عقيده

 فلسفۀ آفرینش شیطان (۵) بیرون‌کشیدن خیر و شرّی که در سرشت انسان‎هاست طبیعت بشری مشتمل بر خیر و شر و پاکی و ناپاکی است و این موارد همچون پنهان‌بودن آتش در چخماغ و ماشۀ تفنگ، در وجود آدمی مخفی است. بنابراین آفرینش شیطان باعث بروز و خروج آنچه در سرشت انسان‎های بد و ناپاک است و فرستادن پیامبران  سبب خروج …

 فلسفۀ آفرینش شیطان (۴) ظهور آثار و نتایج و متعلّقات اسماء الله رافع، خافض، معز، مذل، حَکَم و عدل از اسامی الهی به شمار می‌روند[۱] و این نام‌ها مقتضی متعلّقاتی هستند که احکام و مفاهیم‎شان در آن‎ها آشکار می‌گردد. بنابراین آفرینش ابلیس دلیلی بر بروز آثار این اسامی بوده و اگر تمامی مخلوقات مطیع و مؤمن بودند، نتایج و آثار …

 فلسفۀ آفرینش شیطان (۳) تحقّق ابتلا و آزمایش مخلوقات ابلیس آفریده شد تا معیاری برای آزمایش مخلوقات باشد و خبیث و طیّب از هم جدا و تشخیص داده شوند. الله ـ نوع بشر را از زمین خلق نمود درحالی که مواد پاک و ناپاک در آن وجود دارد و از این رو، باید که این مواد در وجودشان نمایان و پدیدار …

فلسفۀ آفرینش شیطان (۲) به قصد اینکه الله  مراتب عبودیّت را برای دوستانش کامل کند یعنی با مبارزه علیه ابلیس و لشکریانش و خشمگین‌ساختن او به‎وسیلۀ اطاعت و پرستش الله متعال و پناه‌بردن به الله تعالی از شرّ شیطان و درخواست اینکه آنان را از ابلیس و نیرنگش محافظت نماید و در نتیجه، به مصالح دنیوی و اخروی که تنها …

فلسفۀ آفرینش شیطان (۱) الله أ ابلیس را که عامل اصلی تمامی فسادهای موجود در دنیا؛ فساد در ادیان، اعتقادات، تمایلات نفسی و شبهه‌ها و نیز سبب بدبختی و معصیت بندگان است را براساس حکمت و دلایل بزرگی آفرید؛ از جمله: ۱- برای اینکه بندگان بدانند که الله متعال می‌تواند اشیا و مخلوقات متضاد و مخالف هم را بیافریند پروردگار جهان …

اسلحۀ مؤمن در نبرد علیه شیطان علی‌رغم دشمنی فراوان و بزرگی نیرنگ شیطان و حرص او بر گمراه‌ساختن انسان‎ها، در برخی موارد، خسته و دور و ذلیل و زبون می‌گردد؛ یعنی هنگامی که انسان از اسباب حفاظت از شرّ ابلیس استفاده نماید که به طور خلاصه، برخی از آن اسباب عبارتند از: رعایت احتیاط، پایبندی به آنچه در قرآن و …

شیوۀ نفوذ شیطان به دل انسان این کار از طریق وسوسه صورت می‌گیرد. شیطان می‌تواند از طریقی که ما نمی‌فهمیم و از چگونگی آن خبر نداریم، به فکر یا دل انسان برسد و سرشتی که براساس آن آفریده شده است، وی را در این کار کمک می‌نماید؛ یعنی همان چیزی که وسوسه نامیده می‌شود و الله تعالی این مطلب را …

شیوه‌های شیطان برای گمراهی انسان ابلیس به طور مستقیم انسان را وسوسه و گمراه نمی‌کند که مثلاً بگوید: این امور خوب و مورد پسند را رها کن و کارهای ناپسند را انجام بده تا در دنیا و آخرت بدبخت گردی. اگر این‌گونه عمل کند، هیچ‌کس از وی فرمان نمی‌برد. امّا شیوه‌هایی متفاوتی را برای فریب و گمراه‌نمودن بندگان در پیش …

لشکریان شیطان فرماندۀ نبرد با بنی‌آدم، ابلیس لعین است و او لشکریانی از جن دارد. با هر انسانی همراهی از جنّیان است که هرگز از وی جدا نمی‌شود، چنانکه در صحیح مسلم، از أمّ‌المؤمنین عایشه ل روایت شده که شبی رسول الله ج از نزدم رفتند و من بر ایشان رشک بردم و غبطه خوردم. سپس پیامبر ج آمده و دیدند که من …

