فقه

مصطلحات اعلام در فقه مالکی (۱)

مصطلحات اعلام در فقه مالکی[۱] «المَدنیّون»:(علمای مدینه‌ی منوره) هرگاه در فقه مالکی، واژه‌ی «المدنیون» اطلاق شود، مرادش علمایی است که در ذیل بدان‌ها اشاره می‌گردد: ابوعمر، عثمان بن عیسی بن کنانه (متوفی ۱۸۵ه‍). ابومحمد، عبدالله بن نافع، مولی بنی مخزوم(متوفی ۱۸۶ه‍). ابومروان، عبدالملک بن عبدالعزیز بن ماجشون (متوفی ۲۱۲ ه‍). محمد بن سلمه المخزومی (متوفی ۲۱۶ه‍). ابومصعب، مطرف بن عبدالله …

بیشتر بخوانید »

فتوا دادن از کتب معتبر و مورد اعتماد مذهب مالکی

فتوا دادن از کتب معتبر و مورد اعتماد مذهبی مالکی اصل در فتوا، این است که (احکام و مسائل)، به طریق «روایت فرد عادل و مؤثق» از فردی از «ائمه‌ی عادل و مؤثقِ پیشین» و او نیز از «امام مذهب» و یا «شاگردان امام»، آن هم به طور صحیح و درست باشد (یعنی مسئله با روایت مؤثق و سند متصل …

بیشتر بخوانید »

وقتی از امام مالک پیرامون مسئله‌ای دو قول یا بیشتر نقل شود، حکم چیست؟:

وقتی از امام مالک پیرامون مسئله‌ای دو قول یا بیشتر نقل شود، حکم چیست؟: هرگاه از امام مالک، پیرامون مسئله‌ای دو قول و یا بیشتر نقل شود، لازم است تا تاریخ صدور هر کدام از آن‌ها، معلوم گردد. و اگر تاریخ مشخص شد، به قولی که از لحاظ تاریخی مؤخرتر است، عمل می‌شود و الّا در صورت عدم شناخت تاریخ، …

بیشتر بخوانید »

ترتیب «روایات» و «اقوال» در کتاب «المدونه»

ترتیب «روایات» و «اقوال» در کتاب «المدونه»: در بین جمهور فقهای مالکی، پیرامون این مسئله که رأی امام مالک بر رأی دیگران مقدم است، اختلاف نظری وجود ندارد و همه بر تقدم رأی ایشان بر دیگر آراء و نظریات فقهی متفق‌اند چرا که ایشان امام و مؤسس مذهب می‌باشد. در کتاب «المدونه»، پس از قول امام مالک (اگر سخنی از …

بیشتر بخوانید »

فرق «روایات» و «اقوال» در فقه مالکی

فرق «روایات» و «اقوال» در فقه مالکی برخی از صاحب نظران فقه مالکی، بر این باورند که مراد از «روایات»: سخنان خودِ امام مالک، و مراد از «اقوال»: سخنان شاگردان وی و یا علمای متأخر مالکی (مانند ابن رشد و غیره) می‌باشد. و برخی دیگر نیز بر این عقیده‌اند که هرگاه واژه‌ی «روایت» آورده شود مراد: سخن و قول امام …

بیشتر بخوانید »

علائم و نشانه‌ها، و اصطلاحات برخی از کتب مالکی‌ها

علائم و نشانه‌ها، و اصطلاحات برخی از کتب مالکی‌ها علامت و نشانه معنا و مفهوم «المص» یا «الاصل» کتاب «مختصر» خلیل بن اسحاق مج «المجموع الفقهی فی مذهب الامام مالک» اثر شیخ محمد امیر (متوفی ۱۲۳۲ ه‍) ضیح کتاب «التوضیح» اثر خلیل بن اسحاق حش کتاب «حاشیه العدوی علی شرح الخرشی» ک کتاب «شرح الخرشی الکبیر» «الکتاب» یا «الام» کتاب …

بیشتر بخوانید »

