اگر گفته شود: آیا پیروی از رسالت دینی در هر عصر و زمانی واجب و ضروری است؟ در حالی که بیش از چهارده قرن که از عمر آن می­گذرد و جنبه­ های زندگی بشری در زمینه­ی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی تغییر کرده و بشریت متحول شده است؟ جواب: بدون استثنا اسلام رسالتی جهان شمول است؛ و محمد از زمان …

شیخ الاسلام ابن تیمه : می­ گوید: مسایل شرعی گاهی سمعی و شنیداری و گاهاً عقلی هستند. وقتی می­گوییم این دلیل شرعی است، یعنی شرع آن را ثابت دانسته و بر آن دلالت دارد. یعنی شریعت به آن اجازه داده و آن را مشروع می­داند. پس اگر منظور از شرعی، چیزی باشد که شریعت آن را ثابت دانسته است، حال …

  پیشتر گفتیم که سلفیت به معنای رهنمودِ علمی و عملی رسول الله و صحابه؛ نه غیر. و این به معنای ترکِ عقل و نقش آن نیست. قبلاً هم بیان شد که علوم عقلی بر دو بخش است: علوم ضروری یا بدیهی که اصل است. و علوم کسبی که مبتنی بر علوم ضروری است؛ یا واجب است که چنین باشد. …

غرب زدگان و ملحدین قصد دارند از سرپرستی و توصیه ی دینی به آزادی دیدگاهِ عقلی، فرا خوانند. به گمان این که برپایی عقلانیت در گِرو نابودی مرجعیت و نصّ دینی است. هدفِ این نظریه تلاش برای اجرایی کردنِ جریانی است که در اروپا به قصد آسان کردن محیط زندگی و همکاری با پیشرفت های آن، در مقابل نصرانیتِ تحریف …

در ابتدا لازم است بدانیم که علوم عقلی بر دو بخش است: علوم بدیهی(فطری غریزی): این علوم مطلقاً صحیح می­ باشند. و تمام مردم دارای این علم هستند. گر چه میزان وضوح و روشنی این علم در بین انسان­ها متفاوت است. علوم کسبی: که شامل معارفِ مختلف و قوانینِ حاصل از بحث و بررسی و پژوهش است.   انسان­ها در …

سلف صالح در قرآن کریم و سنت نبوی از نظر حفظ و درک و فهم، داناترین اشخاص هستند. عامل­ترین افراد به مضمون قرآن و حدیث­اند. هرگز از این دو منبع روی­گردانی نمی­ کنند. هدایت را فقط در آن دو می­ جویند. و بدون شک هدایتِ قرآن و سنت برای کسی که آن را به دست آورد وبدان عمل کند ما …

  متکلمین بنا بر خواسته­ های خویش و در راستای پشتیبانی و حمایت از مذهب و اندیشه­ ی خود، منهج و روش خویش را بر خط­ مشی و رویکرد سلف، مقدّم می­ دارند. لذا می­گویند: روش سلف، سالم­تر و به احتیاط نزدیک­تر است. در مقابل منهج و رویکرد متکلمین، پربارتر و محکم­تر است. در نتیجه متکلمینِ متأخر و معاصر را …

 این علل را می­توان چنین خلاصه کرد[۱]: برای شناخت عقایدِ دین اسلام، قرآن و سنت کافی است و نیازی به اسباب و وسایل دیگر نیست. با ختم نبوت دین کامل گشت و رسول الله هر آن­چه امت بدان نیازمند و محتاج بود را بیان داشت. ترس از بروز فتنه و نا آرامی­ ها. آن­ هم به دلیل به کارگیری اصطلاحات …

بیشترین انسان هایی که حرفشان را عوض کرده و ضد و نقیض حرف می زنند، می بینی اهل کلام هستند. به صورت قطع و یقین در جایی سخنی را می گویند و در جایی دیگر به صورت جزم و قطی ضد آن سخن را گفته و گوینده اش را تکفیر می کنند. این کار نشان گر عدم یقین به آن …

