دهه ی آخر رمضان تلاش و کوشش رسول الله ﷺ در دهه ی آخر رمضان: ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها اعمال رسول الله ﷺ را در دهه ی آخر رمضان اینگونه توصیف می کند: « تلاش و کوششی را که (برای عبادت) در این ده روز می کرد در روزهای دیگر انجام نمی داد». روایت مسلم

وقتی می‌گویی «اَستغفِرُ الله» یعنی از الله دو چیز خواسته‌ای: پوشش گناهان بخشش آن، به طوری که الله تو را برای گناهت مجازات نکند. علامه ابن عثیمین رحمه الله (الفتاوی: ۱۶/ ۸۷).

دو دهه از ماه مبارک رمضان گذشت و حال کم کم وارد دهه ی سوم ماه مبارک رمضان می شویم. دهه ای که در آن شبی قرار گرفته که از هزار ماه بهتر است و شبی که در آن قرآن بر رسول الله صلی الله علیه و سلم نازل شد و آن “شب قدر” است. در دهه ی سوم عبادت …

در اینجا شاید برخی از این عالم وجود بی‌نظمی را متصور باشند و این مسئله را مطرح کنند که اگر خداوند وجود داشته باشد می‌بایست یک نظمی در عالم وجود داشته باشد در حالی که می‌بینیم در جائی باران می‌بارد و در جائی دیگر قحطی است! در جائی آتشفشان است و در جائی دیگر سیل! و الخ. مطرح‌کنندگان اینگونه سوال‌ها …

می‌بینیم با وجود این‌ها نیز، وسائل محافظت از خود به او داده شده است. (برای مثال) چشم‌هایش بر خلاف چشم‌های الاغ و قاطر و… دارای دو پرده است. یکی از آن‌ها را که بر روی چشمانش می‌کشد باز هم توانایی دیدن را دارد که تو گویی عینک دارد و گرد و خاک بدان وارد نمی‌شود، توانایی دیدن را دارد و …

پس (این گفته که) «به طور تصادفی برخی خاک و خاشاک جمع شده و این عالم با تمام این موجودات و با این همه خصوصیات و پیچیدگی­ها از آن به وجود آمد»[۱]، دیگر نمایان است که دارای چه وضعی است. پس در اینجا چاره‌ای نیست غیر از آنکه گفته شود: «صاحب علم و اراده و قدرتی وجود دارد که برنامه …

اول در اینجا می‌بینیم که به اندازه­ای معین، به او از ماده داده شده است نه سنگین­تر از آن­که به داخل آب سقوط کند و نه کم­تر از آن­که چون کاهی بر سر آب قرار گیرد. چون می‌بایست مستقر شده تا بتواند در آنجا بر روی آب حرکت کند. اما کیفیت و حتی شکل ظاهری آن نیز هم چون مرغ …

یعنی این شلوار در عین اینکه وظیفه‌ی خود – که پوشاندن است – را انجام می‌دهد باید حرکتش برای تحققِ هدف خود با حرکات چیزهایی که با آن‌ها در ارتباط است، هماهنگ باشد. اولین آن‌ها که قوّه و استعدادش است و در قرآن «تقدیر[۱]» برایش به کار برده می‌شود و دومین آن‌ها «هدایت» است. (یعنی) حرکت آن را با حرکت …

برای تقریر دلیل و برهان نظم باید معنای «نظم» توضیح داده شود. نظم آن است که «مخلوقی با کمیت و کیفیتی معین و با نیرو و استعدادی معین در جهتی مخصوص و ویژه برای هدفی مشخص حرکت کند.» این تعریف نظم است. نظم در بعضی از کتب نیز تعریف شده است اما مقداری نامنظم و نامفهوم است. آن تعریفی که …

قبل از اینکه حتی بگوییم که «چرا آشکار می‌شود و چرا آشکار نمی‌شود؟!»، ما با اصولی عقلی – که راه گریز و گزیری از آن نیست – به این رسیدیم که خدایی وجود دارد. خدایی که باید باشد و همیشه بوده است و این خدا خالق این چیزهایی است که حادث‌اند و لازم نیست همیشه وجود داشته باشند و او …

