اتفاقات سال پنجم هجری غزوه ی بنی قُرَیْظه ۱: ۳۰۴- رسول الله ﷺ بعد از غزوه ی خندق یا احزاب به خانه اشان بازگشتند، در این زمان جبریل علیه السلام نازل شد و به ایشان دستور داد بدون فوت وقت به جنگ یهود بنی قُرَیْظه برود. ۳۰۵- رسول الله ﷺ مجدّدًا سلاحشان را پوشیدند و خارج شدند و به یارانش …

اتفاقات سال پنجم هجری غزوه ی خندق (۲) ۲۹۹- در غزوه ی خندق معجزاتی برای رسول الله ﷺ رخ داد که عبارت بودند از: – زیاد شدن غذای اندک. – شکسته شدن سنگی بزرگ با سه ضربه. – بشارت به فتح فارس و روم. ۳۰۰- یهودیان بنی قُرَیْظه پیمانشان را با رسول الله ﷺ شکستند، این کار باعث شد فشار …

اتفاقات سال پنجم هجری غزوه ی خندق (۱) ۲۹۴- در شوال سال ۵ هجری غزوه ی خندق اتفاق افتاد، که به غزوه ی احزاب نیز معروف است، وسبب آن این بود که یهودیان، اعراب را برای حمله به مدینه ترغیب کرده بودند. ۲۹۵- یهودیان ۱۰ هزار نفر از احزاب (گروههای) مختلف را گرد آورده و آنان را تشویق به حمله …

اتفاقات سال هشتم هجری حادثه ی اِفْک (تهمت به ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها): ۲۸۹- دو اتفاق بسیار مهم در غزوه ی بنی مُصْطَلِق افتاد: – ایجاد فتنه میان مهاجرین وانصار. – تهمت زدن به ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها در حادثه اِفْک. ۲۹۰- ابن سلول و منافقینی که به دور او جمع شده بودند، سعی کردند آبروی …

دریاها با یکدیگر مخلوط نمی شوند یکی از خصوصیات دریاها که جدیدا دانسته شده است در ارتباط با این آیه مبارکه می باشد دو دریا را با هم نزدیک و مقابل کرده اما بین شان حدى است که تجاوز نمیکنند. (سوره الرحمن آیه ۱۹-۲۰). دریا شناسان در این نزدیکى ها دانسته اند که آبهای دریا ها با آنکه نزدیک همدیگر …

عَنْ أَبِى هُرَیْرَهَ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّـهِ صلی الله علیه و آله و سلم قَالَ: «مَنْ سَلَکَ طَرِیقًا یَلْتَمِسُ فِیهِ عِلْمًا سَهَّلَ اللَّـهُ لَهُ بِهِ طَرِیقًا إِلَى الْـجَنَّهِ». رواه مسلم. ابوهریره رضی الله عنه می گوید: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «آنکه در راهی رود که در آن علمی را می جوید، خداوند …

شرک بدترین گناهان شمرده میشود، اما به نظر میرسد نویسنده قرآن نتوانسته است در مورد اینکه الله شرک را میبخشد یا نمیبخشد تصمیم قاطعی بگیرد. در (سوره ۴ آیه ۴۸، ۱۱۶) میگوید نمیبخشد و در سوره (۴ آیه ۱۵۳) میگوید میبخشد. آیا کسانی که به زنان تهمت ناپاکی میزنند بخشیده میشوند؟ آری (سوره ۲۴ آیه ۵) نه (سوره ۲۴ آیه …

هیچ فرشته ای متکبر نیست، همه الله را اطاعت میکنند (سوره ۱۶ آیات ۴۹-۵۰)، اما “هان به فرشتگان گفتیم، آدم را سجده کنید” و همه آنها به آدم سجده کردند مگر ابلیس، ابلیس نافرمانی کرد و او بسیار متکبر است (سوره ۲ آیه ۳۴). جواب: اولا: کسی که این سخن را گفته، شخص جاهلی بوده و از قرآن اطلاعی ندارد، …