ابن تیمیه : در کتاب خود نقض المنطق بعضی از ویژگی ­ها و فاکتورهایی که معرِّف اهل حدیث است را بیان می ­کند. و آنان را در علم و دانش و فضل بر علمای متکلمین مقدَّم می­ دارد. نمونه ­هایی از این موارد: *شیخ الاسلام می ­گوید: واضح و روشن است که اهل حدیث با هر گروه، در صفات کمالی …

در صحیح بخاری کتاب (بدءالخلق: ابتدای آفرینش) آمده است: (أن أناساً من أهل الیمن من الصحابه سألوه قالوا: جئناک نسألک عن هذا الأمر؟ قال : کان الله ولم یکن شیء غیره وکان عرشه على الماء وکتب فی الذکر کل شیء وخلق السموات والأرض): (تعدادی از صحابه ­ی اهل یمن از رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدند: آمدیم در مورد …

   سلف صالح رحمهم الله علم کلام را فرانگرفته­ اند. نشانه ­ها و آثار بسیار زیادی از ائمه در این زمینه موجود است. حکام و خلفایی مردم را به ترجمه ­ی کتاب ­های فلسفی و علم کلام تشویق می­ کردند که مذاهب اهل بدعت با آنان دوستی کرده و تمایل نشان می­ دادند. لیکن علما کاملاً از این امر روی­گردان …

علم کلام در دوره­ ی تبعِ تابعین ظهور کرد و تدوین گشته و بدونِ انکار، مشهور شد. و چون مورد قبول و پسند واقع شد، بدعت حسنه محسوب می­ شود! چرا که نه؟ با آن می­ توان به شبهه ­ها پاسخ داد و موحدین را ثابت قدم نمود. دلالیل عقلی، لازمه ­ی بیانِ صحتِ حقایق دینی است. و باید از …

ابن خلدون علم کلام را چنین تعریف می­ کند: علمی که مصرّانه با ادلّه ­ی عقلی از عقاید ایمانی دفاع کرده و با مذاهب سلف و اهل سنت در بحث اعتقادات، بدعتیان را رد می­ کنند[۱]. ترتیب، تنظیم و باب بندی علم کلام منسوب به معتزله است. چرا که آنان نخستین کسانی بودند که این کار را کردند. در روزگار …

  متکلمین راه و روش وبرنامه­ ی خود را بر روش و منهجِ سلف مقدّم می­ دارند و معتقد­ند صحابه مهمترین اصول دین را نمی ­دانند[۱]. می­ پندارند  جهاد فی سبیل الله و محکم کردن پایه­ های دین و نگهبانی و پاسداری از آن، اصحاب را به خود مشغول داشت و از آموختن مسایل اصولی و بررسی و پژوهش در …

* ابن مسعود می­ گوید: إن الله نظر فی قلوب العباد فوجد قلب محمد خیر قلوب العباد فاصطفاه لنفسه، وابتعثه برسالته، ثم نظر فی قلوب العباد بعد قلب محمد فوجد قلوب أصحابه خیر قلوب العباد فجعلهم وزراء نبیه، یقاتلون على دینه، فما رآه المسلمون حسناً فهو عند الله حسن، وما رأوه سیئاً فهو عند الله سیئ: (الله به قلب ­های …

 ابو سعید خدری از زبان رسول الله صلی الله علیه وسلم می ­گوید: «یأتی على الناس زمان یغزو فئام من الناس فیقال لهم: فیکم من رأى رسول الله؟ فیقولون: نعم فیفتح لهم، ثم یغزو فئام من الناس فیقال لهم: فیکم من رأى من صحب من صحب رسول الله ؟ فیقولون: نعم، فیفتح لهم»: (زمانی فرا می ­رسد که گروهی از …

 امام بخاری : از عبدالله بن مسعود روایت می ­کند که: « سئل رسول الله صلی الله علیه وسلم أی الناس خیر قال: أقرانی ثم الذین یلونهم ثم الذین یلونهم، ثم یجیء قوم تبدر شهاده أحدهم یمینه وتبدر یمینه شهادته»: (از رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال شد که بهترین مردمان چه کسانی هستند؟ فرمود: قرن من. سپس آنان …

۱– {هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ* وَآخَرِینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ}: (اوست آن ذاتی که در میان بى‌سوادان فرستاده‌اى از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و قرآن و حدیث بدیشان بیاموزد، و [آنان‌] قطعاً پیش …

