اقوال سلف صالح

شایسته ذکر است که بگوئیم همانا امامان اربعه آنان خود اقرار کرده‌اند، به آنچه که ما دعوت به آن می‌کنیم از حکم کردن و قضاوت کتاب و سنّت در رابطه با مسائل اختلافی و اینکه آرا و نظرات و اجتهادات آنان را ترک کنیم هرگاه ثابت شد که آن‌ها مخالف با قرآن و سنّت هستند و همانا خداوند به غیر …

برخی از شیوه­های‌ سلف برای حفاظت حدیث نبوی، از این قرار است: پایبندی به بیان سندها و نام­بردن از راویان: این یکی از ویژگی­های امّت اسلام و راه شناخت منبع حدیث و جایگاه رجال آن است که با پذیرش یا ردّ آن، حکم صادر می­شود. عبدالله بن مبارک w می­گوید: «اسناد بخشی از دین است و اگر اسناد نمی­بود، هر …

تلاش محدّثان برای حفاظت حدیث در اواخر دوران صحابه ، گروهی پیدا شدند که قصد دروغ­بستن و افترا علیه رسول الله داشتند  علی‌رغم اینکه پیامبر rدر این باره، هشدار داده و مردم را از این کار بر حذر داشته بودند.[۱] مشهورترین جعل‌کنندگان حدیث، گروهی از ملحدان بودند که با پنهان­نمودن اهداف خویش، اسلام را پذیرفتند و قصد فاسدکردن اعتقاد و …

توجّه پیشینیان به حدیث نبوی هنگامی‌که صحابه اهمّیت و ارزش این علم را شناختند، بسیار مشتاق شدند تا آن را از پیامبرشان صلی الله علیه وسلم فرا گیرند و بدین منظور، همواره همراه ایشان بودند و نشستن با رسول الله  را بر کار در اموال و اسباب روزی ترجیح می­دادند و بسا اوقات، به افراد حاضر در مجلس پیامبر rرجوع …

مطالب موجود دربارۀ گرامیداشت سنّت و فضیلت حدیث و محدّثان از آنجا که سنّت یکی از منابع قانونگذاری بوده و از پیامبر rگرفته شده و الله تعالی به مؤمنان فرمان داده که رسول الله صلی الله علیه وسلم را گرامی بدارند و افرادی که صدایشان را در نزد ایشان پایین می­آورند را تحسین نموده، قطعاً احترام به سنّت نیز همچون …

عبدالله بن عمر رضی الله عنهما صبح به بازار می‌رفت و به هر کسی که می‌رسید سلام می‌کرد، روزی از او پرسیدند: که نه معامله می‌کنی و نه قیمت کالاها را می‌پرسی و نه در کنار فروشنده‌ها می‌نشینی، پس چرا به بازار می‌آیی؟ عبدالله بن عمر گفت: «إِنَّمَا نَغْدُو مِنْ أَجْلِ السَّلَامِ نُسَلِّمِ عَلَى مَنْ لَقِینَا».[۱] «فقط به خاطر سلام …

از عمرو بن عاص رضی الله عنه آمده است که گفت: «إِذَا دَفَنْتُمُونِی فَأَقِیمُوا حَوْلَ قَبْرِی قَدْرَ مَا تُنْحَرُ جَزْورٌ وَیقْسَمُ لَحْمُهَا حَتَّى أَسْتَأْنِسَ بِکُمْ وَأَنْظُرَ مَاذَا أُرَاجِعُ بِهِ رُسُلَ رَبِّی».[۱] «چون مرا دفن کردید در اطراف قبر من به اندازه زمانی که یک شتر کشته و گوشتش تقسیم می‌شود، بایستید، تا (به سبب شما) به حالت خود، انس گیرم …

صحابی بزرگوار ابو دردا همواره می‌گفت: «أَلَا أُحَدِّثُکُمْ بِما هُوَ خَیرٌ لَکُم مِنَ الصِّدَقَهِ والصِّیامِ؟ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ. أَلَا وَإِنَّ البِغضَهَ هِی الْحَالِقَهُ».[۱] «آیا شما را از چیزی که از صدقه و روزه بهتر است با خبر نسازم: اصلاح میان دو نفر. آگاه باشید که بغض تراشنده است». [۱]– بخاری در ادب مفرد. آلبانی در تحقیق آن می‌گوید اسناد آن …