هدف نهایی شیطان ابلیس تلاش می‌کند که انسان را به دوزخ بیندازد و او را از بهشت محروم سازد. اگر به این هدف نرسد، به دنبال اهدافی پایین‌تر می‌گردد. در اصل، او تلاش می‌کند که بندگان را دچار شرک و کفر سازد و اگر در این کار موفّق نشود، دوست دارد که گناهانی پایین‌تر از شرک و کفر انجام دهند …

الله ما را از شیطان برحذر داشته است پروردگار جهان در آیات بسیاری از قرآن کریم، این موضوع را بیان نموده و ما را از نیرنگ ابلیس برحذر داشته است، زیرا فتنۀ او بزرگ و مهارتش در گمراه‌نمودن بسیار است و عادت و حرص بر این کار دارد. الله ـ می‌فرماید: ﴿یَٰبَنِیٓ ءَادَمَ لَا یَفۡتِنَنَّکُمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ﴾ [الأعراف: ۲۷] «ای فرزندان آدم! …

دشمنی میان انسان و شیطان ۱- عوامل و تاریخ این دشمنی دشمنی میان انسان و شیطان بسیار عمیق و ریشه‌دار بوده و تاریخ آن به روزی که آدم ÷ آفریده شد و پیش از دمیدن روح، برمی‌گردد که شیطان در آن زمان به اطراف انسان دور می‌زد. در صحیح مسلم، از انس  روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَمَّا …

ضعف و قوّت شیاطین (۲) تسلّطی که به شیطان داده شده، همان قدرت گمراه‌کردن و فریب انسان‎هاست، به گونه‌ای که آنان را بر کفر و شرک تشویق و تحریک می‌نماید و نمی‌گذارد که این گناهان را ترک کنند، چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّآ أَرۡسَلۡنَا ٱلشَّیَٰطِینَ عَلَى ٱلۡکَٰفِرِینَ تَؤُزُّهُمۡ أَزّٗا﴾ [مریم: ۸۳] «[ای پیامبر!] آیا ندیدی که ما شیاطین …

ضعف و قوّت شیاطین (۱) آن‎ها به قصد گمراه‌‌نمودن، بر انسان‎ها مسلّط می‌شوند و الله تعالی براساس حکمت و تقدیر ازلی خویش، به آن‎ها قدرت داده است. با وجود این، تسلّط شیاطین بر حسب قوّت یا ضعف ایمان آدمی و آگاهی او، قوی یا ضعیف می‌گردد؛ هر اندازه ایمان و هوشیاری انسان بیشتر گردد، به همان مقدار تسلّط شیطان کم …

حضور شیطان در بدن انسان به مانند جریان خون در صحیح بخاری و صحیح مسلم، از انس س روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّ الشَّیْطَانَ یَجْرِی مِنَ الإِنْسَانِ مَجْرَى الدَّمِ»[۱]؛ «همانا شیطان در [بدن] انسان، همچون جریان خون جاری است.» در صحیح بخاری و صحیح مسلم، از صفیّه دختر حیی؛ همسر پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده …

هدف از آفریشن جنّیان الله متعال آن‎ها را برای همان هدفی که بشر را آفرید، به وجود آورد: ﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِیَعۡبُدُونِ﴾ [الذّاریات: ۵۶] «و من جن و انس را فقط برای اینکه مرا عبادت کنند، آفریدم.» بنابراین جنّیان مکلّف به انجام یا ترک اموری هستند و هرکسی از آنان که فرمان برد، الله از او راضی شده …

قدرت جنّیان الله ـ به آن‎ها قدرتی که به بشر نداده است را بخشیده و ما را از برخی توانایی‌های جنّیان باخبر ساخته است؛ مانند سرعت در حرکت و انتقال؛ چنانکه عفریتی از جنّیان به سلیمان پیامبر  وعده داد که تخت ملکۀ یمن را در مدّتی کمتر از برخاستن یک مرد، به بیت المَقدِس آورد. الله ـ در این باره می‌فرماید: ﴿قَالَ …

محلّ سکونت جنّیان آن‎ها بر روی زمینی که ما زندگی می‌کنیم، سکونت دارند و بیشتر در خرابه‌ها و بیابان‎ها و محلّ نجاست؛ همچون حمّام، توالت، زباله‌دان، قبرستان و امثال آن که جایگاه شیاطین است، جمع می‌شوند.[۱] احادیثی در رابطه با منع نمازخواندن در حمّام بیان شده، زیرا محلّ نجاست و جایگاه شیطان بوده و نیز خواندن نماز در قبرستان منع …

