عقيده

نوع چهارم: میانه روی و وسطیت اهل سنت در حقیقت اسامی اسلام و ایمان و دین این بخش در باب اسامی اسلام و ایمان و دین می باشد. با این توضیح که اسمی که در دنیا بر مرتکب گناه کبیره اطلاق می کنیم، چیست؟ آیا او را مومن می نامیم یا کافر؟ و این غیر از احکام وی در آخرت …

نوع سوم: میانه روی اهل سنت در وعده و وعید؛ منظور از وعد و وعید سرانجام بنده در آخرت نزد خداوند متعال می باشد؛ وعده: عبارت است از نعمت هایی که خداوند متعال برای بندگان مومنش از فضل و کرم خود در بهشت جاویدان آماده کرده است. وعید: عبارت است از عذاب آتش و سختی های آن که خداوند متعال …

نوع دوم: میانه روی و وسطیت اهل سنت و جماعت در افعال خداوند (قضا و قدر) اهل سنت و جماعت در موضوع افعال خداوند در بین جبریه و قدریه، جایگاه وسط را داراست. چنانکه جبریه قضای الهی در افعال بندگان را اثبات نموده و می گویند: بنده مجبور است و هیچ قدرت و اختیار و اراده ای ندارد. و فعل …

نوع اول: میانه روی اهل سنت و جماعت در اسماء و صفات الهی: اهل سنت و جماعت در بحث اسماء و صفات الهی جایگاه میانه را در بین اهل تعطیل[۱] و اهل تمثیل (تشبیه) دارا است. اهل تعطیل در منزه شمردن خداوند متعال غلو نموده و هیچ صفتی را برای اوتعالی اثبات نکردند و تنها بخشی از دلیل شرعی را …

غلو در عقیده تنها به یک صورت نیست بلکه انواع مختلفی دارد و به طور کلی به دو بخش تقسیم می شود: الف) غلو کلی اعتقادی: عبارت است از غلو در کلیات شریعت اسلامی و اساسی  ترین مسائل آن؛ غلو در این موارد بسیار خطرناک است و ضرر آن بسیار بیشتر از غلو عملی[۱] می باشد. چرا که غلو کلیِ …

تعریف غلو: «تعدی و تجاوز از حد و حدود در عبادت و عمل و ستایش، چه از باب مدح یا عیبجویی» خداوند متعال می فرماید: «یا أَهْلَ الْکِتابِ لا تَغْلُوا فی‏ دینِکُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ» (نساء: ۱۷۱) «ای اهل کتاب! در دین خود غلو نکنید و درباره‌ی  الله جز حق نگویید». خداوند متعال در این آیه …

اهل سنت و جماعت (پیروان سلف صالح) در میان فرقه های مختلف، در جایگاه میانه و وسط قرار دارد، چنانکه امت اسلامی در میان امت های دیگر، در جایگاه میانه و وسط می باشد. نصوص شرعی بیانگر پرهیز از راه گمراهان و کسانی است که بر آنها خشم گرفته شد.(مغضوب علیهم و ضالین) که راه هر دوی آنها با راه …

اهل سنت می‌گویند نعیم و عذاب قبر به علت این گفته خداوند در مورد آل فرعون وجود داشته و ثابت است {ٱلنَّارُ یُعۡرَضُونَ عَلَیۡهَا غُدُوّٗا وَعَشِیّٗاۚ وَیَوۡمَ تَقُومُ ٱلسَّاعَهُ أَدۡخِلُوٓاْ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ أَشَدَّ ٱلۡعَذَابِ} [غافر: ۴۶]. (معنی): «آنان صبح و شام بر آتش عرضه می‌شوند، و هنگام قیام ساعت آنان را به شدیدترین عذاب وارد کنید». و همچنین این قول خداوند …

گاهی در فضای اختلاف و مناظرات و تعصب و هوی و خواهشات نفسانی، انصاف بسیار کم  رنگ می باشد و بلکه گاهی معدوم می باشد. امام مالک رحمه الله از معاصرین خود شکایت کرده و می گفت: «در زمان ما چیزی کمیاب تر از انصاف نیست».[۱]    [۱] – جامع بیان العلم: ۱/۱۳۲؛ راستی اگر امام مالک در عصر و …