علامه مسروق می‌گوید: علم و دانش صحابه، به شش تن از صحابه منتهی می‌گردد که عبارتند از: «حضرت عمر، حضرت أبی بن کعب، زیدبن ثابت، ابوالدرداء، عبدالله بن مسعود و حضرت علی». و علم این شش نفر، در حضرت علی و حضرت عبدالله بن مسعود خلاصه می‌شود. و امام نووی می‌گوید: در میان صحابه بیشترین فتواها از حضرت عبدالله بن …

ستایش علما، بدین دلیل که آنها حجت خداوند بر خلق هستند حضرت علی به کمیل زیاد نخعی فرمود: «مردم سه گروهند: اول علماى الهى، دوم دانش طلبانى که در راه ‏نجات دنبال تحصیل علمند، و سوم احمقان بى‏سر و پا که دنبال هر صدایى‏ مى‏دوند و با هر بادى حرکت مى‏کنند؛ همانها که با نور علم روشن نشده‏اند و به …

روشن کردن امر برای کسانی که دربارۀ امام علی غلو می‌کردند و ادعایِ نبوتش را داشتند در جریان غزوۀ تبوک، حضرت رسول صلی الله علیه وسلم علی را در مدینه جانشین خود کرد. علی به ایشان گفت: «مرا با بازماندگان [و ناتوانان] باقی می‌گذاری؟» پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «آیا راضی نیستی که برای من به منزلۀ هارون باشی نسبت به …

تقبیح شدید کار کسانی که دربارۀ امام علی غلو می‌کردند حضرت على فرمود: «دو تن به خاطر من به هلاکت رسیدند: دوست غلوکننده و دشمن بدخواه»[۱۳۰]. مجلسی در بحارالانوار نقل می کند که مردی به امیر المومنین گفت: «پشتِ درِ مسجد، گروهی هستند که گمان می‌کنند تو خدا هستی». پس امام گفت: «وای بر شما! همانا من مانند شما، بندۀ …

سرزنش نمودن علی نسبت به گرفتن مال غیرمشروع و استفاده از آن؛ مانند کسی که گمان می‌کند پیرو اوست [یعنی شیعیه] اما از مالِ خمس استفاده می‌کند به حضرت علی خبر رسید که شریح بن حارث، قاضیِ [منسوب] در زمانِ خلافت آن حضرت، خانه‌ای به هشتاد دینار خرید. چون این خبر به امام رسید، او را طلبید و فرمود: «به …

پیروی حضرت علی از روش رسول صلی الله علیه وسلم که از آن می‌توان فهمید که به ائمه وحی نمی‌شود و امامان در مرتبۀ نبوت نیستند حضرت على فرمود: «و اما اعتراض شما در مورد اینکه [چرا بین شما و سایر مسلمانان] به تساوى رفتارکرده‏ام این حکمى نبوده که من به راى خود صادر کرده و بر طبق خواسته دلم انجام …

برحذر داشتنِ حضرت علی پیروانش از مخالفت با خلفای گذشته حضرت على فرمود: «و آداب پسندیدهاى را که بزرگان این امت به آن عمل کردند و ملت اسلام با آن پیوند خورده و رعیت با آن اصلاح شدند، بر هم مزن؛ و آدابى که به سنت‌هاى خوب گذشته زیان وارد مى‌کند، پدید نیاور، که پاداشش براى آورندۀ سنت، و کیفر …

فرمان حضرت علی به پیروانشان در تمسک به سنت حضرت على فرمود: «در قرآن خبرهاى پیشینیان شماست و خبرهاى آنها که پس از شما مى‏آیند؛ و نیز در آن، حکم روابط میان شما [آمده] است»[۱۲۴]. سفارش امام علی به عبدالله بن عباس وقتی که او را برای گفتگو با خوارج می‌فرستاد: «با ایشان به قرآن مناظره مکن، زیرا قرآن بارِ …

پاسخ امام علی به کسانی که با استناد به عظمتِ قرآن بر او شوریدند، ولی آنان گروهی بودند که نمی‌فهمیدند حضرت على فرمود: «ما افراد را داور قرار ندادیم، تنها قرآن را به حکمیت انتخاب کردیم. این قرآن، خطّى است نوشته شده که میان دو جلد جای دارد؛ زبان ندارد تا سخن گوید و نیازمند به کسى است که آن …

امام علی سفارش به پیروانش در پیروی از کتاب و سنت، و شرک نیاوردن به خداوند یا سرزنش و بدگویی از درگذشتگان حضرت على فرمود: «قرآن داراى ظاهرى زیبا و شگفت انگیز و باطنى پرمایه و عمیق است؛ نکات شگفت‏آورِ آن فانى نگردد و اسرار نهفتۀ آن پایان نپذیرد؛ هرگز تاریکیهاى جهل و نادانى جز به ‏آن رفع نخواهد شد»[۱۱۸]. …