این قاعده خود دلیلی روشن و بیانگر این مطلب است که شریعت از هر جهت کامل است و داور نمودن آن در زندگی انسان ها امری واجب است. و به هیچ وجه خلل و نقصی در آن نیست و در بر گیرنده زندگی دینی و دنیوی انسان است و اگر احیانا اختلافی باشد، توجیه آن و رسیدن به حق در …

چنانکه به ظاهر میان حدیث و آیه زیر تعارض به نظر می رسد. رسول خدا فرمودند: «اِنَّکُمْ سَتَرَوْنَ رَبَّکُمْ کَمَا تَرَوْنَ هَذَا الْقَمَرَ، لَا تَضَامُّونَ فِی رُؤْیَتِهِ…»:[۱] «بزودی پروردگارتان را خواهید دید. چنانکه این ماه را می بینید و در دیدن آن دچار مشکل نمی شوید.» و اینکه خداوند متعال می فرماید: «لاَّ تُدْرِکُهُ الأَبْصَارُ» (انعام: ۱۰۳) «چشم ها او …

کسانی که مدعی تعارض در بین نصوص هستند، گمان برده اند این حدیث رسول الله  صلی الله علیه و سلم: «لَا یَدْخُلُ النَّارَ أَحَدٌ فِی قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّهِ خَرْدَلٍ مِنْ إِیمَانٍ، وَلَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ أَحَدٌ فِی قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّهِ خَرْدَلٍ مِنْ کِبْرِیَاءَ»[۱] با این حدیث رسول خدا در تعارض است که فرمودند: «مَا مِنْ عَبْدٍ قَالَ: لَا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، …

۱- تعارض ظاهری میان دو آیه: امام بخاری به صورت معلق از سعید بن جبیر روایت می کند که می گوید: «مردی[۱] به ابن عباس گفت: به نظر من آیاتی در قرآن با یکدیگر در تعارض می باشند؛ سوال اول: مانند اینکه خداوند می فرماید: «فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلَا أَنسَابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَلَا یَتَسَاءلُونَ»[۲] با اینکه می فرماید: «وَأَقْبَلَ …

– جمع و سازگاری میان ادله: به این معنا که مجتهد تمام تلاش خود را در جهت جمع میان ادله به کار برد چرا که احتمال آن می رود دو دلیلِ به ظاهر در تعارض، در دو حالت مختلف وارد شده باشند[۱] یا اینکه رابطه عموم و خصوص در میان آنها وجود داشته باشد یا رابطه مطلق و مقید؛ چرا …

این روش اهل بدعت است که چون بخشی از دلیل شرعی را موافق و موید بدعت  خود می یابند، بدان استناد نموده و آن را در بین مسلمانانی که دچار ضعف علمی و ایمانی هستند، ترویج می دهند. محمد بن کعب قرظی رحمه الله در رد قدریه می گوید: «… آنها هرگز به یک آیه از کتاب الله به طور …

چنین است که احکام شریعت اقامه می شود؛ هر چیزی حکم نظیر و مانند خود را می گیرد و حکم مخالف آن از آن نفی می گردد. جمع بین امور مختلف ظلم است. چنانکه خداوند متعال می فرماید: «أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ * مَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ» (قلم: ۳۵-۳۶) «آیا ما مسلمانان را همچون مجرمان (و گناهکاران) قرار می‌دهیم؟! شما را …

پس از اینکه روشن شد تعارضی بین دلایل شرعی نمی باشد، نکته ای که یادآوری آن ضروری به نظر می رسد، ذکر اسباب این تعارض ظاهری می باشد که اهل علم آنها را برشمرده اند که عبارتند از:  ۱- قواعد و ضوابطی که بین آیات قرآن و نصوص سنت می باشد مانند: عموم[۱] و تخصیص[۲] و اطلاق[۳] و تقیید[۴] و …

دیدگاه وجود تعارض میان دلایل شرعی بیانگر عدم ترجیح بین دلایلی است که به ظاهر با یکدیگر تعارض دارند و این برخلاف دیدگاه اصولی ها می باشد. و چنین دیدگاهی عمل به یکی از دو دلیل را بدون دلیلِ ترجیح صحیح می  داند. که همه این امور باطل و فاسد است.[۱] قائل بودن به وقوع تعارض میان دلایل شرعی، از …

