن ابوسفیان از جمله کسانی بود که اعتقاد داشت به دلیل پراکندگی …

این را در رد کسانی می­گوییم که منکر وجود شخصیتی به نام عبدلله بن سبأ یهودی هستند. کسی که با دشمنی و کینه­توزی با اسلام روبرو شد. و یا به کسانی می­گوییم که این حوادث سخت و بزرگ و نسبت دادن آن به یک شخص را دور و غیر قابل باور می­دانند. فعلا تصدیق و باور اینکه تنها یک نفر …

پس از کشته شدن عثمان رضی­الله­عنه، انگیزه­های فتنه و توطئه فراهم شد. حوادثی که آتش آن­را عبدالله بن سبأ روشن کرد بیانگر این مطلب است که عبدالله بن سبأ محور اساسی بود که کینه­توزان، حسودان و منافقان گرداگرد او جمع شدند و پس از اینکه شیخین، این گروه­ها را قبل از او نابود کردند، به دو دلیل دوباره سر بلند …

همچنین الله متعال خبر داده است که رسول الله دین را کامل کرده است. همچنین رسول الله می­فرمایند: «ما ترکت من شیء یقربکم الی الجنه الا وقد حدثتکم به و ما من شیء یبعدکم عن النار الا وقد حدثتکم به»: «هرچیزی که سبب نزدیکی شما به بهشت می­شود، برای­تان گفته­ام و هر چیزی که سبب دوری شما از آتش می­شود، …

می­خواهیم خط مشی خود را از قاعده­ای که ابن تیمیه از نظر شرعی و عقلی آن­را تایید کرده است، بگیریم؛ سلف صالح از جمله صحابه به لغت قرآن عالم­تر و آگاه­تر بوددند و در فهم آیات محکم و متشابه بسیار دقیق بودند به همین سبب در عصر و زمان آنها در اصول عقیده اختلافی به وجود نیامد و در این …

مطالعه­ی تاریخ مسلمانان خصوصا در دوران معاصر، صحت خبر ابن عباس را تایید می­کند چنانکه ملاحظه می­شود و گویا که فرقه­های جدیدی ظهور کرده­اند!! حتما لازم نیست که  صاحب­نظران و اسامی آن فرقه­ها باز گردد، بلکه در لباسی جدید در قالب فرقه­ها و انحراف از عقیده­ی اسلامی که فرقه­ی ناجیه به آن چنگ زده است، بازگشته است.[۱] حقیقتی که نمی­توان …

دوم: الله متعال زیباترین کیفیت جدال نیک را در این آیات بیان کرده است و در جاهای دیگر پیامبرش را آموزش داده است. الله متعال می­فرماید: «إِنَّ الدِّینَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَمَن یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِیعُ الْحِسَابِ * فَإنْ حَآجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلّهِ وَمَنِ …

اگر سوال شود الله متعال در اینکه می­فرماید: «وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» به رسول الله امر می­کند که جدال کند، پاسخ این سوال به دو صورت می­باشد: اول: الله متعال به جدالی نیک امر نموده نه مطلق جدال؛ و رسول الله نیز فرمان الله متعال را اجابت کرده است. با این همه، از ایشان هرگز نقل نشده که با اسلوب …

اما اینکه پادشاه روم از هارون الرشید خواست تا فردی از محدثین را برای مناظره با اهل کلام بفرستد و محدثان از این مناظره ناتوان ماندند و اینگونه به محدثین طعنه می­زنند و آنها را مسخره می­کنند و بر این داستان و حکایتی مشابه آن فخر می­کنند، جواب آنها به این صورت است که آنها می­خواهند با این روش چنین …

و می­فرماید: «إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَى لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ»: «بی‌گمان در این (سخن) برای صاحب دلان پندی است.» (ق: ۳۷) و الله متعال از اصحاب آتش خبر می­دهد: «وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ»: «و گویند: «اگر ما می‌شنیدیم یا تعقل می‌کردیم، در (زمرۀ) دوزخیان نبودیم». (ملک: ۱۰) پس عقل راهنمای بندگی و درک …

مخالفین بر این نظرند که باید میان نظر شرعی و کلام بدعی تفاوت قائل شویم و اختلاف میان آنها قبل از هر چیز، اختلافی منهجی است چراکه اهل حدیث بر این باورند که عقل چیزی را واجب نمی­کند و تا زمانیکه وحی نیامده باشد، نقشی در تحلیل و تحریم و حسن و قبح ندارد. و در این دیدگاه به آیات …

