مفهوم لغوی و اصطلاحی حج و مشروعیّت آن

مفهوم لغوی و اصطلاحی حج و مشروعیّت آن

• مفهوم لغوی حج: واژۀ «حج» در لغت به معنای قصد است؛ گفته می­شود: حَجَّهُ یَحجُّهُ حَجّاً؛ یعنی قصدِ او کرد. و رجلٌ محجوجٌ؛ یعنی مرد مقصود.[۱]
• مفهوم شرعی حج: یعنی قصدِ رفتن به بیت الحرام با اعمالی مخصوص در زمانی معیّن.[۲]

یعنی رفتن به مکّۀ مکرّمه در زمان حج که ماه­های مشخّصی دارد: شوّال، ذوالقعده و ذوالحجّه با نیّت ادای مناسک؛ یعنی احرام از میقات، طواف، سعی بین صفا و مروه، وقوف در عرفات و سایر اعمال حج.[۳]

• مشروعیّت حج: این عمل یکی از ارکان و مبانی مهمّ اسلام است.

آیاتی از قرآن و احادیثی از پیامبر صلی الله علیه وسلم rو اجماع مسلمانان دلالت بر مشروعیّت و ثبوت حج دارند.

الله  می­فرماید:

﴿وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا﴾ [آل­عمران: ۹۷]

«و برای الله، حجّ خانۀ [کعبه] بر مردم واجب است، [البتّه] کسانی ‌که توانایی رفتن به سوی آن دارند».

قبلاً بیان گردید در صحیح بخاری و صحیح مسلم به روایت ابن عمر ، از قول پیامبر صلی الله علیه وسلم نقل شده که اسلام بر پنج رکن استوار است و رسول الله صلی الله علیه وسلم حج را یکی از آن‎ها معرّفی کردند.[۴]

حج برای کسی که توان داشته باشد، تنها یک بار در عمر واجب است، چنانکه در سنن ابی داود به صورت مرفوع از قول ابن عبّاس  روایت شده که: «الْحَجُّ مَرَّهٌ فَمَنْ زَادَ فَهُوَ تَطَوُّعٌ»[۵]؛ «حج فقط یک بار [در عمر، واجب] است و کسی که بیشتر از یک بار حج نماید، مستحب [و پسندیده] است».

[۱]– لسان العرب، ج ۲، ص ۲۲۶٫

[۲]– نک: حاشیه إبن عابدین، ج ۲، ص ۴۵۴؛ توضیح الأحکام، ج ۴، ص ۳٫

[۳]– الحج، عبدالله طیّار، ص ۱۵٫

[۴]– قبلاً سند این روایت بیان شد.

[۵]– سنن ابی داود، شمارۀ حدیث: ۱۴۶۳[مؤلف]؛ آلبانی در صحیح ابی داود حدیث شمارۀ: ۱۷۲۱، می‌گوید صحیح است. [مصحح]