نظر و دیدگاه ما در ارتباط با مسأله اجتهاد و تقلید (۲)

و نوع دوم را اصطلاحاً مجتهد می‌نامند. و نوع سوم را متبعیّن (کسانی که تبعیت می‌کند) می‌نامند.بر گروه اول واجب است که از هر عالمی که به کتاب و سنّت آگاه است و در ارتباط با دین وعلم مورد اعتماد و اطمینان آنان است، تقلید کنند. و اما بر گروه دوم واجب است که در ارتباط با شناخت آنچه که کتاب و سنت بر آن دلالت می‌کند، تلاش کرده و از آن‌ها تبعیت و پیروی نمایند، و حتی مردم را نیز به آگاهی از کتاب وسنت و تبعیت از آن دو راهنمایی وارشاد نماید. و بر گروه سوم واجب است که از دلایل شرعی و گفته‌های علماء، اطلاع و آگاهی پیدا کرده و از آن‌ها تبعیت کنند. هر کس که استعداد و توانایی اجتهاد داشته باشد، تقلید و اتباع از غیرمگردرحالت ضرورت، برای او جایز نیست، همانطور که طهارت و وضو بوسیله خاک، زمانی درست است که آب موجود نباشد یا اینکه در به کار بردن آن معذوریت شرعی داشته باشد و هر کس توانایی و استعداد اتباع ” تبعیت” داشته باشد تقلید واجتهاد برای او جایز نیست همانطوریکه اگر کسی توانایی وقدرت اجتهاد و تبعیت را نداشته باشد، تقلید بر او واجب است. دلیل این گفته‌ها آن است که اصل و اساس در هر چیزی، تبعیت از کتاب (قرآن) و سنّت است برای هر کسی که توانایی و استعداد حرکت در این مسیر را داشته باشد. همانطور که خداوند سبحانه و تعالی می‌فرماید:

﴿ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَیۡکُم مِّن رَّبِّکُمۡ وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِیَآءَۗ قَلِیلٗا مَّا تَذَکَّرُونَ ٣﴾ [الأعراف:۳].

«از چیزی پیروی کنید که از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده است و جز خدا از اولیا و سرپرستان دیگری پیروی مکنید و (فرمان نپذیرید».

﴿وَمَآ ءَاتَىٰکُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰکُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْۚ﴾ [الحشر: ۷].

«و چیزهایی را که پیغمبر برای شما (از احکام الهی) آورده است، اجرا کنید و از چیزهایی که شما را از آن بازداشته است، دست بکشید».

و اگر مسلمان توانایی و استعداد درک و فهم از کتاب و سنّت و استنباط احکام از این دو منبع را نداشته باشد به درجه اتباع نزول پیدا می‌کند و اگر توانایی و استعداد اتّباع را هم نداشته باشد به درجه دیگری که همان تقلید است نزول پیدا می‌کند، درجه اتباع و تقلید هر دو از مواردی هستند که زیر مجموعه این فرموده خداوند تبارک و تعالی قرار می‌گیرند که:

﴿فَسۡ‍َٔلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلذِّکۡرِ إِن کُنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ ۴٣﴾ [النحل: ۴۳]. «پس (برای روشنگری] از آگاهان بپرسید، اگر (این را) نمی‌دانید (که پیغمبران همه انسان بوده‌اند نه فرشته».

در نتیجه برای شما که این کتاب را می‌خوانید مشخص می‌شود که به حقیقت کسانی که می‌گویند و شایعه پراکنی می‌کنند که ما اجتهادرا بر هر کسی واجب می‌دانیم، به ما دروغ و افتراء نسبت داده‌اند و همچنین هر کسی که از طرف ما گفته است که همانا ما تقلید را برای انسان جاهل حرام می‌دانیم، دوباره به ما دروغ و افتراء نسبت داده است لذا ما از هر سخنی که بر خلاف گفته مان به ما نسبت می‌دهند، بیزاریم و خود را تبرئه می‌کنیم.