از اسلوب متکلمین این است که در عقاید، حدیثِ آحاد را حجت نمی ­دانند و با آن خود را توجیح و تزکیه می­ کنند و این گونه قرآن و سنت را پشتِ گوش می ­اندازند. در برنامه­ ی خود برای اثبات مسایل عقیده و توحید، سنّت را ساقط می­ نمایند. چرا که اکثر احادیث رسول صلی الله علیه وسلم آحاد …

قصه­ ی مباهله[۱]­ی مشهور میان پیامبر صلی الله علیه وسلم و گروه اعزامی مسیحیان نجران، در کتاب ­های سیره و تفسیر آمده است. طَبَری بخشی از این گفتمان را در تفسیر خود آورده است که آن را نقل می ­کنیم: پیامبر صلی الله علیه وسلم به ایشان فرمود: مگر نمی ­دانید هر فرزندی به ناچار شبیه پدر خویش است؟ گفتند: …

امام احمد : در مسند خویش از بشیر بن جحاش روایت می­ کند که: «إن رسول الله صلی الله علیه وسلم بَصَقَ یَوْمًا فِی کَفِّهِ فَوَضَعَ عَلَیْهَا أُصْبُعَهُ، ثُمَّ قَالَ: ” قَالَ اللهُ: بَنِی آدَمَ، أَنَّى تُعْجِزُنِی وَقَدْ خَلَقْتُکَ مِنْ مِثْلِ هَذِهِ، حَتَّى إِذَا سَوَّیْتُکَ وَعَدَلْتُکَ، مَشَیْتَ بَیْنَ بُرْدَیْنِ، وَلِلْأَرْضِ مِنْکَ وَئِیدٌ، فَجَمَعْتَ وَمَنَعْتَ، حَتَّى إِذَا بَلَغَتِ التَّرَاقِیَ قُلْتَ: أَتَصَدَّقُ، …

  الله کتابش را نازل نمود و آن را اتمام حجتی بر بندگان قرار داد. مطالب آن برای جوینده ­ی حق کافی است. هر کس به دنبال حق باشد، حتماً در این کتاب آن را می ­یابد. معبود یکتا می ­فرماید: {وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَذَا الْقُرْآَنِ لِلنَّاسِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ وَکَانَ الإِنْسَانُ أَکْثَرَ شَیْءٍ جَدَلا}: (و به راستى در این …

  جدل در لغت به معنای مناظره قوی و توان­مندیِ بر آن می­ باشد؛ هم­چنین در مقابل دلیل، دلیل آوردن را، جدال گویند. مجادله هم به معنای مناظره می­ باشد. و در حدیث آمده است: «ما أوتی الجدل قوم إلا ضلوا»: (به هیچ قومی جدل داده نشد، مگر این­که گم­راه شدند). منظور از جدل در این حدیث، مناظره ­ی باطل …

  قرآن برای ردّ مخالفین و منکرین به ضرب المثل های عقلی استناد کرده و آن­ها را عرضه می ­دارد. این نوع بیان از ادلّه ­ی بسیار قوی برای ارائه ­ی مدرک و برهان است. قرآن در جاهای فراوانی به این مسئله پرداخته است: مثلاً در قرآن می­ خوانیم: {وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِی هَذَا الْقُرْآَنِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ}: …

 از اسلوب قرآن در بیان صفات و افعالِ الهی، این است که فقط الله را سزاوار و شایسته­ ی صفات و افعال کامل و تامُّ تمام دانسته و از هر عیب و نقص و ویژگی مخلوقین پاک و مبرّا می ­داند. در قرآن آمده است: {وَیَجْعَلُونَ لِلَّهِ مَا یَکْرَهُونَ وَتَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْکَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَى لا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ …

  ایمان به روز آخرت، عقیده ای غیبی است. پیامبران الهی علیهم السلام به این مهم خبر داده اند. مردمان زیادی هم این مسئله را دروغ پنداشته اند. در اثبات این مورد، آیات فراوان به روش های عقلی گوناگون در قرآن کریم موجود است. یک نمونه از آن، زنده شدنِ زمین بعد از ریزش باران توسط الله ﻷ می باشد: …