کتاب های مذهب مالکی

کتاب های مذهب مالکی «الواضحه»: اثر «عبدالملک بن سلیمان بن حبیب (متوفی ۲۳۸ ه‍)». این کتاب نیز از زمره‌ی بزرگترین کتب فقهی مالکی‌ها به شمار می‌آید که نویسنده‌اش، آن را از میان روایات «ابن قاسم» و شاگردانش، گردآوری و تدوین نموده است. این کتاب در شهرهای «اندلس»، منتشر و پخش شده است و «ابن رشد» نیز شرحی را بر آن …

بیشتر بخوانید »

کتاب المدونه (۲)

کتاب المدونه (۲) و «شیخ ابوزهره» نیز درباره «المدونه» می‌گوید: «این کتاب، پس از موطأ، اصل دوم در فقه مالکی شناخته می‌شود، چرا که در تدوین و نگارش این کتاب، دو امر مهم و اساسی لحاظ شده است که هر دو امر، سهم به سزایی در به تصویر کشیدن «شروع اجتماع مشرب‌های فقهی مختلف» (فقه مقارَن) و «میزان بهره‌برداری هر …

بیشتر بخوانید »

کتاب المدونه (۱)

کتاب المدونه (۱) این کتاب، یکی از کتاب‌های اصولی، محوری، اساسی و بنیادین مذهب مالکی، و از زمره‌ی درست‌ترین و معتبرترین کتاب‌هایی برشمرده می‌شود که به تفریعات و تطبیقات فقهی مالکی پرداخته است، و از چنان اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که هرگاه در فقه مالکی، واژه‌ی «الکتاب» اطلاق گردد، مرادش: «المدونه» است، همچنان‌که اگر واژه‌ی «الکتاب»، در نحو …

بیشتر بخوانید »

کسانی که موطأ را از مالک فراگرفته و به روایت آن پرداخته‌اند:

کسانی که موطأ را از مالک فراگرفته و به روایت آن پرداخته‌اند: در حقیقت، کسانی که به فراگیری موطأ و روایت آن مشغول شده بودند، همان شاگردان امام مالک بودند که «قاضی عیاض»، شمار آن‌ها را به شصت و اندی نفر، ذکر کرده است. و «غافقی» بیان می‌دارد که «موطأ» به ۱۲ روایت نقل شده است که در عصر کنونی …

بیشتر بخوانید »

کسانی که امام مالک، «موطأ» را از آنها روایت کرده است

کسانی که امام مالک، «موطأ» را از آنها روایت کرده است امام مالک، «موطأ» را از افراد زیادی که شمارشان به ۹۵ نفر می‌رسد، روایت کرده است، و از میان صحابه نیز از ۸۵ مرد و ۲۳ زن، و از میان تابعین از ۴۸ تن، روایات «موطأ» را فراگرفته و گردآوری و تدوین نموده است. و جالب اینجاست که تمام …

بیشتر بخوانید »

تعداد احادیث «موطأ»

تعداد احادیث «موطأ» تعداد احادیث موطأ، به جهت اختلاف رُوات آن، مختلف و متفاوت است. «ابوبکر ابهری» می‌گوید: شمار تمام آنچه در موطأ از احادیث پیامبر، قضایای صحابه و فتاوای تابعین می‌باشد به ۱۷۲۰حدیث می‌رسد، که ۶۰۰ تا از آن‌ها «مسند»، ۱۲۲ تا «مرسل»، ۶۱۳ تا «موقوف» و ۲۸۵ تا از جمله اقوال تابعین می‌باشند. و شیخ غافقی پیرامون «سند» …

بیشتر بخوانید »

تعداد احادیث «موطأ»

تعداد احادیث «موطأ» تعداد احادیث موطأ، به جهت اختلاف رُوات آن، مختلف و متفاوت است. «ابوبکر ابهری» می‌گوید: شمار تمام آنچه در موطأ از احادیث پیامبر، قضایای صحابه و فتاوای تابعین می‌باشد به ۱۷۲۰حدیث می‌رسد، که ۶۰۰ تا از آن‌ها «مسند»، ۱۲۲ تا «مرسل»، ۶۱۳ تا «موقوف» و ۲۸۵ تا از جمله اقوال تابعین می‌باشند. و شیخ غافقی پیرامون «سند» …