علمای علم کلام در دفاع از منهج خود به دلایل زیر اتکا می­کنند.: اول: ظهور علم کلام در زمان تبع تابعین بوده است و استحسان اقتضای پیروی از آن­را می­کرد و کتاب­های مختلفی این علم را تدوین نموده است پس بدعت حسنه به شمار می­آید و سبب دور شدن شبهه از قلب اهل باطل و ثبات یقین موحدان می­باشد. دوم: …

اکنون مشکلات جدیدی به وجود آمده است و لازم و ضروری است که تفکر اسلامی با شیوه­های متناسب با فرهنگ و تمدن حاضر، با آن روبرو شود. چون عالم اسلامی را در دوران پیکار عقل­ها در برابر دشمنان اسلام تصور کنیم، آنچه واضح و روشن است این است که اسلام بر آنها هجوم می­برد و عناصر والای تمدن در اختیار …

اما در عصر حاضر، یعنی پس از الغای خلافت اسلامی در آخرین دوران آن (خلافت عثمانی)، این مساله نزد علمای اسلام چنان مورد بحث و موشکافی قرار گرفت که پیش­تر چنین نزد علمای سلف مطرح نبود بلکه چه بسا به ذهن آنها هم چنین اتفاقی خطور نمی­کرد. چراکه در طول تاریخ اسلام، از زمان وفات رسول الله و خلافت ابوبکر …

مهم­ترین موضوعات علم کلام:[۱] مناقشات در اصول دین که متکلمان درباره­ی آن صحبت کرده  و مناظره می­کنند، پیرامون مسائل زیر می­باشد: اولا: «رد بر دهری­ها که معتقد به قدمت عالم هستنند. متکلمان بر حادث بودن اجسام دلیل و برهان آورده و آن­را دال بر وجود پروردگاری می­دانند که عالم حادث را به وجود آورده است و او الله متعال می­باشد. …

بدانید که نه اسلام را یاری کردند و نه پشت دشمن را شکستند بلکه با بدعاتی که آوردند، افراد زیادی از آنان پیروی کردند و چنین دچار فساد در عقیده شدند.[۱] ذکر اسباب و علل آن گذشت و بیان آن در بحث ما نمی­گنجد. و هنگام بحث از آرا و اندیشه­های کلامی از آن به تفضیل صحبت خواهیم کرد. اما …

شاید مثالی که ابن خلدون برای ما ذکر می­کند، در این­باره قویترین دلیل در اثبات عجز عقل از ادراک مسائل غیبی به شمار آید. او می­گوید: «این نقصی در عقل و مدرکات آن نیست، بلکه عقل میزان و معیاری درست و صحیح است و احکام آن یقینی می­باشد که در آن کذب و دروغی نیست و تو نباید در پی …

ابن خلدون علم کلام را این­گونه معرفی می­کند: «علمی است متضمن دفاع از عقاید ایمانی با دلایل عقلی و پاسخ دادن به اهل بدعت در زمینه اعتقادات بر مبنای مذاهب سلف و اهل سنت.» با اینکه علم کلام دفاع از عقاید ایمانی را به واسطه­ی دلایل عقلی اجازه می­دهد اما توضیح می­دهد که مسائل مربوط به عالم غیب در شمار …

سپس سبب تسمیه­ی مسائل آن به علم کلام را بیان کرده و می­گوید: «مجموع این مسائل را علم کلام می­نامند یا بدین سبب علم کلام می­نامند که در برابر بدعت­ها مناظره می­کنند که این مناظره تنها از حیث گفتاری است و به عمل باز نمی­گردد و یا به این سبب است که سبب وضع و بررسی آن، تنازع در باب …

ابن تیمیه می­گوید: «از این­رو سلف صالح و امامان، اهل کلام را به سبب مخالفت با قرآن و سنت نکوهش کرده­اند چراکه در ادله و احکامی که مطرح می­کنند باطلی راه یافته است که موجب تکذیب برخی سخنان رسول خدا و مسلط نمودن دشمن بر اهل اسلام می­شود.»[۱] دیدگاه مقایسه­ای به ما تصویری دقیق از تغییر حوادث پس از عصر …

دلیل اینکه اینها اصل و پایه­ی بدعت­ها هستند، این است که آغاز انحراف از مکتب صحابه به اینها بازمی­گردد و ما می­دانیم که خوارج چه جدایی­های در صف اسلام پدید آوردند علاوه بر اینکه مرتکبین گناهان کبیره را تکفیر می­کردند. تشیع نیز در ابتدا با مشخصه سب و دشمنام صحابه به جز علی، وارد میدان شد و پس از این …

با هم در مورد عصر رسول الله و صحابه صحبت کردیم و گفتیم که با نص صریح آیه­ی قرآن، دایره­ی دین کامل گشت و اصحاب فهم و درایت عمیقی نسبت به عقیده­ی اسلامی و اصول آن داشتند. فهم و تطبیق آن در قلوب آنان درست مانند قلب یک شخص بود. و همگی فهم یکسانی داشتند. در پرده­ی ظهور حوادث و …