آیات و روایات گویای آن است که نسل صحابه  برترین نسلِ  امت اسلامی است و نزد الله دارای سابقه و جایگاه عالی و بلند مرتبه ­ای­ هستند که دیگران به آن دست نیافته ­اند. تمام حوادث تاریخی، وضعیت و موضع ­گیری رضایت­ بخشِ آنان در خدمت به دین و یاری و دفاع از آن و بخشیدن گران­بهاترین و با ارزش­ترین …

صحابه با وجودی که دارای علم زیادی بودند، اما به عنوان یک انسان، معصوم نیستند. گرچه اجماعِ آنان عصمت را در پی دارد. و از آن جا که تمام امت دچار گمراهی و کج فهمی نمی شوند، سزاوارترین افراد امت در عدمِ گمراهی، صحابه هستند. اما یک صحابه به تنهایی از خطای اجتهادی معصوم نیست. اگر خطای اجتهادی وی ثابت …

  نظریات فقهی و احکام دینی و اجتهادات صحابه در نزد سلف صالح و پیروان ایشان، دارای جایگاه و منزلت خاصی است و دارای مراتب خاص:   تمام احکام فقهی که صحابه ش برآن اجماع نموده­ اند، دلیل و حجتی قطعی است. چرا که اجماع، خود حجت است. و بالاترین اجماع، اجماع صحابه است. لذا بر حجت بودن این امر …

صحابه  آگاه­ترین انسان­ها به قرآن کریم بوده­ اند. هیچ آیه ­ای را نه در فهم و نه در عمل از دست نداده ­اند و به درجه­ای رسیدند که از آیندگان، هیچ کس بدان دست نیافته است. لذا قانون سلف صالح و پیروانشان رحمهم الله بر این بوده است که فهم صحابه در برداشتِ از قرآن کریم را، بر فهم دیگران …

روش سلفی مبتنی بر فهم کتاب الله و سنت و عمل به آن دو طبق فهم صحابه است. لذا سلفی­ها به اقوالی که از صحابه ثابت شده است، اقتدا نموده ­اند. و معتقدند فهم و برداشت صحابه از قرآن و سنت بر استنباط و برداشت دیگران مقدم و شایسته­تر است. تمسک و پای­بندی به روش صحابه و عمل به آن، …

تمثیل و تشبیه، مثل هم اند. یعنی اعتقاد به تشابه میان خالق و مخلوق و همانندی صفات خالق به مخلوقات. تشبیه بر دو نوع است:   نخست: تشبیه مخلوق به خالق. مانند تشبیه عیسی علیه السلام به الله توسط مسیحیان، و تشبیه عُزَیر به الله  به اعتقاد یهودیان و تشبیه بت ها به الله از دیدِ مشرکین. الله تعالی بسی …

تعطیل از (العَطل) به معنای خالی بودن و متروک، مشتق شده است. الله متعال می  فرماید: *وبئرٌ مُعَطَّلَهٌ وقَصرٌ مَّشیدٌ*: (و چاه  هاى متروک و قصرهاى افراشته)  هم به همین معناست. در بحث مورد نظرِ ما، منظور از تعطیل، نفی صفات الاهی و عدم اثبات آن برای الله می باشد. تعطیل و متروک نمودن نام ها و صفات الهی، روش و …

  به تغییر و جابجا کردن، تحریف گویند. عرب­ها گویند: (حرَّفتُ الشیءَ عن وَجهِه حَرفاً): (آن چیز را تغییر دادم). تحریف در کلام یعنی تفسیر کردنِ کلام بر خلاف معنایی که به ذهن متبادر می­ شود. تحریف بر دو نوع است: تحریفِ لفظ و تحریف معنا. هر دو نوع در کتاب­های یهود و نصارا به وقوع پیوسته است. لذا کتاب­هایی …

آن لفظ در لغت، احتمالِ معنای مرجوح[۱] را داشته باشد. روایتی از پیامبر صل الله علیه وسلم موجود باشد تا بر اساس آن بتوان تأویلِ ظاهر نصوص را واجب نمود. چرا که برگرداندن نصوصِ کتاب الله و سنت از ظاهر آن­ بدون رهنمون، توضیح و ارشاد رسول الله صل الله علیه و سلم ممنوع می باشد. پیامبر صل الله علیه …