۱- سخن و دیدگاه هم نوعان در حق یکدیگر از قدر و منزلت آنها نمی کاهد. ۲- هریک از آنها مورد اطمینان است و به عیب و ایرادی که به یکدیگر وارد می کنند توجه نمی شود و لغو تلقی می شود. ۳- سخنی که برخاسته از هوی و هوس باشد، کتمان شده و روایت نمی شود. امام ذهبی می …

انواع محبت و حکم هر کدام ابن القیم رحمه الله درباره ی انواع محبت، چنین گفته است: ((چهار نوع محبت وجود دارد که باید تفاوتش را دانست و میان آنها فرق گذاشت. کسی که در میان انواع محبت، فرق نمیگذارد، به گمراهی وکجروی دچار میشود)). اول: محبت الله میباشد. این محبت، به تنهایی برای نجات بنده ازعذاب الهی وبرخورداری از …

شرک محبت، این است که کسی، درمحبتش با الله،کسی دیگررا هم دوست بدارد؛ یعنی کسی یا چیزی جز الله را هماننداو یا بیشتر از او دوست داشته باشد. الله متعال وضعیت مشرکان را در اینباره بیان نموده و فرموده است: «بعضی از مردم، معبودانی غیر از الله بر میگزینند که آنها را همانندالله دوست میدارند؛ ولی مؤمنان، الله را بیشتر …

۱- تفتیش عیب ها و جستجوی لغزش ها و اشتباهات؛ چنانکه وی را با اشتباهی که از او سرزده، فاقد صلاحیت کافی می داند و از شخص عالم به خاطر لغزشی که از وی سرزده، پیروی نمی کند و اشتباه و لغزش وی را نمی بخشد. و این منهج و راه و روشی مردود است. براستی کیست که هرگز اشتباه …

در حدیث وارد شده که ام المومنین عائشه می گوید: رسول خدا فرمودند: «أَقِیلُوا ذَوِی الْهَیْئَاتِ عَثَرَاتِهِمْ إِلَّا الْحُدُودَ»:[۱] «از لغزش های افراد شرافتمند (که به بدی شهرت ندارند) چشم  پوشی کنید جز در حدود الهی». لغزش های علما و اشتباهات آنان برای دو گروه فتنه می شوند: گروه اول: کسانی که این عالم را بزرگ پنداشته و او را …

۱- جایگاه و منزلت عالم با لغزش و اشتباه وی نادیده گرفته نمی شود اما در اشتباه و لغزشی که از وی سر زده، پیروی نمی شود. امام ابن قیم رحمه الله می گوید: «هرکس نسبت به شریعت و واقعیت دانا و آگاه باشد، قطعاً می داند که انسان بزرگواری که در اسلام از سابقه ای نیکو برخوردار است و …

۱- سخن حق تنها به دلیل باطل بودن گوینده اش رد نمی شود. چرا که این سخن است که اعتبار دارد نه گوینده ی آن: خداوند متعال ملکه سبا را تصدیق نمود آنجا که در مورد پادشاهان گفت: «وَکَذَلِکَ یَفْعَلُونَ» (نمل: ۳۴) «و این گونه رفتار می‌کنند». و کفر وی مانع تصدیق سخن حقی که بر زبان آورد، نشد.[۱] همچنین …

شیخ ابوعبدالحق الکردی حفظه الله: صوفیان گمراهی که مارا به دلیل اینکه فقط الله را می خوانیم و از خواندن غیر آن نهی می کنیم عصبانی شده و لقب وهابی به ما می زنند ، مانند کافران شده اند که قرآن درباره آنان می گوید: {وَ إِذٰا ذُکِرَ اَللّٰهُ وَحْدَهُ اِشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَهِ وَ إِذٰا ذُکِرَ اَلَّذِینَ …