در حدیث دیگری رسول خدا آنها را به این صورت وصف می­کند که بهترین انسان­ها هستند و جز آنها اگر به اندازه­ی کوه احد طلا صدقه بدهند با یک مُد و یا نصف مد که صحابه صدقه بدهند، برابری نمی­کند. بعد از اسلام آوردن، از سوی خانواده، عشیره، قبیله و نزدیکترین افرادشان درد و رنج و مصیبت­های بسیاری دیدند اما …

الله متعال در فضل و برتری صحابه می­فرماید: «وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ»: «پیشگامان نخستین مهاجران و انصار و کسانی که به نیکی روش آنان را در پیش گرفتند و راه ایشان را به خوبی پیمودند.» (توبه: ۱۰۰) پس آنها برترین­ها معرفی شدند و پس از آنها این وصف شامل کسانی می­شود که تا قیامت از آنها …

سنت رسول الله نیز مصدر دوم در اسلام است به همین سبب، منهج صحیح نیازمند شناخت سنت و اجرای آن است و هرکس نسبت به سنت او آگاه باشد و از آن پیروی کند، به راه حق و صواب است. و این صفات منطبق با حالات صحابه و پس از آنها بزرگان اهل حدیث و سنت می­باشد (و آنها همان …

چنانکه مشاهده کردیم، اسلام قلب را مورد خطاب قرار داده است و انسان را به اندیشیدن و تدبر در آیات و آثار مخلوقات فراخوانده است. عصر صحابه براساس همین منهج قرآنی روشن، گذشت و در روش و منهجش، تنها قدوه و اسوه و الگوی آنها رسول الله بود به­گونه­ای که با او زندگی کرده و شاهد نزول وحی بودند و …

شیخ الاسلام ابن تیمیه علاوه بر این دلایل تفاسیری را از اصحاب ابن مسعود و ابن عباس ثابت شده است که از آنها نقل کرده­اند و مقدار آنها را جز الله متعال نمی­داند، ذکر می­کند. ابن مسعود می­گوید: «اگر بدانم کسی نسبت به کتاب الله از من آگاه­تر است نزد او می­روم.» پس از صحابه تابعین آمده و تفسیر را …

کتاب­ها و صفحات تاریخ بر فهم و شناخت کامل صحابه از تمامی اصول دین خبر می­دهد و این به سبب توجه و اطاعت آنها از آیاتی است که به غور و تدبر تشویق می­کند، مانند این کلام الله متعال که می­فرماید: «کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ»: «کتاب پر خیر و برکتی است و آن­را برای تو فرو فرستاده­ایم تا …

عده­ای از مفسران آورده­اند: عمر در بالای مدینه زمینی داشت و چون می­خواست به آنجا رود باید از مدارس یهود می­گذشت و هر زمان از آنجا گذر می­کرد سخنان­شان را می­شنید، روزی درحالی­که وارد آنجا شد، به او گفتند: ای عمر، از اصحاب محمد هیچیک نزد ما از تو محبوب­تر نیست. آنها که نزد ما می­آیند، ما را اذیت می­کنند …

در ایمان به تقدیر مسلمانان بسیار دچار اختلاف شدند و در این میان موضع ابوبکر در این مورد را مشاهده کردیم هنگامی که می­گفت: «من سخن و نظر خویش را می­گویم اگر درست بود، از جانب الله متعال است اما اگر خطا و اشتباه بود، از جانب خود من و شیطان است.» این سخن او دلالت بر تأیید مسئولیت اخلاقی …

قبل از به وجود آمدن محنت خلق قران، در مصادر تاریخی به موضع اصحاب رسول الله در باب روایاتی که خلق قرآن را تشریح نموده، توجهی نشده است آن­گونه که در کتاب­های فرق مختلف در هنگام مناقشه آمده است مانند معتزله و اشاعره یا معتزله و سلف؛ با وجود این بهتر است به آرا و نظریه­هایی که بعدها در شناخت …

کتاب­های تاریخی قصه­ی مشهور مباهله میان پیامبر و هیئت نجرانی را برای ما بازگو نموده­اند و ما مناقشه­ی بین پیامبر و این هئیت را که براساس جدل به شیوه احسن بود برگزیده و آورده­ایم. طبری در تاریخ خود آورده است که نصاری نزد پیامبر آمده و درباره­ی عیسی علیه­السلام با ایشان نزاع نموده و گفتند: پدر عیسی که بود؟ و …