اجماع:  ۱- امت اسلامی بر عدم جواز تعارض میان دلایل قطعی اتفاق نظر و اجماع دارد.[۱] ۲- ابوبکر باقلانی رحمه الله می گوید: «در مورد هر دو خبری که ثابت شده رسول خدا آنها را بیان نموده، به هیچ وجه، تصور وجود تعارض میان آنها صحیح نیست هرچند ظاهراً با یکدیگر در تعارض باشند. چرا که معنای تعارض بین دو …

الف) دلایل قرآنی: ۱- خداوند متعال می فرماید : «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا» (نساء: ۸۲) «آیا در قرآن نمی‌اندیشند؟ که اگر از سوی غیر الله بود، قطعاً اختلاف بسیار در آن می‌یافتند». این جریر طبری رحمه الله می گوید: «یعنی ای پیامبر، آنچه از تنزیل نزد آنها آوردی، از سوی پروردگارشان …

تعارض: عبارت است از تقابل دو دلیل شرعی به گونه ای که اقتضای هریک از آنها عدم اقتضای دیگری است چه به صورت جزئی یا کلی، به گونه ای که جمع بین آنها ممکن نباشد. لازم است بدانیم دلایل شرعی هرگز با هم تعارض ندارند، اما تعارضی که میان نصوص کتاب و سنت به نظر مجتهد می رسد، تعارض ظاهری …

پژوهشگر به جمع بین نصوص در یک مساله نیاز دارد، یکسان است این مساله از جمله مسائل اعتقادی باشد یا از مسائل احکام می باشد به ویژه زمانی که تعارض آشکار یبین دلایل وجود داشته باشد چرا که جمع نصوص در یک مساله تصویری کامل از حکم (آن مساله) نشان می دهد از این جهت که نصوص با یکدیگر تناقض …

اگر تعارض بین دلیل نقلی و عقلی واقع شود، یکی از سه احتمال زیر وجود دارد: یکی از دلایل قطعی و دیگری ظنی است که در این صورت مقدم داشتن و ترجیح دلیل قطعی چه نقلی باشد یا عقلی، واجب است. اما اگر هر دو ظنی باشند، ترجیح دلیلی که راجح است واجب می باشد چه نقلی باشد یا عقلی؛ …

نقل صحیحِ غیر صریح، عقل را در استدلال به آن دچار اشتباه می کند. و در نتیجه یِ فهم ناکافی، تعارض عقل و نقل تصور می گردد. بنابراین عدم درک دلالتِ صحیحِ سمع، یکی از اسباب ادعای تعارض میان معقول و منفول می باشد. مثال این مورد حدیث ابوهریره است که می گوید: رسول خدا فرمودند: «إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ …

چون نقل دروغ، جعلی یا ضعیف باشد با عقل صحیحِ صریح در تعارض خواهد بود. و عقل صحیح صریح بیانگر آن است که الله متعال موجود است و او خالق هر چیزی است و او بوده است و چیزی قبل از او نبوده است و تمام آیات کونی و شرعی و دلایل عقلی و فطری جز بر این مهم دلالت …

به عنوان مثال اگر کسی با استناد به عقل با این ادعا که: از اثبات صفات، تعدد قدما (اله ها) پیش می آید، صفات الهی (مانند سمع و بصر و کلام) را انکار کند، درحقیقت به عقل غیر صحیح استناد کرده است. بلکه هرگز عقل نامیدن آن جایز نیست چرا که عقلاً وجود موجودی بدون صفات جایز نیست و چنین …

آنچه به صورت صحیح نقل شده است با صریح معقول تعارض ندارد. عقل برای راهنمایی، مستقل نیست بلکه تابع شرع است و اگر در این زمینه مستقل بود، خداوند پیامبران را نمی فرستاد و کتاب ها را نازل نمی کرد. و سلف به این مهم امر کرده اند که چون شرع و عقل با یکدیگر در تعارض قرار گرفتند، مقدم …

