رابطۀ فرشتگان با بشر (۴) ۴- تحریک انگیزه­های خیر در نفوس بندگان: الله متعال برای هر انسانی، قرین و همراهی از فرشتگان و ملازمی از جنّیان قرار داده است. در صحیح مسلم از ابن مسعود روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَا مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلّا وَقَدْ وُکِّلَ بِهِ قَرِینُه مِنَ الْجِنّ، وقَرِینُه مِنَ الْمَلائکَه»؛ «برای …

 رابطۀ فرشتگان با بشر (۳) ۳- فرشتگان سفیران الهی به سوی رسولان و پیامبران هستند: الله تعالی اعلام نموده که جبرئیل مسؤول این کار مهم است: ﴿قُلْ مَن کَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِینَ﴾ [البقره: ۹۷] «بگو: کسی ‌که دشمن جبرئیل باشد، [در حقیقت دشمن الله است]، زیرا او به …

رابطۀ فرشتگان با بشر (۲) ۲-حفاظت انسان‎ها توسّط فرشتگان: الله متعال می­فرماید: ﴿سَوَاءٌ مِّنکُم مَّنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَن جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ١٠ لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ ۗ﴾ [الرّعد: ۱۰-۱۱] «[برای الله] یکسان است که کسی از شما پنهانی سخن گوید و فردی که آن را آشکار سازد، و کسی …

رابطۀ فرشتگان با بشر (۱) فرشتگان ارتباط تنگاتنگ و مستحکمی با بنی­آدم دارند و برخی از نمونه­ های این ارتباط، عبارت است از: حضور آنان در زمان خلقت انسان: ابن مسعود می­گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم که بسیار راستگو و تصدیق­شده­اند، به ما فرمودند که: «إِنَّ أَحَدَکُمْ یُجْمَعُ خَلْقُهُ فی بَطْن أُمِّهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً نُطْفَهً، ثُمَّ یَکُونُ عَلَقَهً …

جسم بودن فرشتگان متون شرعی دلالت دارند که فرشتگان جسم هستند، بر خلاف کسانی که در این زمینه منحرف شده و معتقدند فرشتگان جسم نیستند و می­گویند: آنان نیروهای خیرِ موجود در مخلوقاتند. این دیدگاه با قرآن کریم و سنّت نبوی و اجماع مسلمانان منافات دارد. الله می­فرماید: ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَهِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَهٍ مَّثْنَىٰ وَثُلَاثَ …

نتایج ایمان به فرشتگان ایمان به فرشتگان، نتایج مهمّی دارد؛ از جمله: علم به عظمت و قدرت و سلطان الهی: بدون تردید بزرگی مخلوق برخاسته از بزرگی خالق است؛ شکر الهی به سبب توجّه به بنی­آدم: زیرا فرشتگانی را مسؤول حفاظت انسان‎ها، نوشتن اعمال و سایر مصالح‌شان گردانیده است؛ نزدیک­شدن به الله Uبر اثر محبّت به فرشتگان که آنچه مورد …

موارد ایمان به ملائکه: ایمان به فرشتگان شامل موارد زیر است: أ ـ ایمان به وجود آنان. ب ـ ایمان به فرشتگانی که آنان را با اسم می­شناسیم؛ مانند جبرئیل و ایمان اجمالی به فرشتگانی که آنان را با نام نمی­شناسیم؛ به عبارتی دیگر، ایمان داریم که الله تعالی، فرشتگان زیادی دارد و لازم نیست که از اسامی تمامی فرشتگان …

معرّفی ملائکه مفهوم لغوی: واژۀ «ملائکه» در اصل از «أَلَکَ» به معنای فرستاد، گرفته شده و «ألوک» یعنی رسالت و فرستادن. بنابراین «مَلَک» در لغت به معنای «مُرسَل» یعنی فرستاده­شده است.[۱] تعریف اصطلاحی ملائکه: فرشتگان، جهانی غیبی هستند که از نور آفریده شده و عبادت الله متعال را به جای می­آورند. آنان هیچ یک از ویژگی­های ربوبیّت و الوهیّت را …

 دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۸) ۸- اختلاف زبان‎ها ما تفاوت زبان و لهجۀ ملّت­ها و انسان‎ها را مشاهده می­کنیم، پس چه ذاتی سخن­گفتن را به آدمی آموخته است؟ و چه ذاتی تمامی این زبان‎ها و لهجه­ها را می­داند و همۀ آنچه می­گویند را در می­یابد و بر وی مشتبه نمی­گردد؟ قطعاً آن ذات، الله یگانه و …

دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۷) ۷- تفاوت مزّه، رنگ و بوی گیاهان موارد فوق، دلایلی حسّی بر توحید هستند. آب در حالی که بی­رنگ و بی­مزّه و بی­بو است، از آسمان بر زمین خشک و بی­آب و علف می­ریزد، سپس – به فرمان الهی- در نتیجۀ این باران، گیاهانی متفاوت از لحاظ رنگ، مزّه و بو …

دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۶) ۶- بندگی موجودات الله متعال تمامی موجودات – انسان‎ها، جنّیان، فرشتگان، جانداران، غیر جانداران، گیاهان و سایر موجودات- را برای عبادت خویش آفرید و آن‎ها را بر توحید و اعتراف به الوهیّت پروردگار و اقرار به نیاز و تواضع و خشوع خلق کرد. تمامی موجودات عبادت الله را به جای می­آورند …

دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۵) ۵- دلالت آفاق هر فردی – عالم، جاهل، مؤمن و کافر- جهان هستی را مشاهده می­کند و اگر آدمی با چشم بصیرت و تدبّر بنگرد، قطعاً بزرگی ذاتی که آن را آفریده، درک خواهد کرد و این کار باعث می­شود که تنها او را عبادت نماید. شیخ عبدالرّحمان سعدی در تفسیر …

دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۴) ۴- راهنمایی مخلوقات این موضوع، یکی دیگر از نمونه­های حسّی برای اثبات یگانگی الله  به شمار می­رود. الله تعالی تمامی حیوانات – ناطق، چهارپا ـ، پرندگان، خزندگان، زبان­آوران و بی­زبانان را به سوی آنچه باعث اصلاح زندگی و حالت‌شان می­شود، رهنمون ساخته است. آیۀ زیر شامل مخلوقات عجیب و غریبی که …

 دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۳) ۳- دلالت انفس بدون تردید الله Iانسان را به زیباترین شکل و در بهترین قالب آفرید، چنانکه می­فرماید: ﴿وَصَوَّرَکُمۡ فَأَحۡسَنَ صُوَرَکُمۡۖ﴾ [التّغابن: ۳] «و شما را [در رحم مادرانتان] شکل و صورت بخشید، سپس شکل و صور‌ت‌تان را نیکو [و زیبا] گرداند». ﴿لَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ فِیٓ أَحۡسَنِ تَقۡوِیمٖ﴾ [التّین: ۴] «یقیناً …

دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۲) ۲- صداقت پیامبران این موضوع دلیلی حسّی و روشن است، زیرا رسولان کامل­ترین افراد بشر بوده و پیام­های الهی را به مردم رسانده­­اند و الله تعالی آنان را از میان مخلوقات برگزیده و با نشانه­هایی واضح تأیید و یاری نموده و این افراد را پیروز و بر دشمنان‌شان غالب گردانیده است. …

دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۱) حسّ و تجربه به روشنی بیانگر یگانگی الله تعالی است. در این زمینه، دلایل حسّی فراوانی وجود دارد؛ از جمله: ۱- اجابت دعاها مراد از آن، پذیرش دعای مظلومان و مصیبت­دیدگان و… است که الله متعال را فرا می­خوانند و درخواستشان اجابت شده و به هدف خویش می­رسند. نمونه­های بی‌شماری از …

عقل دلالت بر یگانگی الله تعالی دارد. در صورتی که عقل این موضوع را انکار نماید، خود عقل مشکل دارد و شاعر راست گفته است که: إذا ادّعَی العَقلُ إنکَارَهُ ***** فأنکرِ العقلَ وَدَعوَاهُ «اگر عقل ادّعای انکارش را داشت، پس تو عقل و ادّعایش را انکار و رد کن». شاعری دیگر چنین می­سراید: یَعْتَرِضُ العَقْلُ عَلَى خَالِقٍ ***** مِنْ …

دلالت عقل بر ایمان به الله متعال از نظر عقلی، لازم است که تمامی مخلوقات پدیدآورنده و آفریدگاری داشته باشند، زیرا امکان ندارد به خودی خود یا اتّفاقی به وجود آمده باشند؛ به عبارتی دیگر، امکان ندارد که این مخلوقات خودشان را به وجود آورده باشند و هیچ چیز نمی­تواند خودش را بیافریند، چون پیش از پیدایش، معدوم [نیست] است …