انجام عبادات امام علی بر اساس کتاب و سنت، بر خلاف آنچه که کسی که گمان می‌کند پیرو اوست انجام می‌دهد حضرت على در تبیین اوقات نماز فرمود: «اما بعد،نماز ظهر را تا زمانى با مردم بگزارید که سایه آفتاب به قدر جاى ‏خفتن بزى گردد؛ و نماز عصر را زمانى با ایشان بگزارید که آفتاب سفید باشد و تابنده …

امام علی زشت شمردن کارِ پیروانش در مورد سرزنش والیان حکومتی حضرت على فرمود: «خداوند را بر آنچه فرمان داده و هر کار که مقدر فرموده مى‏ستایم و پروردگار را ستایش مى‏کنم بر گرفتارى خود به گروهى که هر گاه فرمان داده‏ام اطاعت نکردید و هر زمان که دعوتتان ‏نمودم اجابت ننمودید؛ هر گاه مهلتتان دهم در بیهودگى فرومى‏روید و …

گواهی حضرت علی به اینکه پیروانش قابلِ اعتماد نیستند و نباید بر آنها تکیه کرد حضرت على در حالی که اصحابش را برای جنگ با شامیان بسیج می‌کرد فرمود: «نفرین بر شما! از بس شما را سرزنش کردم خسته شدم. آیا به جاى زندگى آخرت به زندگى موقت دنیا راضى گشته‏اید؟ و به جاى عزت و سر بلندى، بدبختى و …

امام علی، توصیف پیروانش به مردنما و اظهار تأسف از آشنایی با آنها و سرزنش ایشان حضرت على فرمود: «اى مردنمایانِ نامرد، اى کودک‌صفتانِ بى‌خرد، و اى عروسان‏ حجله‏نشین، چقدر دوست داشتم که هرگز شما را نمیدیدم و نمى‏شناختم. همان آشنایی سرانجام مرا این چنین ملول و ناراحت ‏ساخت. خدا شما را بکشد که اینقدر خون به دل من کردید …

سستی پیروان امام علی از یاری رساندن به وی حضرت على فرمود: «آگاه باشید که من شب و روز، پنهان و آشکارا شما را به مبارزه با این جمعیت دعوت کردم و گفتم پیش از آنکه با شما بجنگند با آنان نبرد کنید. به خدا سوگند هر ملتى در درون خانه‏اش مورد هجوم دشمن قرار گیرد حتما ذلیل‏خواهد شد، ولى …

دروغ اهل عراق و تهمت زدنِ آنها به امام علی حضرت على فرمود: «اما بعد، اى مردم عراق، شما به زن باردارى مى‏مانیدکه در آخرین روزهاى ‏دوران حمل، جنین خود را سقط کند و سرپرستش بمیرد و بیوگی‌اش به طول انجامد و میراثش را بستگان دورش ببرند. آگاه باشید! به خدا سوگند من به میل خود به سوى شما نیامدم، …

ناراحتی امام علی از پیروانش و اطاعت نکردن آنها از وی حضرت على فرمود: «به مردمى گرفتار آمده‏ام که چون فرمان مى‏دهم اطاعت نمى‏کنند و چون فرا مى‏خوانم ‏پاسخ نمى‏گویند. اى بى‏ریشه‏ها، چرا در یارى پروردگارتان درنگ مى‏کنید؟ آیا دینى‏نیست که شما را با یکدیگر متحد سازد؟ آیا غیرت و حمیّتى نیست که شما را به خشم ‏آورد؟ در میان …

فرمان آن حضرت در شناختن کوشش گذشتگان، بزرگداشت آنان و گذشت از اشتباهاتشان حضرت على فرمود:«و همواره در نظر دار که هر یک در چه کارى تحمل رنجى کرده‏اند، تا رنجى را که یکى ‏تحمل کرده به حساب دیگرى نگذارى و کمتر از رنج و محنتى که تحمل کرده پاداشش مده. شرف و بزرگى کسى تو را واندارد که رنج …

فرمان حضرت علی به گمانِ نیکو درباره برادران حضرت على فرمود: «کار برادرت را بر بهترین وجه حمل کن تا زمانى که چیزى خلاف آن بر تو آشکار آید؛ و به سخن برادرت گمان بد مبر در حالى که براى سخن او محمل نیکو مى‏یابى»[۹۸]. [۹۸]- کلینی، اصول کافی، ۲/۱۶۲ و ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۸/۲۷۸. این سخن بدین …

