وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
دلالت حس و واقع بر ایمان به الله (۶)
۶- بندگی موجودات
الله متعال تمامی موجودات – انسانها، جنّیان، فرشتگان، جانداران، غیر جانداران، گیاهان و سایر موجودات- را برای عبادت خویش آفرید و آنها را بر توحید و اعتراف به الوهیّت پروردگار و اقرار به نیاز و تواضع و خشوع خلق کرد.
تمامی موجودات عبادت الله را به جای میآورند مگر انسان سرکش و منحرف از شریعت الهی، که با نظام و قانون این جهان محکم و شگفتآور مخالفت میورزد؛ جهانی که فقط بر پرستش الله متعال استوار است.
علاوه بر این، بندگی و عبادت مخلوقات با یکدیگر تفاوت دارد. یکی از انواع عبادت، بندگی انسانهاست که برترین نوع پرستش به شمار میرود. و از میان انسانها بهترین عبادت، عبادت و بندگی پیامبران و دعوت و جهاد و سایر اعمال‌شان است و سپس بندگی پیروان آنان و پیروانِ پیروانشان از همه مهمتر و باارزشتر است.
همچنین بندگی فرشتگان و جنّیان که کار عجیبی نیست. آنچه عجیب است، عبادت موجودات بیجان و جاندار بوده که بسیاری از مردم فکر میکنند آنها عقل و درک ندارند و عبادتی انجام نمیدهند!
بدون تردید این جهان پهناور با موجوداتی که در آن است، فرمان آفریدگارشان را به جای آورده و عبادتش را انجام میدهند. در قرآن و سنّت، طاعات بسیاری؛ همچون سجود، تسبیح، نماز، استغفار، تسلیمبودن، ترس و … برای این موجودات بیان شده است.[۱]
الله تعالی دربارۀ سجدۀ موجودات میفرماید:
﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبَالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَکَثِیرٌ مِّنَ النَّاسِ ۖ وَکَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذَابُ ۗ﴾ [الحج: ۱۸]
«آیا ندیدی که آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و خورشید و ماه و ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردم برای الله تعالی سجده میکنند، و افراد زیادی [فرمان] عذاب بر آنان تحقّق یافته است».
لازم نیست که این سجود همچون سجدۀ انسانهای مسلمان باشد، چون سجدۀ هر موجودی متناسب با خودش است.
الله Uدر مورد تسبیح موجودات میفرماید:
﴿تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِیهِنَّ ۚ وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَٰکِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ ۗ إِنَّهُ کَانَ حَلِیمًا غَفُورًا﴾ [الإسراء: ۴۴]
«آسمانهای هفتگانه و زمین و هر آنچه در آنهاست؛ همه تسبیح او میگویند، و هیچ چیز نیست؛ مگر آنکه به ستایش وی تسبیح می‌گوید، و امّا شما تسبیحشان را نمیفهمید، همانا او بردبار آمرزنده است».
تمامی موجودات آفریدگارشان را تسبیح میگویند، به گونهای که ما آن را نمیفهمیم و عدمشناخت ما دلیلی بر نبودش نیست. الله متعال برخی از مخلوقاتش؛ مانند داود را از تسبیح بعضی از موجودات آگاه ساخته است.
الله Iدربارۀ نماز موجودات میفرماید:
﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّیْرُ صَافَّاتٍ ۖ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِیحَهُ ۗ﴾ [النّور: ۴۱]
«آیا ندیدی که همۀ آنچه در آسمانها و زمین است و پرندگان بالگسترده [یا صفبسته]، الله را تسبیح میگویند هر یک از آنها نماز و تسبیح خود را می‌داند».
بنابراین تمامی موجودات نماز میخوانند و الله متعال را به پاکی میستایند و لازم نیست که ما آن را بفهمیم.
در مورد استغفار موجودات نیز روایتی از ابودرداء نقل شده که رسول الله rفرمودند: «وَإِنَّ طَالِبَ الْعِلْمِ یَسْتَغْفِرُ لَهُ مَنْ فِى السَّمَاءِ وَالأَرْضِ حَتَّى الْحِیتَانِ فِى الْمَاءِ»[۲]؛ «همانا تمامی آنچه در آسمان و زمین است حتّی ماهیان در آب، برای جویندۀ دانش، طلب آمرزش میکند».
اللهY در مورد تسلیم و فرمانبرداری موجودات هستی میفرماید:
﴿أَفَغَیْرَ دِینِ اللَّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَکَرْهًا وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ﴾ [آلعمران: ۸۳]
«آیا [کافران] غیر از دین الله را می‌جویند؟ در حالی که هر آنچه در آسمانها و زمین است؛ خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده و به سوی او باز گردانده می‌شوند».
و سایر عبادات متنوّعی که در این مبحث نمیگنجد.[۳]
از این رو، دانستیم که موجودات نیازمند به الله Iهستند و «نیاز آنها به پروردگار، صفت ذاتیشان است، همان گونه که بینیازی، ویژگی ذاتی آفریدگار به شمار میرود».[۴]
در نتیجه، فرمانبرداری و نیاز موجودات به الله تعالی، دلیلی روشن بر یگانگی اوست.
[۱]– عبودیّه الکائنات لربّ العالمین، فرید التّونی، دارالضّیاء، صص ۲۳۴- ۲۴۵٫
[۲]– ابن ماجه، شمارۀ حدیث: ۲۲۳؛ آلبانی این حدیث را در صحیح الجامع، ج ۲، ص ۱۰۷۹، شمارۀ حدیث: ۶۲۹۷ صحیح دانسته است.
[۳]– جامع الرّسائل، شیخ الإسلام ابن تیمیّه، تحقیق: محمّد رشاد سالم، ج ۱، صص ۱- ۴۵٫
[۴]– مجموع الفتاوی، شیخ الإسلام ابن تیمیّه، ج ۲، ص ۹٫