بخاری در صحیح خود و در کتاب «بدء الخلق» از عمران بن حصین روایت کرده که می­گوید: نزد پیامبر آمدم و شترم را به درب بستم. گروهی از بنی­تمیم نزد پیامبر آمدند. پیامبر به ایشان گفت: بشارت بده شما را ای بنی­تمیم. گفتند: به ما بشارت دادی، حال به ما چیزی عطا کن. سپس مردمی از اهل یمن نزد ایشان …

اما برخی بر این جواب اعتراض کردند زیرا راه برهان و دلیل را از استعاذه بهتر و برتر دانسته است درحالی­که استعاذه کامل­تر و قوی­تر است و اینکه الله متعال وسواس را از قلب بیرون کند، کامل­تر است تا اینکه انسان خود این کار را بکند.[۱] دیدگاه ابن تیمیه این است که هر دو پاسخ از چندین جهت و به …

امام مسلم در صحیح خود در باب ایمان از ابوهریره روایت کرده است که رسول الله فرمود: «لَا یَزَالُ النَّاسُ یَسْأَلُونَکُمْ عَنِ الْعِلْمِ حَتَّى یَقُولُوا: هَذَا اللهُ خَلَقَنَا، فَمَنْ خَلَقَ اللهَ؟»: «مردم پیوسته در باب علم و مسائل علمی از تو سوال می­کنند و این سوال­ها بدان جا می­رسد که می­گویند: این الله است که ما را خلق کرده است …

موارد متعددی وجود دارد که بیانگر جهت­گیری و رای و نظر صحابه در مورد آیات قرآن است. اگر بحث را به شیوه­ای استقرائی و کوتاه با بیان این موارد شروع کنیم می­توانیم به استنباط­های آنها در باب نصوص شرعی یعنی کتاب و سنت دست یابیم و چگونگی شروع اختلاف و کشمکش و اسباب به وجود آمدن تفاوت­ها و جدایی­ها از …

اغلب مباحث اسلامی پیرامون عقیده، متکی به کتاب­های متکلمین و غالباً معتزله و اشاعره است و در استدلال به اصول دین توجهی به اولین مسلمانان و منهج شرعی و عقلی آنان نمی­شود. مشاهده می­شود که اغلب بحث­های امروزی اعتماد خود را به آرای مستشرقانی معطوف دارد که معمولا در بررسی اعتقاد و باور صحیح اسلامی به فرقه­های می­پردازند که از …

اکنون در باب عقیده­ی اسلامی در زمان رسول الله و صحابه ایشان بحث خواهیم کرد و شروع بحث ما در این مورد به این سبب است که یقین داریم باید نقطه­ی شروع بیدرای اسلامی حقیقی، تأسی و پیروی از رسول خدا و خلفای راشدین پس از ایشان باشد. تردیدی نیست انسان­هایی که در اولین قرن (ظهور اسلام) زندگی می­کردند، افرادی …

پیامبر اسلامﷺ در فرازی موقعیت و جایگاه صحابه در مقایسه با سایر امت را این‌گونه توصیف می‌کند «النجومُ أمنهُ للسما فإذا ذهبتِ النجومُ أتی السماء ما توعد, و أنا أمنه لأصحابی فإذا ذهبتُ أتی أصحابی ما یُوعدون, و أصحابی أمنه ذهبَ أصحابی أتی أمتی ما یُوعدون» ترجمه: (ستارگان محافظ و امین آسمانند و هر گاه ستارگان رو به زوال روند …

دکتر البوطی تلاش کرده است تا در رابطه با مساله تقلید و تقیّد و التزام به یک مذهب معین از لحاظ علمی گفتگو و بحث کند، که در صفحه ۶۰ کتاب «لا مذهبیه» به نتیجه‌ای که ما نیز با او موافق هستیم، رسیده است، وآن این است: کسی که نسبت به دلیل حکمی ناآگاه و بی‌اطلاع باشد، واجب است که …

و نوع دوم را اصطلاحاً مجتهد می‌نامند. و نوع سوم را متبعیّن (کسانی که تبعیت می‌کند) می‌نامند.بر گروه اول واجب است که از هر عالمی که به کتاب و سنّت آگاه است و در ارتباط با دین وعلم مورد اعتماد و اطمینان آنان است، تقلید کنند. و اما بر گروه دوم واجب است که در ارتباط با شناخت آنچه که …

معتقدیم که تبعیت از آنچه که خداوند سبحانه و تعالی ـ در کتاب خود(قرآن) و سنّت رسول خودص به آن امر کرده واجب است و این همان عزم، تصمیم واراده اسلام و حقیقت ایمان است و هرکس به تبعیت آنچه که از طرف خداوند و رسول او آمده است، راضی و خشنود نباشد، مسلمان نیست همانطور که خداوند سبحانه و …