گواهی حضرت علی دربارۀ اهل شام که اهلِ قبله هستند حضرت على فرمود: «اى بندگان خدا، شما را به تقوا و ترس از عذاب خدا توصیه مى‏کنم زیرا تقوا بهترین چیزى ‏است که بندگان یکدیگر را به آن توصیه مى‏نمایند؛ و بهترین پایان کار در پیشگاه ‏خداست. هم اکنون آتش نبرد بین شما و اهل قبله روشن گشته است و …

اقرار حضرت علی به اینکه اهل شام، برادران اسلامیِ وی هستند و او آنها را از امت اسلام بیرون نکرده است حضرت على فرمود: «اما امروز با پیدایش زنگارها در دین، کژى‌ها و نفوذ شبهه‌ها در افکار و تفسیر و تأویلِ دروغین در دین، با برادران مسلمان خود به جنگ خونین کشانده شدیم؛ پس هر گاه احساس مى‌کنیم چیزى باعث …

ستایش علی از معاویه و اصحابش، و سرزنشِ پیروانش که از اهل عراق بودند حضرت على فرمود: «اى کسانى که به تن حاضرید و به خرد غایب، هر یک از شما را عقیدتى دیگر است؛ فرمانروایانتان گرفتار شمایند؛ فرمانرواى شما، خدا را اطاعت مى‏کند و شما نافرمانیاش مى‏نمایید؛ و فرمانرواى اهل شام خدا را نافرمانى مى‏کند و ایشان سر بر …

گواهی حضرت علی درباره ایمان معاویه و پیروانش و اینکه آنها بر همان روشی بودند که خود او و یارانش بودند حضرت على آنچه را که بین او و اهل صفین گذشته بود حکایت می‌کرد و فرمود: «در آغاز، با گروهی از اهل شام مواجه شدیم؛ در ظاهر خدا و پیامبرمان یکی بود، و دعوتِ ما به اسلام هم یکی …

ستایش صحابه و سرزنش پیروانش حضرت على فرمود: «من اصحاب محمد صلی الله علیه وسلم را دیده‏ ام، اما هیچکدام از شما را مانند آنان نمى‏بینم؛ آنها [در تنگناى مشکلات صدر اسلام] موهایى پراکنده و چهره‏هایى غبار آلوده داشتند؛ شب تا به صبح در حال سجده و قیام به عبادت بودند؛گاه پیشانى و گاه گونه‏ها را در پیشگاه خدا به خاک …

شهادت علی درباره اینکه صحابه شایسته‌تر به پیامبر هستند تا دیگران حضرت على فرمود: «همانا نزدیک‌ترین مردم به پیامبران، کسانی هستند که به آنچه آورده‌اند داناتر باشند؛ سپس این آیه را تلاوت کرد: ﴿إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِیُّ وَالَّذِینَ آمَنُوا …﴾ [آل‌عمران: ۶۸] «همانا شایسته‏ترین و نزدیکترین مردم به ابراهیم آنها هستند که از او پیروى کردند، …

شهادت علی درباره این که صحابه با رسول خدا مخالفت نکردند یکی از یهودیان به امام علی گفت: «شما [مسلمانان] هنوز پیغمبرتان را دفن نکردید که اختلافتان شروع شد»؛ حضرت على در پاسخ فرمود: «ما دربارۀ چیزهایی که از ایشان رسیده است اختلاف کردیم، نه دربارۀ خود او [و آموزه‌هایش]؛ اما شما پایتان به خشکی نرسیده به پیامبرتان گفتید: ﴿…اجْعَل …

سفارش پیروانش به [حفظ حرمت] اصحاب پیامبر  و دشنام ندادن به آنها حضرت على فرمود: «دربارۀ اصحاب پیامبرص به شما سفارش می‌کنم که به آنان دشنام ندهید، زیرا آنها یاران رسول خدا هستند و کسانی که هیچ بدعتی در دین نیاوردند و به بدعت‌گذاران احترام نگذاشتند. بلی، رسول اللهص دربارۀ آنها مرا سفارش کرد»[۸۸]. [۸۸]- شیخ طوسی، الأمالی، ص۵۲۳.

