دلالت عقل بر ایمان به الله متعال

از نظر عقلی، لازم است که تمامی مخلوقات پدیدآورنده و آفریدگاری داشته باشند، زیرا امکان ندارد به خودی خود یا اتّفاقی به وجود آمده باشند؛ به عبارتی دیگر، امکان ندارد که این مخلوقات خودشان را به وجود آورده باشند و هیچ چیز نمی­تواند خودش را بیافریند، چون پیش از پیدایش، معدوم [نیست] است و شیء معدوم چگونه می­تواند پدیدآورنده باشد؟!

همچنین امکان ندارد که به طور اتّفاقی به وجود آمده باشند، زیرا هر حادثی نیاز به مُحدِث و به وجودآورنده­ای دارد و وجود مخلوقات با این ساختار هماهنگ و شگفت­آور و منظّم و این ارتباط به هم­پیوسته در میان اسباب و مسبّبات و در بین مخلوقات، دلیلی قطعی است که اتّفاقی به وجود نیامده­اند.[۱]

علاوه بر این، نیاز شدید مخلوق دلیلی دیگر بر این مدّعاست. نیاز، ویژگی ذاتی و ثابت مخلوق است که نشان می­دهد باید آفریدگاری کامل و بی­نیاز از غیر باشد و این آفریدگار، پروردگار جهانیان است.

الله Uاین دلیل عقلی و برهان قاطع را در سورۀ «طور» بیان فرموده است:

﴿أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ﴾ [الطّور: ۳۵]

«آیا آن‎ها از هیچ [و بدون آفریننده]، خلق شده‌اند یا خود خالق [خویش] اند؟!»

یعنی آن‎ها بدون آفریدگار به وجود نیامده­اند و خودشان نیز آفریدگار خویش نیستند، در نتیجه، آفریدگارشان الله متعال است.

به همین علّت، وقتی جبیر بن مطعم سورۀ «طور» را از زبان رسول الله صلی الله علیه وسلم می­شنید و ایشان به آیۀ: ﴿أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ﴾ [الطّور: ۳۵] رسیدند، گفت: «نزدیک بود دلم از جا کنده شود و اولین باری بود که ایمان در دلم نشست». بخاری wاین حدیث را به صورت مفرّق[۲] روایت کرده است.[۳]

از این رو، الله Iدر بسیاری از آیات قرآن، انسان‎ها را تشویق به تعقّل و تفکّر می­کند و فراوانی آیاتی که با ﴿أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴾ و ﴿لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ﴾ پایان می­یابند، بزرگ­ترین گواه است، زیرا وقتی انسان تفکّر نماید، پند می‌گیرد و حقیقت را می­شناسد و زمانی که پند گیرد، می­ترسد و باتقوا و فرمانبردار می­گردد.

به همین سبب، می­بینیم که افراد عاقل و تلاشگر و جویندگان حقیقت، به آن می­رسند و در این راه، موفّق می­شوند.

آنچه بیشتر باعث تأکید و اثبات مطلب مذکور می­شود، این است که بسیاری از اندیشمندان غربی بر اثر تفکّر و جستجوی حقیقت، آن را می­یابند و هدایت می­گردند.

کسی که به کتاب «الله یتجلّی فی عصر العلم» نوشتۀ سی دانشمند فیزیکدان و ستاره­شناس که در این حوزه، استاد و صاحب­نظر بودند و نیز به کتاب «کریسی موریسون»؛ رئیس آکادمی علوم در نیویورک، تحت عنوان «الإنسان لا یقوم وحده» که با عنوان «العلم یدعو إلی الإیمان» به زبان عربی ترجمه شده است، توجّه نماید، خواهد دانست که دانشمند واقعی و نیز فرد عامی، قطعاً مؤمن است و بدون تردید الحاد و کفر از عالمان کم­سواد سر می­زند؛ افرادی که اندکی علم فرا گرفته­اند و از این طریق، فطرت مؤمن و پاکشان را تباه و فاسد نموده و به علمی که منجر به ایمان می­شود، نرسیده­اند.[۴]

[۱]– الرّیاض النّاضره، ابن سعدی، ص ۱۹۴؛ رسائل فی العقیده، صص ۱۱- ۱۵٫

[۲]– امام بخاری این حدیث را در ابواب مختلفِ کتاب صحیح خود به صورت پراکنده و با روایات و الفاظ متعدد ذکر کرده است. (مصحح)

[۳]– صحیح بخاری، شمارۀ حدیث: ۷۶۵، ۳۰۵۰، ۴۰۲۳، ۴۸۵۴؛ صحیح مسلم، شمارۀ حدیث: ۴۶۳٫

[۴]– نک: کتاب «الله یتجلّی فی عصر العلم» تالیف گروهی منتخب از دانشمندان امریکایی به مناسبت سال بین­المللی فیزیک که «جون کلوفر مونسما» آن را ویرایش نمود و دکتر دمراش عبدالحمید سرحان آن را به زبان عربی ترجمه کرد. سپس دکتر محمّد جمال الدّین فندی این کتاب را بازبینی و تشریح نمود؛ همچنین نک: العلم یدعو إلی الإیمان، تألیف کریسی موریسون، ترجمه: محمّد صالح. هر دو کتاب مذکور توسّط انتشارات دارالقلم بیروت، منتشر شده است.