دلایل یگانگی الله تعالی ادلّۀ فراوانی دلالت بر یگانگی الله Uدارند و گواهی الله تعالی برای خودش کافی است که می­فرماید: ﴿شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِکَهُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ﴾ [آل­عمران: ۱۸] «الله گواهی داده که معبودی [بر حق] جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش [نیز بر این …

نتایج ایمان به الله تعالی ایمان به الله Uدارای نتایجی بزرگ و مهم بوده و خیر دنیا و آخرت را برای افراد و جامعه به دنبال دارد. از نتایج آن، حصول امنیّت کامل، هدایت تام، جانشینی در زمین و تمکین و عزّت بندگان واقعی را می­توان نام برد. از دیگر نتایج ایمان به الله، خوشی زندگی، رسیدن به خوبی­ها، نزول …

مفهوم ایمان به الله متعال و موارد آن ایمان به الله Uیعنی باور قطعی و یقینی به وجود الله تعالی و به اینکه او پروردگار و صاحب هر چیز، آفریدگار یگانه، تدبیرکنندۀ تمام هستی و تنها معبود شایستۀ عبادت و بی­همتاست و هر معبودی غیر از الله، باطل بوده و عبادتش نیز نادرست و بی­فایده است. همچنین ایمان به اینکه …

فواید حج حج دارای اسراری نو و زیبا، حکمت­هایی متنوّع، برکاتی متعدّد و فوایدی مشهود در زندگی فردی و اجتماعی است. در این زمینه، سخن الله متعال کافی است که می­فرماید: ﴿وَأَذِّن فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا وَعَلَىٰ کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِن کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ٢٧ لِّیَشۡهَدُواْ مَنَٰفِعَ لَهُمۡ﴾ [الحج: ۲۷-۲۸] «و در [میان] مردم برای [انجام] حج ندا بده که …

مفهوم لغوی و اصطلاحی حج و مشروعیّت آن مفهوم لغوی حج: واژۀ «حج» در لغت به معنای قصد است؛ گفته می­شود: حَجَّهُ یَحجُّهُ حَجّاً؛ یعنی قصدِ او کرد. و رجلٌ محجوجٌ؛ یعنی مرد مقصود.[۱] مفهوم شرعی حج: یعنی قصدِ رفتن به بیت الحرام با اعمالی مخصوص در زمانی معیّن.[۲] یعنی رفتن به مکّۀ مکرّمه در زمان حج که ماه­های مشخّصی …

برخی از اسرار و حکمت‌های روزه روزه درسی مفید برای کنترل نفس، تسلّط بر خواهشات و حفاظت کامل نفس از انگیزه­ها و اسباب بیهودگی و پوچی است. روزه باعث می­شود که اشخاص بیشتر متوجّه امانتداری باشند و اخلاص در عمل را افزایش داده و سبب می­گردد که تنها هدف اعمال، رضایت الهی باشد. این فضیلتی بزرگ بوده و باعث می­شود …

الله روزه را به خودش اختصاص داده و فقط او پاداش روزه را می­دهد [یا خودش پاداش روزه می‌شود]: در صحیح بخاری و صحیح مسلم از ابوهریره  روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «کُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ: الْحَسَنَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَهِ ضِعْفٍ، قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: إِلَّا الصَّوْمَ؛ فَإِنَّهُ لِی، وَأَنَا أَجْزِی بِهِ، إنّه …

بوی دهان روزه­دار، در نزد الله تعالی، خوشبوتر از بوی مشک است: ابوهریره نقل نموده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «ولَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْیَبُعِنْدَ اللَّهِ مِنْ رِیحِ الْمِسْکِ»[۱]؛ «بدون تردید بوی دهان روزه­دار، در نزد الله متعال، خوشبوتر از بوی مشک است». خلوف یعنی تغییر بوی دهان انسان بر اثر روزه. [۱]– صحیح بخاری، شمارۀ حدیث: ۵۵۸۳؛ صحیح …

روزه باعث حفاظت و نجات از آتش دوزخ می­شود: در صحیح بخاری و صحیح مسلم از ابوهریره  روایت شده که رسول الله rفرمودند: «الصِّیَامُ جُنَّهٌ»[۱]؛ «روزه سپر [نجات از آتش دوزخ] است». ابن العربی می­گوید: «روزه سپر نجات از دوزخ است، زیرا به معنای پرهیز از تمایلات نفسانی بوده و آتش دوزخ نیز احاطه­شده با این تمایلات است. در نتیجه، …