                      تأویل به معنای تفسیر و توضیح که غالباً در اصطلاح مفسرین قرآن کریم کاربرد دارد. مانند: ابن جریر طبری و دیگران رحمهم الله. تأویل به معنای حقیقتی که کلام یا سخن به سوی آن مُؤَوَّل می ­شود. چنان­که الله متعال می ­فرماید: {هَلْ یَنظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِیلَهُ یَوْمَ یَأْتِی تَأْوِیلُهُ …

متکلمین می­ پندارند ادله ­ی عقلیِ آنان که از اصطلاحات کلامی ­شان گرفته شده است، ادله­ ای قطعی، و اصلی است که رجوع به آن واجب است. و هر گاه دلایل شرعی که از قرآن و سنت برگرفته شده است، با ادلّه­ ی آنان در تعارض بود، به گمان آنان واجب است نصوص شرعی به گونه­ ای تأویل شوند که …

اگر اعتراض شود که حمل کردن نصوص در بابِ صفات بر ظاهر آن، تشبیه خالق به مخلوق می ­شود؛ لذا باید ظاهر را ترک کرده و معنایی را اثبات نماییم که عقل آن را بپذیرد و از تشبیه دوری شود. جواب: این کلام از چندین منظر نادرست است. توّهمِ مشابهت و همانندی و سپس نفی کردنّ صفت، چند کار ممنوع …

آنان که معنای ظاهرِ نصوص را فاسد می­ دانند و در پی آن انکارش می ­کنند، از دو منظر به خطا رفته­ اند: اول: نص را به معنای اشتباه و باطل ترجمه می­ کنند و چون لفظ بر معنایی که آنان ترجمه نمودند دلالت ندارد، آن را انکار می­ کنند و می­ گویند: ظاهرِ نص، مورد نظر نیست. مثلاً: الله …

ترک و روی ­برتافتن از تفسیرِ نابجای کلامی در استدلال، از ویژگی­ های بارز منهج و روش سلفی است. و این یعنی پایبندی به ظاهر مسایل اعتقادی. ظاهرِ نصوص دارای معانی است که با الفاظ و فَحوای نصوص ، به ذهن متبادر می­ شود. بر ما واجب است نصوص را بدون تحریف، بر ظاهر آن عمل نماییم. الله  قرآن را …

                   برتر بودن محمد صلى الله علیه و سلم بر تمام پیامبران و رسولان دیگر علیهم الصلاه و السلام. اثبات شفاعت عظمی برای رسول الله در محشر و نیز شفاعت برای مسلمانانی از امت وی که مرتکب گناهان شده­ اند . معجزات مادی ایشان صلی الله علیه وسلم. البته نه قرآن کریم. …

 پیامبر صلی الله علیه وسلم می­ فرماید: «بلِّغوا عنّی»: (از طرف من تبلیغ کنید)[۱]. هر کس از طرف پیامبر صلی الله علیه وسلم ابلاغ کند، بر ابلاغ شونده اتمام حجت شده است و از این طریق ابلاغ شونده علم آموخته است. و اگر ادعا شود که با خبر دادنِ یک مبلِّغ، علم و اتمام حجتی حاصل نمی­ شود، این دستور …

شریعت دال بر یادگیری علم از افراد و گروه هایی است که روایت کننده­ ی شریعت هستند. الله می ­فرماید: {وَمَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّهً فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طَائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ}: (و مؤمنان را نسزد که همگی [به سوی جهاد] بیرون روند؛ چرا از هر جمیعتی گروهی [به سوی …

 از اسلوب متکلمین این است که در عقاید، حدیثِ آحاد را حجت نمی ­دانند و با آن خود را توجیح و تزکیه می­ کنند و این گونه قرآن و سنت را پشتِ گوش می ­اندازند. در برنامه­ ی خود برای اثبات مسایل عقیده و توحید، سنّت را ساقط می­ نمایند. چرا که اکثر احادیث رسول صلی الله علیه وسلم آحاد …