آیات بسیار متعددی در قرآن کریم آمده است که به دلالت عقل، بر صدق نبوت دیگر پیامبران به صورت عام و بر نبوت رسول الله ص به صورت خاص دلالت دارد. این ادلّه بسیار قوی و آشکار و واضح ­اند. چند آیه­ که تصدیق نبوت رسول الله صل الله علیه و سلم را در بر دارد و اثبات کننده ­ی …

سبک و روش قرآن در این زمینه متعدد و گوناگون است. یکی این که عقلاً ممکن نیست برای جهان هستی بیش از یک معبود یافت شود. چرا که وجود چند شریک در گردش آفرینش و رسیدگی به کارها و نیاز های آن، منجر به ویرانی و تباهی جهان هستی می شود. این شریک پذیری با کمال الوهیت و ربوبیت منافات …

آیات بس فراوانی در قرآن کریم آمده است که عبادات را فقط سزاور الله متعال می داند و عبادتِ غیرِ الله ﻷ را باطل می داند. به عنوان مثال: الله متعال می فرماید: *آَللَّهُ خَیْرٌ أَمَّا یُشْرِکُونَ. أَمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَأَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَهٍ مَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلهٌ مَعَ …

شگفتی ­های قرآن کریم پایان ناپذیر است. لازم است شخص تفکر و اندیشه ­ی خود را در آن به کار گیرد و با خلوص نیت و در پی طلب حق در آن بیندیشد؛ در نتیجه به حقایق آشکار، قواعد محکم و مثالهای به ­جا و درستش نایل خواهد آمد. با بهره­ وری از چنین هدایتی دیگر نیاز نیست در اندیشه­ …

سلف به نیکی دریافتند که میان عقل و خِرد و نقلِ صحیح تعارضی وجود ندارد. آنان شأن و منزلتِ عقل را در تأیید آن­چه شرع آورده است، دانسته­ اند. در نشانه ­های آفرینش هم بسیار اندیشیده­ اند. در مثال های عقلی که گواه بر صدق و راستی کتاب و سنت و دالّ بر صحتِ عقاید اسلامی باشد، به فراوانی نظر …

  گروهی از کمونیست­ها (یا همان دهریه) نزد امام ابوحنیفه: آمدند. امام به آنان گفت: سوالی دارم؟ گفتند: بفرما؟ امام گفت: اگر شخصی به شما بگوید: یک کشتی دیدم پر از اسباب و وسایلِ سنگین که در وسط دریای ­مواج و متلاطم، بادهای سهمگین آن را در بر گرفته ­اند و آن کشتی بدون ناخدا و ملوان به آرامی و …

  ابن تیمیه: می­ گوید: جای تعجب است که اهل کلام گمان می­ کنند اهل حدیث و سنت، مقلِّد هستند! و اهل نظر و استدلال نیستند و حجت بودنِ عقل را انکار می­ کنند. گاهاً دیده شده است که می­ گویند: برخی از ائمه ­ی سنت عقل و اندیشه را منکر­اند! حرفشان پذیرفته نیست و به ایشان باید گفت: این …

 نمی­ توان گفت سلف صالح در استدلال، فقط بر کتاب وسنت اکتفا کرده و نقش عقل را در این زمینه کلاً مردود دانسته ­اند؛ بلکه، آنان معتقد بودند تنها با عقل نمی­ توان به حقیت­ ها و معارف دست یافت. یا باید گفت: ایشان نظر و اندیشه­ ی محض را در نشانه­ ها و آیات آفرینش به کار نمی­گرفتند. یعنی …

از بزرگانِ علم کلام به خصوص اشاعره­ ی کلامی اقوالی نقل شده است که دلالت بر نکوهشِ علم کلام توسط خود ایشان دارد. تا این­که بعد از مشاهده ­ی فساد و تباهی این علم، در پایان از آن دست کشیدند. از جمله: رازی در آخر عمر می ­گوید: روش­های کلامی و برنامه ­های فلسفی را بررسی کردم. ندیدم تشنه ­ای …

امام شافعی: می­ گوید: اگر انسان به غیر از شرک، به تمام منهیّات الهی مبتلا شود، بهتر از آن است که به علم کلام نظر اندازد. و گفته است: حکم من در مورد علمای کلام این است که با چوب­ِ درخت خرما تنبیه شوند و در میانِ قبایل و عشایر چرخانده شوند. و گفته شود: این است مجازات کسی که …