شرح کتاب “چهار أصل مهم در عقیده” امام محمد بن عبدالوهاب رحمه الله در آغاز کتاب” القواعد الأربع” می نویسد: “بسم الله الرحمن الرحیم؛أسأل الله الکریم رب العرش العظیم أن یتولاک فی الدنیا والآخره، وأن یجع لک مبارکاً أینما کنت، وأن یجعلک ممن إذا أعطی شکر، وإذا ابتلی صبر، وإذا أذنب استغفر، فإن هؤلاء الثلاث عنوان السعاده” یعنی: (بنام خداوند …

مراد ازوسیله: مفهوم شرک از اسمش مشخص و هویدا است، یعنی اینکه غیر از الله را با الله در عبادت شریک کنی، مانند فریادرسی و کمک طلبیدن از بت و غیره و یا نذر یا نماز یا روزه و یا قربانی برای آنان مثلاً ذبح و قربانی برای بدوی یا عیدروس یا نماز خواندن برای فلان و طلب فریادرسی از …

سوم: وعید به عذاب که اهل سنت میان فرقه های (وعیدیه) و (مرجئه) گروه وسط را تشکیل می دهند. چون وعیدیه می گویند که فاعل و انجـام دهنـده کبیـره در آتش جهنم خالد و جاوید می ماند. و مرجئه می گویند که فاعل کبیره در آتش جهـنم داخل نخواهد شد و سزاوار دخول به آتش نیست. و اهل سنت می …

بر پنج قسم است: اول: اسماء خداوند و صفات او. اهل سنت در مورد اسماء و صفات خداوند میان گروه اهل (تعطیل)و (تشبیه) گروه وسط را تشکیل می دهند. چون اهـل تشـبیه، صفات خداوند را انکار نموده، و اهل تشبیه آن را همراه با تشبیه به مخلوقات خداوند اثبات می کنند. و اهل سنت صفات خداوند را بدون تشبیه اثبات …

فرقه های این امت، هفتاد و سه فرقه اند، و فرقه نجات یافته همان فرقه ای اسـت که بر راه رسول صلى االله علیه وسلم و اصحاب او استوار باشند. و همه این فرقـه هـا در آتش اند بجز فرقه نجات یافته، و دلیل آن، این سخن رسول صلى االله علیـه وسـلم است: (افترقت الیهود علی احدی و سبعین فرقـه …

این نوع اختلاف تضاد، اختلافی است که در آن مخالفت با راه و روش صحابه و تابعین می باشد. اختلاف در آن از نوع مخالفت در مسائل اعتقادی می باشد که برخی از مردم با مخالفت در آنها گمراه شدند. چنین اختلافی پس از سه قرن برتر اسلام بوجود آمد. و اقوال در این مخالفت ها بسیار متعارض و متضارب …

اختلاف تضاد؛ این نوع اختلاف بر دو بخش می باشد: بخش اول: اختلاف تضاد جایز: این اختلاف به فقه و فهم دلیل و تنوع اجتهاد در یک مساله باز می گردد. به ویژه زمانی که نص شرعی محتمل باشد. مانند اختلاف صحابه در اینکه آیا رسول خدا در شب معراج خداوند را دید یا نه؛ و مانند: عذاب شدن مرده …

اختلاف تنوع منجر به تکامل می شود. و این زمانی است که در مساله ای دلایل مختلف وجود داشته باشد اما جمع بین آنها ممکن باشد. مانند تفسیر این کلام الهی که می فرماید: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» چنانکه در تفسیر آن گفته شده: منظور از صراط مستقیم کتاب الله است. و نیز گفته شده: اسلام است. و همچنین گفته شده: …

خداوند متعال ما را امر نموده تا بر مبنای حق جمع شویم و از پراکندگی و اختلاف که سبب ظلم و تجاوز است، دوری کنیم. اختلاف و پراکندگی که باعث می شود امت اسلامی به یکدیگر اهانت روا دارد و خون یکدیگر را حلال بشمارند. خداوند متعال می فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَلا تَفَرَّقُوا» (آل عمران: ۱۰۳) «و همگی …

در میان سلف صالح، در مورد منهج دریافت دین از کتاب و سنت به فهم سلف، اختلافی نبود بلکه همگی اتفاق نظر داشتند که راه و روش مخالف با آن اشتباه است و مخالفت با این منهج را بدعت در دین می دانستند که بر هر مسلمانی واجب است از هر منهج مخالف با منهج و روش سلف دوری نموده …