بیشتر بخوانید »

مسلک امام مالک در گردآوری «موطأ»

مسلک امام مالک در گردآوری «موطأ» مسلک امام مالک، در گردآوری و نگارش موطأ، با هدف و مقصودش از این نگارش، همخوانی و تناسب دارد چرا که هدف وی، فقط گردآوری و تدوین برخی از احادیث صحیح – همانند کتاب‌هایی که بعدها باعنوان «صحاح» از قبیل: بخاری، مسلم و… نوشته شد – نبود بلکه مقصود وی از این تألیف، گردآوری …

بیشتر بخوانید »

فروعاتِ فقهی مذهب مالکی

فروعاتِ فقهی مذهب مالکی فروعات فقهی مذهب مالکی، به دو طریق به ما رسیده است: به وسیله‌ی تألیفات و کتاب‌های امام مالک، به ویژه «موطأ». به ذریعه‌ی شاگردانِ امام مالک که آراء و نظریات، و تفریعات و تطبیقات فقهی استادشان را در مسائل مختلف فقهی برای دیگران نقل می‌نمودند و به پخش و نشر آن‌ها همت می‌گماشتند. (چنان‌که قبلاً گفتیم) …

بیشتر بخوانید »

دلائل فقهی امام مالک در استنباط و تخریج مسائل

  دلایل و براهین فقهی امام مالک را (که براساس آن‌ها به استنباط و تخریج مسائل، می‌پرداخت) می‌توان در یازده دلیل، خلاصه کرد: ۱- قرآن کریم. ۲- سنت نبوی. ۳- اجماع. ۴- اجماع اهل مدینه. ۵- قیاس. ۶- قول صحابی. ۷- مصلحت مرسله. ۸- عرف و عادت. ۹- استصحاب. ۱۰- استحسان. ۱۱- سدّ ذرائع.

بیشتر بخوانید »

مذهب مالکی

مذهب مالکی، به امام مالک، منتسب است. در ذیل به گوشه‌ای از بیوگرافی و زندگانی امام مالک و مذهبش می‌پردازیم. وی «امام دارالهجره» (مدینه‌ی منوره)، مالک بن انس بن ابی عامر می‌باشد. کنیتش: «ابوعبدالله» است. اصالت وی به قبیله‌ی «حمیر» در یمن، برمی‌گردد، بدین خاطر به او «حمیری» می‌گویند. و نیز ایشان را به قبیله «ذی اصبح» نسبت می‌دهند و …

بیشتر بخوانید »

معاجم (فرهنگ لغت‌های) اصطلاحات فقهی در مذهب احناف

معاجم (فرهنگ لغت‌های) اصطلاحات فقهی در مذهب احناف کتاب «طلبه الطلبه»: اثر شیخ نجم‌الدین، ابوحفص عمر بن محمد نسفی (متوفی ۵۳۷ه‍ . ق). این کتاب در زمینه‌ی اصطلاحات فقهی، نگاشته شده و بر مبنای ترتیب ابواب فقهی نیز مرتب و ساماندهی گردیده است. این کتاب به زیور چاپ نیز آراسته گردیده است.[۱] کتاب «المغرب فی ترتیب المعرب»: اثر ابوالفتح، ناصر بن عبدالسید …

بیشتر بخوانید »

اصطلاحات فقهی و اصولی احناف

اصطلاحات فقهی و اصولی احناف «لا بأس»: بیشتر استعمال این واژه، در امور مباح و کارهایی که ترکشان اولی و بهتر است، می‌باشد. و گاهی نیز در امور مندوب (مستحب)، استعمال می‌شود.[۱] («لابأس»: یعنی عیبی ندارد. اشکالی ندارد. بد نیست. درست است، باشد) «یجوز» (مجاز است. آزاد است. ممنوع نیست. قانونی و شرعی است): این واژه، به دو معنی می‌آید: …

بیشتر بخوانید »

علائم و اصطلاحات ویژه‌ی کتاب «هدایه»، اثر ابوالحسن، علی بن ابی‌بکر مرغینانی (متوفی ۵۹۳ ه‍ . ق)