قصه­ ی مباهله[۱]­ی مشهور میان پیامبر صلی الله علیه وسلم و گروه اعزامی مسیحیان نجران، در کتاب ­های سیره و تفسیر آمده است. طَبَری بخشی از این گفتمان را در تفسیر خود آورده است که آن را نقل می ­کنیم: پیامبر صلی الله علیه وسلم به ایشان فرمود: مگر نمی ­دانید هر فرزندی به ناچار شبیه پدر خویش است؟ گفتند: …

امام احمد : در مسند خویش از بشیر بن جحاش روایت می­ کند که: «إن رسول الله صلی الله علیه وسلم بَصَقَ یَوْمًا فِی کَفِّهِ فَوَضَعَ عَلَیْهَا أُصْبُعَهُ، ثُمَّ قَالَ: ” قَالَ اللهُ: بَنِی آدَمَ، أَنَّى تُعْجِزُنِی وَقَدْ خَلَقْتُکَ مِنْ مِثْلِ هَذِهِ، حَتَّى إِذَا سَوَّیْتُکَ وَعَدَلْتُکَ، مَشَیْتَ بَیْنَ بُرْدَیْنِ، وَلِلْأَرْضِ مِنْکَ وَئِیدٌ، فَجَمَعْتَ وَمَنَعْتَ، حَتَّى إِذَا بَلَغَتِ التَّرَاقِیَ قُلْتَ: أَتَصَدَّقُ، …

  الله کتابش را نازل نمود و آن را اتمام حجتی بر بندگان قرار داد. مطالب آن برای جوینده ­ی حق کافی است. هر کس به دنبال حق باشد، حتماً در این کتاب آن را می ­یابد. معبود یکتا می ­فرماید: {وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَذَا الْقُرْآَنِ لِلنَّاسِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ وَکَانَ الإِنْسَانُ أَکْثَرَ شَیْءٍ جَدَلا}: (و به راستى در این …

  جدل در لغت به معنای مناظره قوی و توان­مندیِ بر آن می­ باشد؛ هم­چنین در مقابل دلیل، دلیل آوردن را، جدال گویند. مجادله هم به معنای مناظره می­ باشد. و در حدیث آمده است: «ما أوتی الجدل قوم إلا ضلوا»: (به هیچ قومی جدل داده نشد، مگر این­که گم­راه شدند). منظور از جدل در این حدیث، مناظره ­ی باطل …

  قرآن برای ردّ مخالفین و منکرین به ضرب المثل های عقلی استناد کرده و آن­ها را عرضه می ­دارد. این نوع بیان از ادلّه ­ی بسیار قوی برای ارائه ­ی مدرک و برهان است. قرآن در جاهای فراوانی به این مسئله پرداخته است: مثلاً در قرآن می­ خوانیم: {وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِی هَذَا الْقُرْآَنِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ}: …

 از اسلوب قرآن در بیان صفات و افعالِ الهی، این است که فقط الله را سزاوار و شایسته­ ی صفات و افعال کامل و تامُّ تمام دانسته و از هر عیب و نقص و ویژگی مخلوقین پاک و مبرّا می ­داند. در قرآن آمده است: {وَیَجْعَلُونَ لِلَّهِ مَا یَکْرَهُونَ وَتَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْکَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَى لا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ …

  ایمان به روز آخرت، عقیده ای غیبی است. پیامبران الهی علیهم السلام به این مهم خبر داده اند. مردمان زیادی هم این مسئله را دروغ پنداشته اند. در اثبات این مورد، آیات فراوان به روش های عقلی گوناگون در قرآن کریم موجود است. یک نمونه از آن، زنده شدنِ زمین بعد از ریزش باران توسط الله ﻷ می باشد: …

آیات بسیار متعددی در قرآن کریم آمده است که به دلالت عقل، بر صدق نبوت دیگر پیامبران به صورت عام و بر نبوت رسول الله ص به صورت خاص دلالت دارد. این ادلّه بسیار قوی و آشکار و واضح ­اند. چند آیه­ که تصدیق نبوت رسول الله صل الله علیه و سلم را در بر دارد و اثبات کننده ­ی …