سلف صالح در اثبات عقاید و حقایق دینی، دلایل شرعی یعنی قرآن و سنت را بر همه چیز مقدم می ­داشتند. و با قاطعیتِ تمام روش علمای کلام در استدلال به ادلّه ­ی عقلی که از علم کلام و فلسفه برگرفته می­ شد را، ردّ کرده و نپذیرفتند. آنان در ابتدا برنامه و روش خویش را با قرآن و سنت …

 غیلان نزد عمر بن عبدالعزیز آمد و در مورد قضا و قدر سخن می­ راند؛ عمر بن عبدالعزیز: به وی گفت: وای بر تو ای غیلان! این چه خبری است که از تو به من رسیده است؟  گفت: ای امیر المؤمنین، گوش کن ببین چه می­ گویم. گفت: بگو. غیلان برای تأیید نظریه­ خود آیات ابتدای سوره ­ی انسان را، …

بحث و مناظرات صحابه در سقیفه ­ی بنی ساعده در انتخاب جانشین و امامِ امت بعد از رسول الله . چرا که همه تسلیم این حدیث رسول شدند: «الأئمه من قریش»: (امام­ ها باید از میان قریشیان باشند). از این رو ابوبکر صدیق ا را به امامت برگزیدند. صحابه ابتدا برای جنگ با مانعینِ زکات با ابوبکر صدیق هم­ نظر …

امام مسلم در صحیحش روایت می ­کند، «أن النبیصلی الله علیه وسلمخرج على أصحابه وهم یختصمون فی القدر، فکأنما یفقأ فی وجهه حب الرمان من الغضب. فقال: (بهذا أمرتم أو لهذا خلقتم! تضربون القرآن بعضه ببعض بهذا هلک الأمم قبلکم. وفی روایه: (إنما أهلک من کان قبلکم باختلافهم فی الکتاب»: (رسول الله صلی الله علیه وسلم در حالی نزد اصحابش …

{قُل أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً}: (ای کسانی که ایمان آورده ­اید، الله را اطاعت نمایید و رسول و اولیای امر خود را اطاعت کنید پس هر گاه در چیزی نزاع داشتید، اگر به الله و روز …

سنّت وحی است از جانب الله، می ­فرماید: {وَأَنزَلَ اللَّهُ عَلَیْکَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَعَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُن تَعْلَمُ وَکَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکَ عَظِیمًا} : (و الله أ کتاب و سنّت را بر تو نازل نمود؛ و آن­چه را نمی ­دانستی به تو آموخت؛ و فضل الله بر تو (همواره) بزرگ بوده است)[۱]. لذا به گمانِ اکتفا به قرآن، بی ­نیاز …

اصطلاح سلفی یا سلفیت بعد از درگیری و نزاع پیرامون مسایل اصول دین بین فرقه­ های کلامی، ظهور کرد و مشهور شد. هر کدام از این گروه ­ها ادعا می ­کردند که بر حق هستند. یا مدعی بودند که از مسیر سلف صالح خارج نشده ­اند. پس باید حتماً اساس وقواعدی که منهج سلف بر آن بنا شده بود و …

محمد بن عبدالوهاب : در روستای عُیَینِه در سال ۱۱۱۵ هجری متولد شد. در محیطی علمی دینی رشد یافت و برای تحصیل علم، کوله­ بار سفر بر بست. او از کُتُب شیخ الاسلام ابن تیمیه[۱] : و شاگرد وی ابن قیم جوزی[۲] : بسیار تأثیر پذیرفت. شیخ محمد بن عبدالوهاب  ناظرِ بدتر شدن اوضاعِ نجد و ماحولِ آن و انتشار …

جهاد و کارزارِ ابن تیمیه : منحصر به حوزه­ ی قلم و زبان نشد؛ بلکه  با شمشیر و نیزه به میدان جهاد فی سبیل الله هم کشیده شد. او دارای کارنامه­ ای بسیار درخشان در جنگ علیه مغول­های مهاجم به سرزمین اسلامی است. او تمام نیروی علمی و روحی بلکه جسمیِ خویش را که در توان داشت، علیه آنان به …

در منهج ابن تیمیه : رتبه­ ی اول به نصوص(قرآن و حدیث­) اختصاص داشت. با وجود این دو منبع، دیگر نیازی به غیر نبود. به این دلیل که رسول  تمام اصول دین را بیان داشته و از دنبال نمودن بدعت­ ها نهی فرموده­ اند. در این میان عقل به عنوان راهی که ما را به ایمان می ­رساند، از نقش …