یوم الآخر همان روز قیامت است، و همه اخبار وارده از رسول صلى الله علیه و سلم در مورد امور پس از مرگ همانند فتنه قبر و عذاب و نعیم آن و دیگر اخبار، از ضروریات و واجبات ایمان به آن می‌باشد. و منزلت آن در دین این است که ایمان به روز قیامت، یکی از ارکان ششگانه ایمان است. …

زیرا قرآن شبهاتی که دشمنان اسلام، کفار و منافقین ایجاد می‌کنند رد می‌کند همانند مثال‌های واضحی که در صدر اسلام رخ داد، به طور مثال: آیه {مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَىٰ} الضحی: ۳. پروردگارت تو را رها نکرده و دشمن نداشته و مورد خشم قرار نداده است. بر پیامبر صلی الله علیه وسلم چه تاثیری داشت، آنگاه که مشرکان می‌گفتند: ودع …

خداوند متعال می فرماید: «مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعَالِینَ» (ص: ۷۵) «چه چیز مانع تو شد، از آنکه برای آنچه من با دو دست خود آفریده ام، سجده کنی؟ آیا تکبر ورزیدی یا اصلاً از متکبّران بوده ای؟!» و می فرماید: «وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیّاتٌ بِیَمِینِهِ سُبْحانَهُ وَ …

امام طحاوی رحمه الله با این توضیح در صدد رد اعتقاد و باور کسانی چون داود جواربی[۱] و امثال او بوده است که قائل به تشبیه بودند. کسانی که معتقد بودند خدا جسم است و هیکل و اعضا دارد. اما خداوند از آنچه آنان معتقدند، بسیار والاتر و برتر است.[۲] سلف صالح اتفاق نظر دارند که حد و مرزی برای …

«المجمل» در لغت به معنای مبهم (نامشخص) می باشد. زمانی گفته می شود: «اجمل الامر» که آن امر بر وی مشتبه و مبهم باشد. و گفته شده: مجمل عبارت است از جمع آوری شده؛ گرفته شده از «اجمل الحساب»: جمع آوری حساب و بیان کردن آن در یک جمله کوتاه. و نیز گفته شده: عبارت است از جمع آوری چیزی …

امام شافعی رحمه الله می گوید: «هیچکس را ندیدم که به کلام روی آورده باشد و سعادتمند شده باشد. انسان به هر گناهی که خداوند از آن نهی کرده جز شرک، گرفتار آید برای او بهتر است از اینکه مبتلا به کلام شود».[۱] ۷- امام شافعی می گوید: «حکم من در مورد پیروان کلام آن است که بر شتر سوار …

۱- نافع می گوید: «با عبدالله بن عمر نشسته بودیم که مردی آمده و گفت: فلانی (مردی از اهل شام) به تو سلام می دهد. عبدالله گفت: «به من خبر رسیده که بدعتی را ایجاد کرده است. اگر چنین است سلام مرا به او برسان. از رسول خدا شنیدم که فرمودند: «إِنَّهُ سَیَکُونُ فِی أُمَّتِی مَسْخٌ، وَقَذْفٌ، وَهُوَ فِی الزِّنْدِیقِیَّهِ …

ابن کثیر در تفسیر «ثُمَّ اسْتَوی‏ عَلَی الْعَرْشِ»[۱] می گوید: «مردم در این زمینه سخنان و دیدگاه های زیادی را مطرح کرده اند که هم اکنون جای شرح و بسط آنها نیست. و بلکه در این زمینه همان راه و روش و مذهب سلف صالح پیروی می شود. راه و روش و مذهب مالک، اوزاعی، ثوری، لیث بن سعد، شافعی، …

محمد بن اسحاق بن خزیمه رحمه الله می گوید: «احادیث و روایاتی که در زمینه صفات خداوند متعال وارد شده اند، با آنچه در کتاب الهی در این زمینه وارد شده، موافق و منطبق می باشند؛ خلف آنها را در طی قرون متمادی و قرن به قرن و سینه به سینه از سلف صالح از دوران صحابه و تابعین تاکنون …