اسلام عقل را گرامی داشته است، آنگاه که عقل را مناط تکلیف انسان قرار می دهد و به وسیله ی آن، او را بر بسیاری از مخلوقات برتری می بخشد. عقل را گرامی داشته آنگاه که برای پند و عبرت و تسخیر نعمت های الهی و استفاده از آنها، قدرت تفکر و تدبر در نفس و هستی را به آن …

در این مورد اختلاف بسیار زیاد است. شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید: «تحقیق نشان می دهد که عقل با مغز و قلب هر دو رابطه دارد چنانکه مبدا فکر و نظر در مغز است[۱] و مبدا اراده و قصد در قلب می باشد. و بر این اساس می توان گفت: قلب محل هدایت و مغز جایگاه فکر و اندیشه …

عمل به مقتضای علم:[۱] اصمعی می گوید: «عقل به معنای خودداری از امر قبیح و محدودکردن نفس به نیکی می باشد.»[۲] و نیروی این غریزه باعث می شود انسان عواقب امور را بداند و شهوتی که به دنبال لذت زود هنگام است فروکش کند و بر آن تسلط یابد؛ پس چون این نیرو حاصل گردد، صاحبش عاقل نامیده می شود. …

این دو توحید است که بنده جز با آنها از عذاب الهی نجات نمی یابد، توحید فرستنده با عبادت او و توحید فرستاده شده (پیامبر) با اطاعت و پیروی از او؛ مبنای بندگی و ایمان به الله و کتاب های آسمانی و پیامبران، تسلیم شدن و عدم سوال از تفاصیل حکمت اوامر و نواهی و شرایع می باشد. و بر …

تعریف تسلیم: تسلیم عبارت است از فرمانبرداری و گردن نهادن به امور اعتقادی و احکامی که در دو مصدر وحی کتاب و سنت آمده است. خداوند متعال با سوگند به ذات خود می فرماید: «فَلاَ وَرَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتَّىَ یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لاَ یَجِدُواْ فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجاً مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیماً» (نساء :۶۵) «نه، سوگند به پروردگارت که …

هیچیک از اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم در میان اهل بدعت نبودند. هر فرقه یا گروه یا مذهبی که یکی از صحابه – یا مذهب صحابه و راه و روش آن ها در دیانت- در میان شان نباشد، در حقیقت گرد گمراهی و بدعتی که تاسیس کرده اند، جمع شده اند. پیوستن به مذهب صحابه و تمسک …

فهم سلف از پراکندگی و اختلاف معصوم است. عمر بن خطاب به ابن عباس گفت: «چگونه این امت دچار اختلاف می شود درحالی که پیامبرش یکی و قبله اش یکی است؟ سپس ابن عباس گفت: ای امیر مومنان، براستی قرآن بر ما نازل شد پس آن را خواندیم و دانستیم که در مورد چه چیزی و چه کسی نازل شد. …

از عمر رضی الله عنه به صورت مرفوع روایت است که: «بنی اسرائیل زمانی هلاک شد که پیروانِ اسیرانِ امت های دیگر در میان آنها پیدا شدند».[۱] و از عطاء بن ابن رباح روایت است که می گوید: «مردی که ویژگی خاصی داشت بر علی ابن ابی طالب گذشت که علی به او گفت: از اهل خراسان هستی؟ گفت: نه؛ …

یکی از اسباب انحراف از فهم سلف صالح، جهل نسبت به زبان عربی و عدم شناخت کافی به زبان عربی و انتشار زبان غیر عرب می باشد. این مساله یکی از بزرگ ترین اسباب انحراف در این زمینه می باشد. و اولین بدعتی که در بین مسلمانان ظهور کرد، از سوی غیر عرب ها بود. اورزاعی رحمه الله می گوید: …

– از اسلم بن یزید ابی عمران روایت است که می گوید: «یکی از مهاجران به قسطنطنیه، به تنهایی به صف دشمن حمله کرد تا انسجام آنها را پراکنده کند درحالی که ابو ایوب انصاری همراه ما بود. برخی از مردم گفتند: «خود را به دستش به هلاکت انداخت». اما ابو ایوب گفت: ما به این آیه داناتریم. آن در …