این را هم اضافه می‌کنیم که کسی بگوید به صورت تصادفی (این تغیُّرات) انجام شده است. این هم از همان سخنانی است که می‌بایست تحلیل شود. می‌گوییم (در جمله) «با تصادف به وجود آمده است» همه چیز روشن است اما تصادف یعنی چه؟ این را تحلیل کنیم تا ببینیم به چه معناست. تصادف یعنی ناگهان خود به خود ضربه‌ای آمد …

 پس اگر کسی بگوید «که (وجود و ساخت شهر کرمانشاه) مبدأیی نداشته است»، تا تو بخواهی فکر کنی که «همین آسمان و زمینی که شهر کرمانشاه نیز جزئی از آن است همیشه بوده است و نمی‌توانی مبدأیی برایش تصور کنی که از اولین خانه شروع شده باشد اما تا کنون به اینجا رسیده است»، دیگر این قابل تصور نیست و …

چرا؟ مگر مسأله چیست؟ مسأله این است که مسافتی معین وجود دارد و حرکتی خاص نیز برای این ماشین در نظر گرفته شده است. این ماشین مقطعی از مسافتش را حرکت کرده است. می‌بایست برای این حرکت مبدأیی وجود داشته باشد یعنی می‌بایست کمی پیش از آن (یعنی مبدأ) شروع به حرکت کرده باشد و برای همین است که این …

دلیل حدوث[۱] ما به این رسیدیم که این عالم در تغیُّر است. این تغیُّر و شدن از ابتدا با زمان در ارتباط است. برای مثال؛ فرض می‌کنیم ساعت دوازده ظهر یک نفر در همدان که در میان راه کرمانشاه به تهران است در یک قهوه‌خانه یا چلوکبابی نشسته است. به یک‌باره در آن زمان ماشینی با سرعت صد کیلومتر در …

اما کسی که می‌گوید اگر هر چیزی را خدا آفریده است پس چه کسی او را خلق کرده است؟! در اینجا برنامه و ضابطه‌ای وجود دارد که اگر انسان آن را در برابر هر سوالی که از او پرسیده می‌شود رعایت کند، از سوالات زیادی نجات می‌یابد. و آن هم این است که در کلمات دقت کند. (زمانی که) می‌گوید …

دلیل امکان پس نه «تسلسل» درست است[۱]؛ چون که این موجودات بالآخره چون حد و مرزی مشخص نیز وجود دارد منتهی می‌شوند و اگر فرض کنیم دو یا سه میلیارد عنصر هم وجود داشته باشد بالآخره پایانی دارد. و نه «دور» درست است[۲] که بگوئیم بدین صورت می‌رویم تا آخر و در آخر هم دوباره به اول باز می‌گردیم. مثلاً …

دور بگوییم این را نیز اولین (عنصر) پدید آورده است. یعنی آن آخری را اولین (عنصر) به وجود آورده است. در اینجا این فرض ما اقتضا می‌کند که این تناقض محال که «چیزی در یک زمان هم باشد و هم نباشد» برایش ایجاد شود. (زیرا) پس از آنکه نود و هشت دانه دیگر به وجود آمدند، آن (عنصر) اولی باید …

تسلسل فرض می‌کنیم، برای آنان که به هفت آسمان اعتقاد دارند و اهل دین هستند چنین بگوییم که مثلاً آسمان اولی را کسی که روی آن قرار دارد به وجود آورده است و او را نیز شخصی دیگر به وجود آورده است و الخ. اما برای آنان که معتقد به هفت آسمان نیستند بگوئیم که مثلاً این عنصر به وسیله‌ی …

فرض می‌کنیم تا امروز وجود داشته باشد و فردا وجود نداشته باشد و آسمان و زمین با هر آنچه که در آن است کاملا منهدم شده و آثاری از آن باقی نماند، در این صورت هیچ اشکالی روی نمی‌دهد. این است که می‌گوییم همانگونه که (این فرض) با «وجود» سازگار است با «عدم» نیز سازگار است. پس تصور «عدم» هیچ …