«علائم و اصطلاحات ویژه‌ی برخی از کتاب‌های احناف» (۱) علائم و اصطلاحات ویژه‌ی کتاب «هدایه»، اثر ابوالحسن، علی بن ابی‌بکر مرغینانی (متوفی ۵۹۳ ه‍ . ق) علامه مرغینانی در کتاب «هدایه»، برخی از علائم و نشانه‌ها و اصطلاحاتی را به کاربرده است، که در ذیل بدان‌ها اشاره می‌گردد:[۱] هرگاه علامه مرغینانی، «قال س» گوید، مراد از «قال» (گفت)، خودِ وی است؛ …

بیشتر بخوانید »

علائم و نشانه‌هایی که در کتاب‌های فقهی احناف استعمال می‌شوند

  «لهُ»: ضمیر «له» به امام ابوحنیفه برمی‌گردد. «عنده»: اگر مرجع ضمیر، قبل از «عنده» مذکور نباشد، مراد امام ابوحنیفه است، و ضمیر به ایشان برمی‌‌گردد.[۱] «عِندهُ» و «عَنهُ»: تفاوت میان این دو واژه، در این است که «عنده» بر مذهب، و «عنه» بر روایت، دلالت می‌کند. پس هرگاه فقهاء گفتند: «هذا عند ابی‌حنیفه» این جمله دلالت بر مذهب امام …

بیشتر بخوانید »

«کتب غیر معتبر درمذهب احناف» (۳)

  کتاب‌هایی که نقل کننده‌ی اقوال و نظریه‌های ضعیف‌اند: علماء می‌گویند: کتاب‌هایی که نقل‌کننده‌ی اقوال و نظریات ضعیف (در باب مسائل فقهی هستند)، فاقد اعتبار می‌باشند و کسی را نسزد که بدان‌ها فتوا دهد و یا چیزی را از آن‌ها اقتباس نماید. برخی از این کتاب‌ها عبارتند از: الف) «السراج الوّهاج الموضح لکل طالب محتاج» شرح مختصر القدوری، اثر ابوبکر …

بیشتر بخوانید »

«کتب غیر معتبر درمذهب احناف» (۲)

  «الکتب الغریبه» (کتب غیرمعمول و نامأنوس): غریب و غیرمعمول بودن کتاب، با دو چیز تحقق پیدا می‌کند: الف) عدم تداول و رواج آن در میان علماء و فقهاء. ب) گمنام بودن و عدم شناخت نویسنده‌ی کتاب. و از کتاب‌هایی که به جهت گمنام بودن و عدم شناخت نویسنده‌اش، می‌توان نام برد، عبارتند از: «شرح کنز»، اثر: ملامسکین هروی (متوفی …

بیشتر بخوانید »

«کتب غیر معتبر درمذهب احناف» (۱)

«کتب غیر معتبر درمذهب احناف» علماء و فقهای احناف، برای کتب غیرِمعتبر فتوا، اوصاف و فاکتورهایی را وضع نموده‌اند (تا به ذریعه‌ی آن، بتوانند اینگونه کتاب‌ها را بازشناسند) این اوصاف و فاکتورها را می‌توان در چند چیز – که در ذیل بدان‌ها اشاره می‌گردد – خلاصه کرد:[۱] «الکتب شدیده الاختصار» (کتاب‌های بسیار مختصر): از جمله این کتاب‌ها، می‌توان به این …

بیشتر بخوانید »

مراتب و طبقات کتب در فقه احناف (۳)

سوم: «مسائل الفتاوی» یا «مسائل النوازل» و یا «مسائل الواقعات» عبارت از مسائل و احکامی‌اند که مجتهدینِ متأخر احناف، آن‌ها را (در پرتو اصول و قواعد ائمه‌ی مذهب)، استنباط و استخراج نموده‌اند و روایتی از مجتهدین متقدّم و پیشین احناف، پیرامون حل این مسائل نقل نشده است (بنابراین هرگاه حادثه‌ای و یا واقعه‌ای روی دهد و درباره‌ی حکم آن از …

بیشتر بخوانید »