با توجه به تسلط صحابه و تابعین به زبان عربی که همان زبان قرآن است و با در نظر داشتن مشاهده نزول قرآن و شنیدن تفسیر قرآن از رسول خدا، در واقع فهم آنها از قرآن راسخ تر و درک آنها از معانی آن عمیق تر از نسل های پس از ایشان می باشد. بنابراین آنچه صحابه و سلف از …

قرآن کریم به زبان عربی نازل شد؛ بر طبق زبان شناخته شده محیطی که در آن نازل شد و بر مبنای عادت و روشی آنها در سخن گفتن؛ پس هرکس که به زبان عربی مسلط باشد بیشترین فهم و نیکوترین درک را از قرآن خواهد داشت و کسی که از اولین نسل های برتر اسلام، فصیح تر در زبان و …

توصیه هایی که در احادیث رسول خدا در این زمینه وارد شده است و به پیروی از آنها امر می کند و بیانگر آن است که راه روش آنها در پیروی کردن همچون سنت رسول خدا می باشد. چنانکه می فرماید: «فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّهِ الْخُلَفَاءِ الْمَهْدِیِّینَ الرَّاشِدِینَ، تَمَسَّکُوا بِهَا وَعَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ»: «بر شماست که سنت من و راه و …

ب) اقوال سلف این امت و علمای آن: حذیفه بن یمان می گوید: «ای قاریان، تقوای الهی را پیشه کنید، راه و روش کسانِ پیش از خود را در پیش گیرید. به خدا سوگند اگر بر این راه استقامت و پایداری ورزید گوی سبقت را از همگان می ربایید و اگر آن را رها کنید و به چپ و راست …

دلالت قرآن کریم بر این مهم: خداوند متعال می فرماید: «وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطاً لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً» (بقره: ۱۴۳) «و همچنین شما را امت میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم بر شما گواه باشد». «الوسط» به معنای اختیار نمودن عدل می باشد. بنابراین صحابه بهترین امت و عادل ترین آنها …

«الفهم» در لغت به معنای تصور معنای نیکو می باشد که وجود آن ذهن را برای استنباط آماده می کند. گفته می شود: «فهمت عن فلان – فهمت به»: «از فلانی فهمیدم؛ به وسیله آن فهمیدم». «الفهم» در اصطلاح: عبارت است از شناخت چیزی یا موضعی یا اتفاقی یا تعیین و تثبیت لفظی؛ و شامل شناخت صریح و کامل روابط …

بر اساس معیارهای عقلی، اعتقاد به موارد زیر موجب شرک می‏شود: ۱ـ ذات دیگری مثل خداوند وجود دارد. ۲‏ـ فاعل و مؤثّر دیگری مثل خداوند وجود دارد. ۳ـ خالق دیگری غیراز خداوند وجود دارد. ۴ـ ربّ دیگری مثل خداوند وجود دارد. ۵ـ إله دیگری غیر از خداوند وجود دارد. مطابق با مفاهیم قرآن، در زمینه ذات ، خالقیت و ربوبیت …

مردی از اهل شام که فردی نیرومند و دلیر نیز بود،گاه گاه نزد عمر بن خطّاب می رفت؛مدّتی خبری از وی نشد؛عمر احوالش را جویا شد؛آشنایان گفتند یا امیرالمؤمنین گرفتار شرابخواری گشته است! عمر کاتب خویش را فراخواند و فرمود بنویس: “از عمر بن خطاب به فلان بن فلان! سلام علیک آفریدگار متعال را می ستایم که کسی جز او …

هرچه دوران زندگی‌ات به طول انجامد و هرچه از دنیا بهره ببری، باز هم این زمان کوتاه است اگرچه ظاهرا طولانی باشد، و بهره‌اش کم است اگرچه در ظاهر زیاد باشد. همه‌ی زندگی در این سخن پروردگار متعال خلاصه می‌شود که: ﴿یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ﴾. (ای انسان بی‌شک تو [در راه رفتن] به سوی پروردگار …