مرگ و عمر جنّیان بدون تردید جنّیان -که شیاطین نیز از آن‎ها هستند- می‌میرند، چون آیۀ زیر شامل این مخلوقات هم می‌شود: ﴿کُلُّ مَنۡ عَلَیۡهَا فَانٖ٢۶ وَیَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّکَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِکۡرَامِ٢٧ فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ﴾ [الرّحمن: ۲۶- ۲۸] «هر چه بر روی آن [زمین] است، فانی شود و [تنها] روی پروردگار ذو الجلال و گرامی توست که باقی می‌ماند. …

تکذیب و انکار عالَم جنّ و شیاطین و ردّ ادّعای افرادی که بر این باورند (۲) یکی از دلایل این موضوع، تواتر و توافق مذاهب مختلف است. شیخ الإسلام ابن‌تیمیّه  می‌گوید: «هیچ‌یک از فرقه‌های اسلامی منکر وجود جن نبوده و تمامی آن‎ها معتقدند که الله تعالی محمّد ج را به سویشان فرستاد و نیز جمهور و اغلب فرقه‌های کفر وجود جن …

تکذیب و انکار عالَم جنّ و شیاطین و ردّ ادّعای افرادی که بر این باورند (۱) گروهی از مردم وجود جن را به طور کل انکار نموده و برخی از مشرکان ادّعا دارند که مراد از جن، ارواح ستارگان است. تعدادی از فیلسوفان نیز گمان کرده‌اند که هدف از جن، همان تمایلات بد در نفس انسان و قدرت‌های خبیث آن …

اصل شیطان قبلاً بیان گردید که شیطان از جنّیان است، امّا برخی از متقدّمان و متأخّران در این زمینه اختلاف دارند و آیۀ زیر را به عنوان دلیل بیان می‌کنند: ﴿وَإِذۡ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِکَهِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِیسَ أَبَىٰ وَٱسۡتَکۡبَرَ وَکَانَ مِنَ ٱلۡکَٰفِرِینَ﴾ [البقره: ۳۴] «[به یاد آور] هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید، سپس [همگی] …

شیطان مخلوق است با توجّه به آیات قرآن و احادیث نبوی، شیطان مخلوق بوده و عقل و درک و تحرّک دارد و اینکه برخی از نادانان می‌گویند ابلیس روح شرّی است که هرگاه بر دل انسان چیره شود، به صورت غرائز حیوانی آشکار می‌گردد و وی را از دستیابی به الگوی والای معنوی باز می‌دارد، سخن و دیدگاهی اشتباه و …

شیطان و جنّیان شیطانی که الله تعالی در قرآن کریم، بسیار دربارۀ او سخن گفته، از جنّیان بوده که در ابتدا، الله متعال را پرستش می‌نمود و به همراه فرشتگان، ساکن آسمان بود و وارد بهشت شد، امّا وقتی پروردگارش به وی دستور داد تا برای آدم  سجده کند، او از روی تکبّر و خودبرتربینی سر باز زد و در …

مفهوم لغوی و اصطلاحی شیطان ابن منظور می‌گوید: «شیطان بر وزن فَیعال و برگرفته از «شطن» به معنای دور شد، است؛ از دیدگاه کسانی که «نون» را از حروف اصلی می‌دانند و شیاطین نیز دلیل بر همین مطلب است. شیطان واژۀ مشخّص و رایجی است و هر جن، انسان یا حیوان سرکش و متجاوزی را شیطان گویند.»[۱] وی در ادامه …

آفرینش جن خلقت جن مقدّم بر آفرینش انسان است، زیرا الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ٢۶ وَٱلۡجَآنَّ خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ مِن نَّارِ ٱلسَّمُومِ﴾ [الحجر: ۲۶- ۲۷] «و به راستی ما انسان را از گِل خشکیده‌ای که از گِل بدبوی تیره‌ای [گرفته شده] بود، آفریدیم و جن را پیش از آن، از آتش سوزان آفریدیم.» در …

اصل جن الله متعال به ما خبر داده که جنّیان از آتش آفریده شده‌اند: ﴿وَٱلۡجَآنَّ خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ مِن نَّارِ ٱلسَّمُومِ﴾ [الحجر: ۲۷] «و جن را پیش از آن، از آتش سوزان آفریدیم.» ﴿وَخَلَقَ ٱلۡجَآنَّ مِن مَّارِجٖ مِّن نَّارٖ﴾ [الرحمن: ۱۵] «و جن را از شعله‌ای آتش خلق کرد.» ابن عبّاس، عکرمه، مجاهد، حسن و افراد دیگری در تفسیر ﴿مَّارِجٖ …