مراتب و طبقات کتب در فقه احناف (۲)

دوّم: «مسائل غیرظاهر الروایه» یا «مسائل النوادر» عبارت از مسائلی است که از بزرگان مذهب احناف، در کتبی غیر از کتب شش‌گانه‌ی امام محمد (کتب ظاهر الروایه)، مانند: «الکیسانیات»، «الجرجانیات»، «الرقیات» و «الهارونیات» روایت شده باشند. و علت نامگذاری این روایات به «غیر ظاهر الروایه» بدان جهت است که مسائل این کتب، به سان «کتب ظاهر الروایه» با روایاتی ظاهر، …

بیشتر بخوانید »

مراتب و طبقات کتب در فقه احناف (۱)

مراتب و طبقات کتب در فقه احناف کتاب‌هایی که در فقهِ احناف، (از فقهاء و علمای بزرگ مذهب)، مَروی هستند، تمامی‌شان از لحاظ قوت و روایت و صحّتِ نقل، از یک درجه و رتبه برخوردار نیستند، بلکه در سه رتبه و طبقه، دسته‌بندی می‌شوند: اول: «مسائل الاصول» یا «مسائل ظاهر الروایه» عبارت از مسائل و احکامی است که در کتب …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «مجمع البحرین و ملتقی النهرین»

  «مجمع البحرین و ملتقی النهرین»: اثر «مظفر الدین، احمد بن علی بن ثعلب»، معروف به ابن الساعاتی (متوفی ۶۹۴ه‍ . ق). این اثر، کتابی مختصر و بس مفید و ارزنده، و سازنده و گرانمایه است. نویسنده، این کتاب را از میان «مختصر القدوری» و منظومه‌ی «ابوحفص نجم‌الدین عمر نسفی» (متوفی ۵۳۷ ه‍ . ق)، گردآوری و تدوین نموده است. علاوه بر آن، مسائل و …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «ملتقی الأبحر»

  «ملتقی الأبحر»: اثر «ابراهیم بن محمد بن ابراهیم حلبی» (متوفی ۹۵۶ه‍ . ق). مصنف در بیان سبب تألیف کتاب، می‌گوید: «برخی از دانش‌پژوهان، از من خواستند تا با زبانی ساده، مسائل «قدوری»، «المختار»، «الکنز» و «الوقایه» را در کتابی گردآوری و تدوین نمایم. من نیز به درخواستشان لبّیک گفته و دست به کار شدم و علاوه برکتب مزبور، پاره‌ای از مسائل …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «النقایه» یا «مختصر الوقایه»

  «النقایه» یا «مختصر الوقایه»: اثر «صدر الشریعه الاصغر، عبید الله بن مسعود» (متوفی ۷۴۵ یا ۷۴۷ و یا ۷۵۰ه‍ . ق) این کتاب، خلاصه‌ای از کتاب «الوقایه» مختصر هدایه (اثر علامه برهان الشریعه، جدّ نویسنده‌ی «النقایه» می‌باشد)که نویسنده، آن را از «الوقایه» خلاصه نموده است. پس در حقیقت «النقایه»، خلاصه و چکیده‌ی چند کتاب است («الوقایه» و «الهدایه»). و آنکه دوست …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «وقایه الروایه فی مسائل الهدایه»

  «وقایه الروایه فی مسائل الهدایه»: اثر «امام برهان الشریعه، محمود بن احمد صدر الشریعه الاول، عبیدالله محبوبی» (متوفی حدوداً ۶۷۳ه‍ . ق). این کتاب نیز، یکی دیگر از کتب معتبر فقه احناف، می‌باشد. نویسنده‌ی این اثر، کتاب هدایه را برای اینکه نوه‌ی دختری‌اش (صدر الشریعه الاصغر، عبیدالله بن مسعود متوفی ۷۴۵ ه‍ یا ۷۴۷ و یا ۷۵۰ ه‍ . ق) بهتر بتواند، مسائل هدایه …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «کنز الدقائق»