پس انسان زمانی که حوادث جزئی را مشاهده کرده و آن‌ها را به یکدیگر ربط می‌دهد متوجه می‌شود که این (تغییر و دگرگونی) بر همه‌ی کائنات یعنی آن‌هایی که مشاهده می‌کند حاکم است. پس زمانی که این‌گونه باشد تا اینجا بدان می‌رسد که تغَیّر و دگرگونی برای هر آنچه که مشاهده می‌کند صفتی عام است. تا اینجا کافی است که …

اکنون به آنجا باز می‌گردیم که گفتیم انسان به وسیله‌ای این‌ها از سایر حیوانات جدا می‌شود. یعنی انسان دارای نیروی سمع و بصر و قلب است. بنابراین با این نیروها به میدان استدلال و اقامه‌ی برهان و دلیل می‌رویم که بدانیم که چرا ما مجبور و ناچار می‌شویم به اینکه معتقد به وجود خدایی باشیم[۱]. اولین قدمی که در این …

پس آن‌هایی که به خدا ایمان دارند بدینگونه متوقف می‌شوند. (چون فرد به خودش) می‌گوید: این بصر و این قلب و این اراده‌ام و هیچ کدام برای آنکه من احکام -یا همان بایدها و نبایدها- را دریافت و درک کنم به کار نیامدند، پس چاره‌ام در این دو چیز است؛ یا با اتکا بر آن جهل و تاریکی هر آنچه …

ما انسان‌ها دارای این سه نیرو یعنی «بصر» و «قلب» و «سمع» هستیم که بصر برای کسب و دریافت معلومات از این عالم و همچنین این آیات و نشانه‌ها که در اطراف انسان و در خود وی وجود دارد می‌باشد. یا به تعبیری دیگر، نیروی بصر آن نیرویی است که نهایتا می‌رسد به درک این قوانین و سننی که بر …

نیروی دیگری در برابر نیروی علم وجود دارد که نیروی «اراده» نامیده می‌شود تا پس از آنکه انسان به وسیله‌ی این نیروها (یعنی قوّه‌ی علم) دو راه را از یکدیگر تشخیص داد او دیگر هر انتخابی که از این دو انجام دهد به وسیله‌ای این نیرو ممکن می‌باشد، که در بحث‌های آینده به آن اشاره خواهیم کرد.  منشأ نیروی اراده …

پس از این‌ها، نیرویی دیگر نیز در انسان وجود دارد که آن نیز عبارت است از زمینه‌ی آن معلوماتی که با بصر فهمیده نمی‌شوند یعنی این معلومات از آن‌هایی نیستند که به وسیله‌ی بصر درک شوند؛ چون که به حوادث جزئی که قابل تنظیم بوده و سنت‌هایش ورای آن حوادث قابل درک باشند، ربطی ندارند. همچنین از آن قبیل مواردی …

می‌دانیم که دیگر حیوانات زمانی که حادثه‌ای را درک می‌کنند نمی‌توانند با استدلالی به اصطلاح منطقی به ماورای آن حادثه برسند و آن حادثه و چیزی را که در پس آن وجود دارد درک کنند. مثلاً آنگونه که انسان از حوادث استفاده می‌کند برای آنکه به صانع و خالق آن حوادث پی ببرد حیوانات دیگر قادر به انجام آن نیستند. …

ما می‌دانیم که وقتی جانوری، حادثه‌ای را مشاهده می‌کند و حرکت و وضعیتی از آن حوادث جزئی که با مادیات و محسوسات ارتباط دارد را درک می‌کند و عکس و تصویر آن حادثه به ذهنش می‌رود – اکنون ذهنش را هرچه نام نهیم مقصود آنچه که این حیوان دارد – و به دنبال آنکه تجربه‌ی خاصی (از آن حادثه) برای …

قبل از وارد شدن به بحث، بسیار مختصر اشاره کنیم به آنکه انسان چه نیرویی برای کسب علم در اختیار دارد، چون وقتی آن نیرو شناخته شد در نتیجه انسان می‌تواند آن را به درستی به کار گیرد و انتظارش از آن نیرو در حد خودش می‌شود و در زمینه‌ای که قادر است، آن را به استخدام خود می‌گیرد. ما …

{الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى ۙ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ}. کسانی که دارائی خود را در راه خدا صرف می‌کنند و به دنبال آن منّتی نمی‌گذارند و آزاری نمی‌رسانند، پاداششان نزد پروردگارشان است (و اندازه‌ی اجرشان را کسی جز خدا نمی‌داند)، و نه ترسی بر …

آیا کسی که نمازهای فوت شده دارد نمیتواند نماز سنت تروایح بخواند؟چون امام جماعت مسجد ما اینطور گفت که من فکر نکنم این قول صحیح باشد. آیا حدیثی وارد شده که چنین شخصی که نماز فوت شده دارد نباید نماز سنت بخواند؟ الحمدلله کسی که نماز فوت شده دارد، دیگر قضاء کردن آن نمازها نه جبران کننده هستند و نه …

برخی احکام روزه و رمضان کفاره های روزه: کفارات روزه بر دو نوع است: کفاره نوع اول: روزه گرفتن دو ماه پی در پی، که خاص به شخصی است که در روزهای ماه مبارک رمضان عمدا با همسرش جماع (هم بستری) کند. که اگر توانایی ۶۰ روز روزه گرفتن را نداشت می تواند به جای آن باید به ۶۰ مسکین …

امام احمد بن حنبل رحمه الله سال‌ها در فتنه‌ی معروف به «خلق قرآن» شکنجه و زندانی شد، اما پس از آنکه بعد از سال‌ها آزاد شد کسانی را که باعث این محنت وی شده بودند بخشید و گفت: «چه سودی به تو می‌سد که خداوند برادر مسلمانت را به خاطر تو عذاب دهد؟!» [سیر أعلام النبلاء]

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: «إِذَا قُدِّمَ الْعَشَاءُ فَابْدَءُوا بِهِ قَبْلَ أَنْ تُصَلُّوا صَلاهَ الْمَغْرِبِ وَلا تَعْجَلُوا عَنْ عَشَائِکُمْ». (بخارى:۶۷۲) ترجمه: انس ابن مالک روایت می کند که رسول ‏الله  فرمود: «اگر شام قبل از نماز مغرب آماده شد، نخست، شام را با آرامش، بخورید». (بعد نماز بخوانید).

الحمدلله، برقرار داشتن پیوند خویشاوندی واجب است و دارای فضیلت بزرگی است. الله تعالی تضمین نموده که هرکس صله رحم را برقرار سازد او را به خویش نزدیک نماید و هر کس آن را قطع نماید؛ او را از خود دور کند. بخاری ۷۵۰۲،۵۹۸۷،۴۸۳۰ و مسلم ۲۵۵۴ پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُوسَع لَهُ …

الحمدلله، شب قدر بر همه شبهای سال فضیلت و برتری دارد بخاطر اینکه قرآن کریم در آن شب نازل شده است. خداوند می فرماید : {إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ(۱)وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَهُ الْقَدْرِ(۲)لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ(۳)تَنَزَّلُ الْمَلاَئِکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ(۴)سَلاَمٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ(۵)} [قدر]. و در جای دیگر خداوند می فرماید : …

زکات فطربرای بچه به روح آمده درشکم مادر واجبه یا نه؟ و علیکم السلام الحمدلله، دادن زکات فطریه بجای جنین لازم نیست، ولی مستحب است که زکات فطر جنین را نیز داد. اما برای این استحباب هیچ دلیلی از عمل پیامبر صلی الله علیه وسلم ثابت نشده است، و ثابت نشده که ایشان زکات فطر جنین را نیز امر به …

زکات فطر بر هر مسلمانی واجب است به دلیل حدیث ابن عمر رضی الله عنه : (فرض رسول الله صلی الله علیه وسلم زکاه الفطر صاعا من تمر أو صاعا من شعیر علی العبد والحر، و الذکر و الأنثی و الصغیر و الکبیر من المسلمین، و أمر بها أن تؤدی قبل خروج الناس إلی الصلاه)[۱] «پیامبر صلی الله علیه وسلم …

