جایگاه صحابه در میان امت (۲)

شیخ الاسلام ابن تیمیه علاوه بر این دلایل تفاسیری را از اصحاب ابن مسعود و ابن عباس ثابت شده است که از آنها نقل کرده­اند و مقدار آنها را جز الله متعال نمی­داند، ذکر می­کند. ابن مسعود می­گوید: «اگر بدانم کسی نسبت به کتاب الله از من آگاه­تر است نزد او می­روم.»

پس از صحابه تابعین آمده و تفسیر را از صحابه آموختند. مجاهد می­گوید: «قرآن را از ابتدا تا انتها به ابن عباس عرضه کردم و در هر آیه می­ایستادم و از او سوال می­کردم.» به همین سبب سفیان ثوری می­گوید: «هرگاه تفسیری از مجاهد به تو رسید، تو را کافی است.»[۱]

اصل این است که رسول الله رسالت را چنانکه به او امر شده بود، ابلاغ نمود و در راستای اجرای رهنمود الهی چیزی از آن­را کتمان نکرد، آنجا که خداوند متعال می­فرماید: «وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»: «و (ما این) قرآن را بر تو نازل کردیم تا برای مردم روشن سازی، آنچه را که به سوی آن‌ها نازل شده است.» (نحل: ۴۴)

و اینکه می­فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ»: «ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت برتو نازل شده است،  (به مردم) برسان و اگر (این کار) نکنی، رسالت او را نرسانده‌ا و الله تو را از (شر) مردم حفظ می‌کند.» (مائده: ۶۷)

و الله متعال خبر داده که رسول او دین را کامل کرد. و رسول الله می­فرماید: «ما ترکت من شیء یقربکم الی الجنه الا و قد حدثکم به، و ما من شیء یبعدکم عن النار الا وقد حدثکم به»: «چیزی که سبب نزدیکی شما به بهشت شود رها نکردم مگر اینکه شما را از آن آگاه نمودم و چیزی که سبب دوری شما از آتش شود باقی نگذاشتم مگر اینکه شما را از آن آگاه نمودم.»

بنا بر این اصل، رسول خدا تمام اصول اسلامی را که الله متعال از آن خبر داده است از اسماء و صفات او تعالی که در قرآن آمده است برای صحابه و یارانش به بهترین شکل شرح و تبیین نمود.

ابوذر می­گوید: «رسول الله درحالی وفات نمودند که هیچ پرنده­ای در آسمان نبود که بال زند مگر اینکه چون از وی یادی می­شد در مورد وی علم و اگاهی داشتیم.»

صحابه بر درک و فهم دقیق و کامل هرچه از قرآن و حدیث فرامی­گرفتند، بسیار حریص بودند به­گونه­ای که اشخاصی چون عثمان بن عفان، عبدالله بن مسعود و … هرگاه از پیامبر ۱۰ آیه فرامی­گرفتند، از این مقدار فراتر نمی­رفتند تا اینکه علم و عمل نهفته در این آیات را فراگیرند. «می­گفتند: ما قرآن، علم و عمل را با هم فرا گرفتیم.»

شخصیتی مانند عبدالله بن عمر آنچنان در شناخت، معرفت و فهم غرق بود که سوره­ی بقره را در ۸ سال حفظ کرد.[۲]

ام دردا همسرش را اینگونه وصف می­کند که بهترین عمل ابودرداء، تفکر بود.[۳] اما عکس این حقیقت یعنی این ادعا که صحابه مشغول به جهاد بودند، چنانکه برخی متکلمان ذکر کرده­اند، ذم و نکوهش یاران رسول است حتی مذهب سلف امت را اینگونه می­دانند که رسول الله در حالی که معنی قرآن را نمی­فهمید، آن­را ابلاغ کرد و در­حالی­که معنای احادیث صفات را نمی­دانست از آن سخن گفت و جبرئیل نیز همین طور و به دنبال آنها صحابه و تابعین نیز به همین صورت عمل نمودند و این دیدگاه به قول علامه ابن تیمیه، گمراهی بزرگی است.[۴]

[۱] – ابن تیمیه، الفتادی الکبری، ج ۵، ص ۱۵۷و۱۵۹ چاپ ریاض.

[۲] – الفتاوی الکبری، ج ۵، ص ۱۵۵، ۱۵۶٫

[۳] – نقص المنطق، ص ۸۷٫

[۴] – شرح اسباب النزول واحدی، ص ۶۵٫