  «کنز الدقائق»: اثر «امام ابوالبرکات، حافظ‌الدین، عبدالله بن احمد نسفی» (متوفی ۷۱۰ه‍ . ق) این اثر، یکی دیگر از متون معتبر در مذهب احناف است که فقهاء، بدان توجه و عنایت خاصی را با شرح و تدریس، مبذول داشته‌اند. متن این کتاب، تلخیص و چکیده‌ی کتاب دیگر علامه نسفی، یعنی «الوافی فی الفروع»، می‌باشد؛ چنان‌چه خود مصنف در مقدمه‌ی کتاب «کنز …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «المختار فی فروع الحنفیه»

  «المختار فی فروع الحنفیه»: اثر «امام ابوالفضل، مجدالدین عبدالله بن محمود موصلی» (متوفی ۶۸۳ه‍ . ق). این کتاب، یکی از متون مورد اعتمادِ متأخرین علمای احناف، به حساب می‌آید. خودِ نویسنده نیز، شرحی را با عنوان «الاختیار لتعلیل المختار» بر این کتاب، به رشته‌ی تحریر درآورده است. و علامه موصلی، بدین جهت نام کتابش را «المختار» نهاد، چرا که وی در …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «بدایه المبتدی»

  «بدایه المبتدی»: اثر «امام برهان‌الدین، ابوالحسن، علی بن ابی‌بکر مرغینانی» (متوفی ۵۹۳ه‍ . ق).[۱] سبب تألیف کتاب (علامه مرغینانی در بیان سبب تألیف کتاب) می‌گوید: «در ابتدا، به ذهنم می‌رسید تا به گردآوری مجموعه‌ای فقهی بپردازم که حجمش کوچک، ولی اثرش، بزرگ و سترگ باشد، و در آن به ذکر هر نوع مسائل نیز پرداخته شده باشد (و از بیان اختلاف‌های …

بیشتر بخوانید »

متون معتبر مذهب احناف «مختصر القدوری»

متون معتبر مذهب احناف «مختصر القدوری»: اثر «امام ابوالحسین، احمد بن محمد القدوری البغدادی» (متوفی ۴۲۸ه‍ . ق). این کتاب در نزد بزرگان احناف، از جایگاهی بسیار والا، و از منزلتی بسیار بالا، و از اهمیتی فوق‌العاده زیاد، برخوردار است، چرا که در این کتاب، فروعات و تطبیقات زیادی از فقه گردآوری شده و تدوین که در کتب دیگر، بدان‌ها پرداخته نشده …

بیشتر بخوانید »

مهمترین کتبی که پس از ابویوسف و محمد در مذهب احناف به رشته‌ی تحریر در آمده‌اند

مهمترین کتبی که پس از ابویوسف و محمد در مذهب احناف به رشته‌ی تحریر در آمده‌اند «الکافی»: اثر حاکم شهید، محمد بن محمد بن احمد بن عبدالله (متوفی ۳۳۴ه‍ . ق). این کتاب، مختصری از کتاب‌های شش گانه‌ی «ظاهر الروایه» امام محمد می‌باشد. سبب تألیف و نگارش این اثر، این بود که «حاکم شهید» مشاهده کرد که دانش‌پژوهان، به جهت طولانی و …

بیشتر بخوانید »

کتب غیرظاهر الروایه امام محمد بن حسن شیبانی

«کتب غیرظاهر الروایه» این کتب را بدان جهت «غیرظاهر الروایه»گویند، چرا که انتساب این کتب به‌سان کتب «ظاهر الروایه» به درجه‌ی صحت و اعتماد به امام محمد نرسیده‌اند. البته مرتبه‌ی این کتاب‌ها، کمتر از کتاب‌های «ظاهر الروایه» نیست و تنها مشکل آن‌ها، فقط از ناحیه‌ی روایت آن‌ها از امام محمد است که با روایات قوی، و با اسنادی صحیح، به …

بیشتر بخوانید »

دو کتاب دیگر از امام محمد بن حسن شیبانی

[ناگفته نماند که] امام محمد، غیر از این شش کتاب، دو کتاب دیگر نیز دارد که از جهت شهرت و قوت به این کتب می‌رسد، و این دو کتاب عبارتند از : ۱- «الحجه علی أهل المدینه» یا «الرّد علی أهل المدینه» امام محمد، این کتاب را در سفری که به مدینه‌ی منوره، برای سماعِ حدیث از موطأی امام مالک …