 تلاش و کوشش ابن تیمیه: با وجود تنوع و گوناگونی، تعبیری از منهجِ وی شمرده می­ شود[۱]. دین را از تمام جوانب مورد بررسی قرار داده و در آثارش به کنکاش در این زمینه پرداخت. در این پژوهش علمی با به کارگیری منهج خویش که هرگز از آن سر بر نمی ­تافت، رأی و نظریه­ ی اهل سنت را آشکار …

ابن تیمیه : در سال ۶۶۱ هجری دیده به جهان گشود و در سال ۷۲۸ هجری در دمشق از جهان دیده فرو بست. وی در محیط علمی دینی رشد و نمو یافت[۱] و در زمینه ­ی برنامه و روشِ قرون اولیه­ یِ اسلام عمیقاً به  مطالعه و بررسی پرداخت. کتاب و سنت را موشکافانه و از روی فهم و تدبر …

 عرباض بن ساریه ا گوید: «وَعَظَنَا رَسُولُ اللهِ ص مَوْعِظَهً وَجِلَتْ مِنْهَا الْقُلُوبُ، وَذَرَفَتْ مِنْهَا الْعُیُونُ، فَقُلْنَا: یَا رَسُولَ اللهِ کَأَنَّهَا مَوْعِظَهُ مُوَدِّعٍ، فَأَوْصِنَا، قَالَ: أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اللهِ ﻷ، وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَهِ وَإِنْ تَأَمَّرَ عَلَیْکُمْ عَبْدٌ، فَإِنَّهُ مَنْ یَعِشْ مِنْکُمْ فَسَیَرَى اخْتِلاَفاً کَثِیرًا، فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّهِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِینَ الْمَهْدِیِّینَ مِن بَعدی، عَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِیَّاکُمْ وَمُحْدَثَاتِ الأُمُورِ، فَإِنَّ َکُلَّ بِدْعَهٍ ضَلاَلَهٌ»: …

{وَلا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ}: (از راه­های باطل پیروی نکنید که شما را از راه الله پراکنده می­ سازد)[۱]. {إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَکَانُوا شِیَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ}: (بی­گمان کسانی که آیین خود را پراکنده می­دارند و دسته دسته و گروه گروه می­شوند، تو به هیچ وجه از آنان نیستی)[۲].   از دیدگاه سلف، امتِ نجات­ یافته …

  از معاویه رضی الله عنه روایت است که رسول الله صل الله علیه وسلم می ­فرماید: «ألا إنّ من قبلکم من أهل الکتاب افترقوا على ثنتین وسبعین مله، وان هذه المله ستفترق على ثلاث وسبعین، ثنتان وسبعون فی النار وواحده فی الجنه وهی الجماعه»: (هشدار بادا! اهل کتاب قبل از شما به هفتاد و دو ملّت تقسیم شدند و به­ …

مذهب اشعری به او منسوب است. در سال ۲۶۰ هجری در بصره متولد شد، و نسب وی به ابو موسی اشعری می­ رسد. او ابوالحسن علی بن اسماعیل بن اسحاق بن سالم بن اسماعیل بن عبدالله بن موسی بن بلال بن ابی موسی اشعری است. پدرش اهل سنت و مُحَدِّث بود. هنگام مرگ به زکریا بن یحیی ساجی که خود …

اشاعره با روش سلف در امور اعتقادی اختلافات دارند. به عنوان مثال: ۱-اشاعره میان صفات ذاتی و فعلیِ الله سبحان فرق قایل شدند. و تمام صفات را فقط منحصر به هفت صفت نموده­ اند. صفات فعلی مانند: استواء (قرار گرفتن بر عرش)، شادی، غضب و رحمت را انکار کرده ­اند[۱]. در نفی و تأویلِ بعضی از صفات، با معتزله هم­ …

  میانِ اهل سنت که پیروانِ نقل (قرآن و سنت) بودند و میان معتزله که علم کلام و جدل می­ خواندند و متکی به عقل بوده و از قرآن و سنت دوری می­ جستند، اختلاف افتاد. آنان حدیث را رها کرده و محدّثین را دروغگو می­ خواندند. آیات متشابهِ قرآن کریم را به گونه­ای تأویل و تفسیر می­ کردند که …