روزه یکی از بزرگ­ترین اسباب آراسته­شدن به تقوای الهی است: تقوا حکمت و نتیجۀ اصلی و کامل روزه است. الله می­فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ﴾ [البقره: ۱۸۳] «ای کسانی ‌که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما فرض شده، چنانچه بر افرادی که پیش از شما بودند، فرض شده بود؛ تا …

روزه باعث بخشش گناهان گذشته می­شود: در صحیح بخاری و صحیح مسلم از ابوهریره  روایت شده که پیامبر rفرمودند: «مَنْصَامَ رَمَضَانَ إِیمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»[۱]؛ «هر کس ماه رمضان را از روی ایمان و امید به پاداش [الهی] روزه بدارد، گناهان گذشته­اش آمرزیده می‌شود». [۱]– صحیح بخاری، شمارۀ حدیث: ۳۸؛ صحیح مسلم، شمارۀ حدیث: ۷۶۰٫

مفهوم لغوی و اصطلاحی روزه و وجوب آن أ ـ مفهوم لغوی روزه: این واژه در لغت به معنای خودداری و ترک است، چنانکه گفته می­شود: از خوراک، نوشیدنی، ازدواج و سخن خودداری کرد، یا آن را ترک نمود.[۱] ب ـ تعریف شرعی روزه: یعنی خودداری فردی مشخّص از اشیائی مخصوص در زمانی معیّن به همراه نیّت.[۲] بنا بر قولی: …

انواع مصارف زکات مراد از مصارف زکات، مواردی است که زکات به آن‎ها پرداخت می­شود و در آیۀ زیر بیان شده­اند: ﴿۞ إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَهِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِیلِ ۖ فَرِیضَهً مِّنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ﴾ [التّوبه: ۶۰] «صدقات [و زکات‌ها] فقط مخصوص فقیران و مساکین و کارگزاران [جمع­آوری] آن …

اموالی که زکات دارد زکات در چهار نوع زیر واجب است: اشیای قیمتی: شامل طلا و نقره و ضمایم آن‎ها؛ همچون پول­ و ارزهای معاصر که از کاغذ یا غیره ساخته می­شود؛ چهارپایانی که می­چرند: مانند گاو، شتر و گوسفندی که بیشتر سال را در صحراها می­چرد؛ حبوباتی که از زمین می­رویند: همچون گندم و میوه­ها؛ مانند خرما، و نیز …

نتایج اقتصادی زکات زکات فریضه و عبادت است و نتایج اقتصادی پسندیده­ای برای فرد و جامعه دارد که بخشی از این فواید در پاراگراف قبلی بیان شد. یکی از امتیازات و برتری­های زکات بر مالیات­ها این است که افراد مکلّف، زکات را با انگیزه­ای دینی پرداخت می­کنند، بر خلاف مالیات­ها که متّکی بر عاملی رسمی و قانونی است و به …

اهمّیت و نتایج زکات زکات یکی از ارکان و مبانی بزرگ اسلام است و دلایل فراوانی از قرآن و سنّت بر این موضوع دلالت دارند. اهمّیت و ارزش زکات به حدّی است که الله تعالی در ۸۲ موضع از آیات قرآن، زکات را در کنار نماز بیان کرده است. زکات یکی از محاسن اسلام است که باعث تعهّد، مهربانی، احسان …

مفهوم لغوی و اصطلاحی زکات و حکم آن أ ـ مفهوم لغوی زکات: واژۀ «زکات» در لغت به معنای رشد و نمو، افزونی، پاکی، پاکیزگی، به ثمر رساندن و سود دادن و امثال آن است.[۱] ب ـ تعریف شرعی زکات: حقّی واجب از مالی خاص برای گروهی مخصوص در زمانی معیّن است.[۲] ج ـ هدف از پرداخت زکات: عبادت الله …

جایگاه و اهمّیت نماز نمازهای پنجگانه ارزشی والا و اهمّیت بزرگی داشته و از چندین وجه، بر سایر احکامِ واجب برتری دارند؛ از جمله اینکه: أ ـ بزرگ­ترین و مهم­ترین رکن اسلام پس از شهادتین است؛ ب ـ نماز در آسمان فرض شد، امّا سایر احکام در زمین فرض گشتند؛ ج ـ وجوب نماز بدون واسطه، از جانب الله متعال …