ستایشِ رسای ایشان از انصار رضی الله عنهم حضرت على فرمود: «به خدا سوگند، آنها اسلام را همچون فرزند در دامانشان پرورش دادند؛ با دستهاى گشاده و پر سخاوت ‏و زبانهاى گویا و منطق کوبنده، با اینکه نیاز مادى به آن نداشتند»[۸۶]. حضرت على فرمود: «ای مردم، به خدا سوگند که عده مردم شهر شما در بین شهرها بیشتر از …

دلخوری و ناراحتی از پیروانش و ستودنِ مهاجرین و انصار و اینکه آنان هستند که از دل و جان ایمان آوردند حضرت على فرمود: «[شامیان] سنگدلان و اوباش و بردگانى اراذلند که از هر سو گرد آمده‏اند و از گروههاى ‏مختلف ترکیب یافته‏اند؛ از کسانى هستند که سزاوار است بفهمند، ادب شوند، آموخته گردند و تربیت‏ شوند؛ از کسانى هستند …

پیروان پیامبر صلی الله علیه وسلم بر گمراهی با هم اتفاق نظر نمی‌کنند علی خطاب به خوارج فرمود: «اگر چنین مى‏پندارید که من خطا کرده و گمراه شده‏ام، پس چرا به گمراهى من همه امت محمدص را گمراه مى‏شمارید، آنها را با خطاى من مورد مؤاخذه قرار مى‏دهید و به گناه من تکفیرشان مى‏کنید؟ شمشیرهاى خویش را بر دوش گذاشته …

تأسف از رفتن مهاجران و انصار و شکایت امام از شیعیانش به خاطر یاری نکردن او حضرت على فرمود: «کجایند مردمى که ‏به اسلام دعوت شدند و پذیرفتند؟ قرآن را تلاوت کردند و آنچنان که باید آن را شناختند؟ به سوى جهاد برانگیخته شدند و عاشقانه همچون عشق ماده شتر به فرزندانش، به سوى آن ‏به راه افتادند؛ غلاف شمشیرها …

اقرار حضرت علی به فضلِ مهاجرین و انصار بدون استثنا و اینکه آنها اهل فضل و پیشگامان اسلام هستند حضرت على در نامه‌اش به معاویه فرمود: «مگر نمى‏بینى- نه اینکه بخواهم خبرت دهم بلکه به عنوان شکر و سپاسگزارى‏ نعمت ‏خداوند مى‏گویم- که جمعیتى از مهاجران و انصار در راه خدا به ‏شهادت رسیدند و هر کدام داراى مقام و …

دفاع علی از عثمان حضرت على فرمود: «به خدا سوگند، من آن قدر از او دفاع کردم که ترسیدم گناهکار باشم»[۷۸]. [۷۸]- خطبه ۲۴۰.

ستایشِ عثمان بن عفان رضی الله عنه به خاطر ازدواجش با دختر رسول الله صلی الله علیه وسلم حضرت على فرمود: «هیچگاه پسر «ابوقُحافه‏» [ابوبکر] و پسر «خطاب‏» [عمر] در انجام ‏اعمال نیک از تو سزاوارتر نبودند؛ تو به رسول خدا صلی الله علیه وسلم از نظر پیوند خویشاوندى، از آن دو نزدیکترى؛ تو به دامادى او مرتبهای یافتی که …

اقرار علی رضی الله عنه به اینکه عثمان‌بن‌عفان رضی الله عنه در مخارج ازدواجش با فاطمه رضی الله عنها به او کمک کرد حضرت على فرمود: «وقتى که تقاضاى ازدواج با فاطمه را به حضرت رسول صلی الله علیه وسلم عرض کردم، به من فرمود: «زره‌ خود را بفروش تا آنچه مصلحت تو و دخترم فاطمه است برایتان آماده نمایم». …

بیعت علی با عمر رضی الله عنهما و وفادار ماندن در بیعت حضرت على فرمود: «با عمر بیعت کردم همانطور که شما با او بیعت کردید، و به بیعت با او وفادار بودم تا کشته شد. او مرا ششمین نفر [از شورای شش نفرۀ تعیین خلیفه] قرار داد، و وارد آن [شورا] شدم، زمانی که او مرا وارد کرد»[۷۵]. [۷۵]- …

حضرت علی آرزو داشت کارهایی را که عمر در طول خلافتش انجام داده بود، انجام دهد و اینچنین به ملاقات خداوند برود حضرت على بر عمر فاروق رضی الله عنه وارد شد، در حالیکه در کفن پیچیده شده بود؛ پس فرمود: «زمانی که خدا را ملاقات می‌کنم، در روى زمین از این کفن پیچى که مى‌بینید کسى نیست که بیشتر …