مفهوم لغوی و اصطلاحی واژۀ «جن» ابن منظور می‌گوید: «جنَّ الشّیء یجنّهُ جَنّاً»؛ یعنی آن چیز را پوشاند، و اگر چیزی از تو مخفی و پنهان باشد، گفته می‌شود که: «جُنَّ عنک».[۱] در توضیح معنای جن می‌توان گفت که: جن جهانی غیر از عالَم انسان و عالَم فرشتگان است و آن‎ها از لحاظ برخورداری از عقل و ادراک و قدرت …

ایمان به غیب ایمان به غیب یکی از مهم‌ترین و خاص‌ترین ویژگی‌های مؤمنان به شمار می‌رود. آنان به تمامی اخباری که رسولان آورده و از جانب الله ـ رسانده‌اند، ایمان دارند. امور قابل درک فقط منحصر به حسّ و ظاهر نیستند. از آنجا که ملحدان فقط حسّ و ظاهر را قبول دارند، امور مدرکه را منحصر به دایرۀ محدودی نموده و …

حقیقت پیامبران و رسولان پیامبران و رسولان، بشر و مخلوق هستند و به آنان وحی می‌شود و هیچ‌یک از ویژگی‌های ربوبیّت و الوهیّت را ندارند. آنان دارای صفات بشری؛ همچون بیماری، خواب، مرگ، نیاز به غذا و نوشیدنی و … هستند. الله تعالی این افراد را متّصف به برترین درجۀ بندگی نموده و در سیاق توصیف و تحسین آنان، دربارۀ …

مقدّمات نبوّت بدون تردید الله تعالی مقدّمات فراوانی را برای پیامبرr که بیانگر بعثت و نبوّت ایشان بود، آماده ساخت؛ از جمله: دعای ابراهیم، بشارت عیسی  و خواب مادر پیامبر، آمنه: رسول الله صلی الله علیه وسلم در معرّفی خویش می­فرمایند: «إِنِّی عَبْدُ اللهِ لَخَاتَمُ النَّبِیِّینَ، وَإِنَّ آدَمَ – عَلَیْهِ السَّلَامُ- لَمُنْجَدِلٌ فِی طِینَتِهِ، وَسَأُنَبِّئُکُمْ بِأَوَّلِ ذَلِکَ: دَعْوَهُ أَبِی إِبْرَاهِیمَ، وَبِشَارَهُ …

موضوع هدایت و گمراهی این مسأله، موضوعی بسیار مهم است و سخن در این باره به درازا می­کشد. به طور خلاصه، می­توان گفت: هدایت، گمراهی، اطاعت و نافرمانی مربوط به ارادۀ الله متعال بوده و انسان سبب وقوع آن‎هاست و در این زمینه، مسؤول است. این مطلب یکی از اصول قطعی و یقینی، از دیدگاه اهل سنّت به شمار می­رود، …

انسان در میان تسییر و تخییر (۲) بنابراین پاسخ سؤال مذکور چیست؟ و راه خروج از این ایرادات چگونه است؟ پاسخ سؤال: حقیقت در میان دو دیدگاه فوق و هدایت در بین این دو گمراهی است. به توفیق الهی، می‌گوییم که انسان از یک لحاظ، مخیّر و از جنبه­ای دیگر، مسیّر است؛ یعنی از این نظر که دارای اراده بوده …

انسان در میان تسییر و تخییر (۱) این سؤال بسیار تکرار می­شود که آیا انسان مسیّر [از قبل، آماده ­شده برای انجام کارهایی که در اختیارش نیست] یا مخیّر است؟ سؤال فوق به طور فراوان بیان می­شود و افرادی در پاسخ به آن گفته­اند که انسان مسیّر و نه مخیّر است و برخی نیز بر عکس این، جواب داده­اند. در …

روش جایز و صحیح استدلال به قدر احتجاج به تقدیر زمانی که مصیبتی؛ همچون نداری، بیماری، از دست­دادن خویشاوند، نابودی کشتزار، زیان مالی، قتل خطایی و امثال آن، به انسان می­رسد، جایز است، زیرا این یعنی اینکه انسان به طور کامل، الله را به عنوان ربّ خویش پذیرفته و استدلال به قضا و قدر بر مصیبت­ها و نه بر عیوب …