مسلمانان در زمان احمد بن حنبل به فتنه­ ی خَلقِ قرآن (مخلوق بودن قرآن)، مورد آزمایش قرار گرفتند. فتنه ­ی خلق قرآن، مقوله ­ی گمراه کنند­ه­ ای[۱] بود که به ملحدِ خیره­ سرِ زندیقِ گمراه، جَهم بن صَفوان بر می ­گردد. او این اعتقادِ کفر را از جَعدِ بن دِرهَم آموخت. اما این عقیده در زمان جعد، به اندازه­ی دوران …

  مسلمانان صدر اول اسلام به دلیل دانشی که از صحابه آموخته بودند و نیز اطمینانی که به جمعیتِ فراوان خویش داشتند، به نظریات فکری که با اندیشه­ ی آنان منافات داشت، توجهی نکردند. اما آن گاه که خطر بزرگ و جدی شد، و فراگیری علوم فلسفی و کلامی ظهور کرد، و اهل بدعت که تننها با عقل و هوا …

  آنان کسانی­ اند که علم صحابه را فرا گرفته وباورهای دینی ایشان را نقل کرده­ اند. همچنین به اسم (اهل اَثَر) هم شناخته شده ­اند. این اسم برگرفته از الأثر یا حدیث، پیروان حدیث و پژوهندگان آن می­ باشد. پیدایش ایشان از عصر صحابه شروع و تا دوران بنی امیه و مدتی از خلافت عباسیان به درازا کشید. در …

حریص­ترین افرادِ امت که دوست داشتند دین همان گونه که نازل شده محفوظ بماند، صحابه بودند. همه یک­دل. هرگز در عقائد دینی با هم اختلاف نداشتند و بزرگانِ صحابه در مکه و مدینه می­ زیستند. مهم­ترین حوادثِ خطیری که صحابه با آن روبرو بودند، جنگِ ردّه و نبرد با مانعین زکات بود. اما با نابودی مرتدین و باز گرداندن دوباره …

  پیدایش اصطلاحِ سلفیت در پیِ تحولات متعددی بود که پس از رحلت رسول الله صلی الله علیه وسلم بر مسلمانان پدیدار گشت. این تغییرات باعث شد که اصطلاح سلفیت ظهور کند. تحولاتِ مذکور را می­ توان چنین خلاصه نمود:   پیامبر صلی الله علیه وسلم زمانی به دیار باقی شتافت که رسالتِ خویش را به پایان رساند و امانت …

سلفیت در مضمون، یعنی همان رویکردِ اسلامی در اوج تمدنِ* پر آوازه­ ی خویش. یعنی راهنمایی به الگو و  نمونه ه­ای عملی که در عصر اولیه ­ی اسلام اجرا شده بود. تمدن اسلامی عناصر و عوامل تشکیل دهنده­ ی خویش را از همین برنامه و از تطبیق عملیِ عصرهای اولیه­ ی اسلام، استخراج نمود. مدار و اساس این تمدن بر …

  به مجموعه اعتقادات و برنامه های که صحابه و تابعین رحمهم الله که تا روز قیامت از ایشان به نیکی پیروی کردند، و نیز پیروانِ تابعین و ائمه­ ی دین، که امامت و قدر و منزلت دینی­ اش تایید شده و خلَف و سلَف سخنان ایشان را پذیرفته­ اند، مذهبِ سلف گویند. مانند امامان چهارگانه­ ی اهل سنت، سفیان …

لفظ (سلف) در چندین جای قرآن به معنای پیشی یافت یا گذشت,ذکر شده است:{فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَهٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ}. (پس هر کس که اندرز پروردگارش به او رسید و دست کشید، آن چه پیشتر بوده از آنِ اوست)[۱]. {وَلا تَنْکِحُوا مَا نَکَحَ آَبَاؤُکُمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلا مَا قَدْ سَلَفَ}. (و با زنانی ازدواج نکنید که پدرانتان با …

نقد ابن تیمیه، سلاحی برای حمایت امت در برابر فرهنگ یونان و جلوگیری از نفوذ آن میان مسلمانان بود و این همان شیوه­ ی علمای سنت است و شایسته است که ادامه یابد و این نقش مهم و اساسی را علمای ما در جدال میان غرب اروپایی و شرق اسلامی با تمسک به دو منهج مهم و اصیل قرآن و …