اعتکاف باید در مسجد باشد : به دلیل فرموده خداوند متعال : {وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أنتُم عَاکِفُونَ فِی المَسَاجِدِ} (بقره : ۱۸۷). «و وقتی که در مساجد به (عبادت) اعتکاف مشغولید با همسرانتان همخوابگی نکنید». و همچنین به دلیل اینکه مسجد محل اعتکاف پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده است. «مستحب است که شخص معتکف به عباداتی مانند نماز و …

اعتکاف ده روز آخر ماه رمضان بمنظور برخورداری از خیر و پاداش و دریافتن شب قدر سنت است، خداوند متعال می‌فرماید : {إِنَّا أنزَلنَاهُ فِی لَیلَهِ القَدرِ وَ مَا أدراکَ مَا لَیلَهُ القَدرِ، لَیلَهُ القَدرِ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ تَنَزَّلُ المَلاَئِکَهُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإذنِ رَبِّهِم مِن کُلِّ أمرٍ سَلاَمٌ هِیَ حَتَّی مَطلَعِ الفَجرِ} (قدر). «ما قرآن را در شب …

و پروردگارت (چنین) مقرر داشته است که : جز او را نپرستید، و به پدر و مادر نیکی کنید، هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها نزد تو به سن پیری رسند، (حتی) به آنها (کلمه ی) افّ (= کمترین کلمه رنج آور) نگو، و بر(سر) آنها فریاد نزن، و با نیکی (و بزرگوارانه) با آنها سخن بگو …

ﺑﺴﻢ ﺍﻟﻠﻪ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ﺍﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻪ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﻭ ﺍﻟﺼﻼﺓ ﻭ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﯽ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﻭ ﻋﻠﯽ ﺁﻟﻪ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺑﻪ ﺍﻟﯽ ﯾﻮﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻭﺍﻣﺎ ﺑﻌﺪ : ﺯﻛﺎﺕ ﻓﻄﺮ، ﺯﻛﺎﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺭﻣﻀﺎﻥ ﻭﺍﺟﺐ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺁﻥ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﭼﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﭼﻪ ﺑﺰﺭﮒ، ﻣﺬﻛﺮ ﻳﺎ ﻣﺆﻧﺖ ﻓﺮﺽ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ . ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﺯ …

أفضل الصلوات عند الله صلاه الصبح یوم الجمعه فی جماعه پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرمایند : بهترین نماز در نزد الله متعال ، نماز صبح روز جمعه به صورت جماعت در مسجد می باشد . امام بیهقی این حدیث را ، با اسناد صحیح ، از طریق عبد الله بن عمر ، به صورت مرفوع روایت نموده …

روز نهم ماه ذی الحجه که روز عرفه است را روزه بودم ولی نیت قضای رمضان آوردم، آیا اگر در روز عرفه نیت قضا بیاورم کفایت می کند؟ الحمدلله، علمای هیئت دائمی افتاء در مورد این سوال جواب دادند: «جایز است بجای روزه روز عرفه قضای رمضان گرفت اگر نیت قضاء را داشته باشد». “فتاوی اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والإفتاء” …

تعریف اعتکاف: «ماندن در مسجد به قصد طاعت و عبادت». دلایل مشروعیت آن: الله متعال می فرماید: «و وحی فرستادیم بسوی ابراهیم و اسماعیل که پاک سازید خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفین و رکوع و سجده کنندگان» (بقره/۱۲۵) ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها فرمودند: «همانا رسول الله صلی الله علیه و سلم دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می کردند و …

عَنْ عائشه رضی الله عنها قالَت: کَانَ رسولُ اللهِﷺ یَجْتَهِدُ فی رَمَضَانَ مَا لا یَجْتَهِدُ فی غَیْرِهِ، وَفِی العَشْرِ الأوَاخِرِ مِنْهُ مَا لا یَجْتَهِدُ فی غَیْرِهِ. ام المؤمنین عائشه رضى الله عنها می‌گوید: رسول‌اللهﷺ آن‌قدر که در ماه رمضان در عبادت می‌کوشیدند، در غیرِ آن نمی‌کوشیدند و آن اندازه که در دهه‌ی پایانیِ رمضان در عبادت کوشش می‌کردند، در وقتِ …