۶- در هیچیک از فرقه هایی که راه تأویل را در پیش گرفتند معیاری برای رد کردن دلالت نصوص وجود ندارد  جز اصول و قواعد و اعتقاداتی که آنها را مذهب خود معرفی کرده اند.[۱] و اینگونه آنچه را که با اصول و قواعد و اعتقادات مذهب شان مخالف باشد، رد می کنند هرچند وضوح حجت و قوت دلالت آن …

۱-  سلف صالح می توانند بگویند مسائل اعتقادی را که اثبات می کنند، از جانب الله متعال است؛ چنانکه در کتاب و سنت وارد شده  و دلالت کتاب و سنت بر آنها تاکید دارند. اما هیچیک از تأویل کنندگان (متاوله) نمی توانند چنین ادعایی داشته باشند که آنچه از دلالت نصوص نفی می کنند یا معانی بعیدی که نصوص را …

۱-  انکار، با خرده گیری و ایراد وارد کردن در نصوص بویژه اگر اخبار آحاد باشد. ۲- روی گردانی از معانی آنها؛ و این پس از ثبوت ورود آنها می باشد چنانکه قرآن یا اخبار متواتر باشند. اما در اعراض و روی گردانی از نصوص به دو روش عمل می کنند: الف) روی گردانی از نصوص به طور کلی؛ با …

اهل کلام اصول زیادی در موضوع عقاید و احکام دارند که مهم ترین آنها عبارتند از : ۱-  مبنای مسائل اعتقادی نزد آنها قطعیات است. و قطعی بودن تنها از راه عقل فهمیده می شود نه از جهت نقل؛ چون به گمان آنها نقل مفید یقین نیست. و بر این اساس، مبنای عقاید و مسائل خود را در وهله ی …

اهل کلام همان کسانی هستند که با وجود نص، بر مبنای رأی و نظر و ذوق و سیاست خود سخن می گویند یا اینکه نص را بر عقل عرضه می کنند؛ و این عمل آنان شبیه ابلیس است که تسلیم امر پروردگارش نشد و گفت: «أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی‏ مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ» (اعراف: ۱۲) «من از او …

تاویل عبارت است از بازگرداندن لفظ از احتمال راجح به احتمال مرجوح بر مبنای دلالت عقل.[۱] اما تاویل صحیح[۲] تاویلی است که موافق با دلالت نصوص کتاب و سنت باشد و تاویلی که با این قاعده مخالف باشد، تاویل فاسد خواهد بود.[۳] نکات:[۴] ۱- عامل تشخیص تفاوت میان تاویل صحیح و باطل آن است که تاویل صحیح با دلالت نصوص …

تاویل نزد سلف: تاویل در اصطلاح سلف به دو معنا به کار رفته است. ۱- فرجام، حقیقت و نتیجه ای که به آن بر می گردد: اغلب تاویل در قرآن کریم به این معنا به کار رفته است. چنانکه یوسف علیه السلام فرمود: «وَقَالَ یَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِیلُ رُؤْیَایَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّی حَقّاً» (یوسف: ۱۰۰) «(یوسف) گفت: «ای …

تاویل در لغت: ریشه ی آن «اوّل» می باشد. تاویل در معانی متفاوتی به کار رفته است از جمله: ۱- بازگشت، عاقبت و سرانجام آن: گفته می شود: «آل الشی ء یوول الی کذا» یعنی به سوی آن بازگشت.[۱] یعنی حقیقتی که امر بدان باز می گردد. ۲- تفسیر: امام طبری رحمه الله می گوید: «اما معنای تاویل در زبان …

خداوند متعال می فرماید: «کَذَلِکَ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنبَاء مَا قَدْ سَبَقَ وَقَدْ آتَیْنَاکَ مِن لَّدُنَّا ذِکْراً * مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وِزْراً * خَالِدِینَ فِیهِ وَسَاء لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ حِمْلاً» (طه: ۹۹-۱۰۱) «(ای پیامبر!) این گونه از خبرهای آنچه گذشته است بر تو بازگو می‌کنیم و به راستی (ما) از جانب خود به تو ذکر (=قرآن) …