ثبوت نماز: نماز از طریق قرآن، سنّت و اجماع ثابت شده و یکی از ضروریات و ارکان دین اسلام است.[۱] و این موضوع، از ارکان روشن و ضروری اسلام است و برای کسی پوشیده نیست. [۱]– نک: تیسیر العزیز العلّام شرح عمده الأحکام، عبدالله بسّام، ج ۱، ص ۱۰۰؛ توضیح الأحکام من بلوغ المرام، عبدالله بسّام، ج ۱، ص ۴۷۰٫

اقامۀ نماز: یعنی عبادت برای الله متعال با انجام نماز مداوم و کامل در اوقات مخصوص و با رعایت شرایط و حالت و ساختار آن. نماز دارای فرایض، ارکان، شروط، مکمّل­ها، نواقص و احکامی است که بیان آن‎ها بسیار مفصل و طولانی است و در بسیاری از کتاب­های علما مفصلاً بیان شده است.[۱] [۱]– رسائل فی العقیده، ص ۹؛ تیسیر …

وجه تسمیه نماز: چون دربرگیرندۀ معانی لغوی «صلاه»؛ همچون دعای خیر، تسبیح، تعظیم، رکوع، سجود و امثال آن است.[۱] [۱]– نک: توضیح الأحکام، ج ۱، ص ۴۶۹٫

مفهوم «صلاه؛ نماز» در اصطلاح شریعت: عبادتی که مشتمل بر سخنان و اعمالی مخصوص بوده و با تکبیر شروع شده و به‌وسیلۀ تسلیم به پایان می­رسد.[۱] [۱]– نک: فقه السّنّه، سیّد سابق، ج ۱، ص ۸۱؛ توضیح الأحکام من بلوغ المرام، عبدالله بسّام، ج ۱، ص ۴۶۹٫

مفهوم لغوی نماز «صلاه»: واژۀ «صلاه» به معنای دعا، دعای خیر و بر مفاهیمی چون: رحمت، تسبیح، رکوع و سجود نیز اطلاق می‌گردد. اگر این کلمه به الله تعالی نسبت داده شود، به معنای رحمت و در صورتی که به مخلوق – فرشتگان، انس و جن- منسوب گردد، به معنای قیام، سجود، دعا و تسبیح است. و اگر به پرندگان …

دلیل پیوست دو شهادت به یکدیگر حکمت و فلسفۀ اتّصال شهادت «محمّد رسول الله» به شهادت «لا إله إلّا الله» و هر دو را یک رکن قراردادن با وجود اینکه مشهودبه [مورد شهادت] متعدّد است، این بوده که دو گواهی مذکور، پایه و اصل صحّت اعمال به شمار می­روند و اسلام و هر عملی، تنها با اخلاص برای الله متعال …

مفهوم «محمّد رسول الله» «محمّد رسول الله»؛ یعنی اطاعت از پیامبر صلی الله علیه وسلم در آنچه فرمان داده و تصدیق ایشان در آنچه خبر داده­ و دوری از آنچه نهی و منع نموده­اند و اینکه عبادت الله متعال فقط با آنچه پیامبر rمشروع ساخته­اند، انجام گردد و امر و نهی ایشان گرامی داشته شود و سخن هیچ فردی از …

آیا فقط تلفّظ «لا إله إلّا الله» کافی است؟ قبلاً بیان گردید که کلمۀ توحید یعنی اینکه الله متعال تنها معبود بر حق است و از این رو فقط الله  پرستش می­شود و جایز نیست که نوعی از انواع عبادات متوجّه غیر الله گردد. کسی که این کلمه را بر زبان آورد و از مفهومش آگاه و به مقتضایش؛ همچون …

شروط «لا إله إلّا الله» کلمۀ توحید، ۷ شرط دارد: علمی که مخالف با جهل باشد؛ یقین مخالف با تردید؛ اخلاص متضاد با شرک؛ صدقی که منافات با کذب داشته باشد؛ محبّتِ مخالف با ضدّ خود؛ تسلیم و اطاعتی که متضاد با سرپیچی و نافرمانی باشد؛ پذیرشی که مخالف با ردّ و انکار باشد.[۱] [۱]– نک: مختصر الأسئله والأجوبه الأصولیّه …