استدلال به قدر برای انجام محرّمات و ترک واجبات ایمان به قدر باعث نمی­شود که انسان گنهکار برای انجام امور حرام و ترک واجبات، دلیلی داشته باشد. شیخ الإسلام ابن تیمیّه می­گوید: «به اجماع مسلمانان و سایر ملّت­ها و عاقلان، کسی نمی­تواند تقدیر را به عنوان دلیل برای گناه خویش قلمداد کند، زیرا اگر چنین عملی صحیح می­بود، هر کس …

 تأثیر اسباب و ایمان به قدر تأثیر و به کارگیری اسباب منافاتی با ایمان به قضا و قدر ندارد، بلکه استفادۀ از آن‎ها نشانۀ باور صحیح به تقدیر است. به همین سبب، بر انسان لازم است که علاوه بر ایمان به قدر، تلاش نماید و اسباب نجات را به کار گیرد و از الله  بخواهد که عوامل سعادت را برایش …

 ایمان به قدر و ارادۀ بنده ایمان به تقدیر – چنانکه بیان شد- منافاتی با این ندارد که بنده در افعال اختیاری خویش، اراده و حقّ انتخاب و قدرت داشته باشد، زیرا شریعت و واقعیّت بیانگر این موضوع‌اند: دلالت شریعت: ادلّۀ فراوانی در این باره وجود دارد؛ از جمله: ﴿فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِ مَآبًا﴾ [النّبأ: ۳۹] «پس هر کس …

نتایج ایمان به قدر (شجاعت و دلیری و دوری از سستی و ترس) ۶- شجاعت و دلیری و دوری از سستی و ترس: ایمان به قضا و قدر، دل صاحبش را پُر از شجاعت و شهامت نموده و آن را از ضعف و ترس، خالی می­سازد، زیرا ایماندار به تقدیر یقین دارد که پیش از فرارسیدن اجلش، نخواهد مُرد و …

نتایج ایمان به قدر (جوانمردی و بخشش) ۵- جوانمردی و بخشش: کسی که ایمان به قدر دارد، به علم یقین می­داند که تنها الله Uروزی­رسان است و او ارزاق مخلوقات را تقسیم نموده و به هر کس، سهمش می­رسد و هر شخصی پس از اتمام روزی و اجلش می­میرد و هر انسانی فقط بر اساس تقدیر، فقیر و ندار می­گردد. …

نتایج ایمان به قدر (مبارزه با ناامیدی) ۴- مبارزه با ناامیدی: کسی که ایمان به قضا و قدر ندارد، مأیوس شده و ناامیدی به دلش نفوذ می­کند؛ اگر مصیبتی به او رسد، گمان می­کند که این مصیبت کمرش را خواهد شکست و اگر به سختی و مشکلی برخورد، فکر می­کند که مصیبت همیشه خواهد بود و از او دور نخواهد …

نتایج ایمان به قدر (صبر و قدرت تحمّل) ۳- صبر و قدرت تحمل: به همین سبب، می­بینیم که فرد ایماندار به قضا و قدر، صبور و دلیر است و سختی­ها را به دوش می­کشد و مشکلات را تحمّل می­کند. امّا کسانی که تقدیر را انکار می­کنند، با کمترین مشکلی مضطرب و پریشان می­شوند و بسا اوقات، این اضطراب باعث دیوانگی، …

نتایج ایمان به قدر (تقویت امید و گمان نیک به الله تعالی): ۲- تقویت امید و گمان نیک به الله تعالی: کسی که ایمان به قدر داشته باشد، نسبت به الله متعال خوش­گمان است و امید زیادی به او دارد، زیرا مطمئن است که الله بر اساس عدالت، رحمت و حکمت کامل خویش، کاری را اراده می­کند.[۱] [۱]– نک: مدارج …

نتایج ایمان به قدر (توکل) ایمان به قضا و قدر – اگر به روشی صحیح باشد- نتایجی مهم، اخلاق و رفتاری زیبا و عباداتی متنوّع در پی دارد که تأثیراتش در دنیا و آخرت، بر فرد و جامعه برمی­گردد؛ بخشی از آن نتایج عبارتند از: ۱- توکّل: اعتماد بر الله مغز عبادت به شمار می­رود و توکّلِ فردی مقبول و …

تکلیف انسان در مسئلۀ قدر بر انسان واجب است که به قضا و قدر، شریعت و امر و نهی الهی ایمان آورد و اخبار آسمانی را تصدیق نماید و دستورات شرعی را اطاعت کند.[۱] وقتی به وی خوبی و نعمتی رسد، الله متعال را سپاس گوید و زمانی که مصیبتی به او رسد، از الله  آمرزش بخواهد و بداند که …