بیشتر بخوانید »

کتب امام محمد بن حسن شیبانی (۴- «السِیر الصغیر»، ۵- «السیرالکبیر»،۶-کتاب «الزیادات»)

  ۴- «السِیر الصغیر»[۱] امام محمد، در این کتاب، احکامِ جهاد (آنچه در جهاد روا است و آنچه روانیست)، و مسائل صلح، امان، غنائم، فدیه و دیگر مسائل مربوط به جهاد و پیکار را بیان نموده است.[۲] امام محمد، این احکام و مسائل را از امام ابویوسف و او نیز از امام ابوحنیفه، روایت می‌کند. ۵- «السیرالکبیر» این کتاب، جزء …

بیشتر بخوانید »

کتب امام محمد بن حسن شیبانی (۳- «جامع الکبیر»)

۳- «جامع الکبیر» این کتاب، از زمره‌ی مهمترین و دقیق‌ترین کتاب‌های امام محمد به شمار می‌آید، چرا که وی مسائل مهم و کلیدی، و اساسی و محوری را در آن گردآوری و تدوین نموده است. امام محمد این اثر را دو مرتبه تصنیف نموده است؛ در مرتبه‌ی نخست، شاگردانش از قبیل: «ابوحفص کبیر» و «ابوسلیمان جوزجانی» و دیگران، آن را …

بیشتر بخوانید »

کتب امام محمد بن حسن شیبانی (۲- «الجامع الصغیر»)

  ۲- «الجامع الصغیر» این کتاب، حاوی روایات امام محمد از امام ابویوسف است؛ بدین جهت هر باب از ابواب این کتاب با این عبارت «عن محمد عن یعقوب عن ابی حنیفه…» آغاز می‌گردد. تمام علماء و صاحب‌نظران دینی، بر این باورند که «جامع الصغیر»، یکی از تصنیفات و تألیفاتِ امام محمد بن حسن است، ولی ترتیب و ساماندهی این …

بیشتر بخوانید »

کتب امام محمد بن حسن شیبانی (۱- «المبسوط» یا «الأصل»)

کتب امام محمد بن حسن شیبانی در حقیقت میان مذهب احناف و کتب محمد بن حسن، پیوندی عمیق و ارتباطی ژرف، و اتصالی محکم، برقرار است که می‌توان بر اساس همین پیوند و ارتباط تنگاتنگ، گفت: مذهب احناف همان کتب محمد به حسن شیبانی است.[۱] علماء و صاحب‌نظران عرصه‌ی علم و دانش، کتب امام محمد بن حسن را به دو …

بیشتر بخوانید »

کتاب‌های ابویوسف رحمه الله

کتاب‌های ابویوسف رحمه الله ابویوسف، دارای کتب و تألیفات بی‌شماری است که در آن‌ها، آراء و نظریات، و اجتهادات و تطبیقات فقهی خویش و استادش را تدوین نموده است که مهمترین آن‌ها عبارتند از: کتاب «الخراج»: این کتاب، عبارت از رساله‌ای است که ابویوسف، پیرامون منابع مالی کشور و مدیریتِ درست آن و درآمد ملی، برای خلیفه‌ی وقت (هارون الرشید) …

بیشتر بخوانید »

«مشهورترین کتب فقهی احناف»

  جلوتر گفتم که از امام ابوحنیفه، کتابی پیرامون ابواب فقهی شناخته نشده است؛ و عدم تألیف و تدوین کتب با عصر امام نیز متناسب و سازگار بود چرا که تألیف و نگارش کتب در اواخر عمر امام، معمول و متداول شده بود و علاوه از آن در آن زمان، امام به خاطر کهولت سن و سالخوردگی، از کار نگارش …

بیشتر بخوانید »

نکته‌ی قابل توجه در قواعد ترجیح

نکته‌ی قابل توجه اینکه، ابن عابدین در کتاب خود «رسم المفتی»، قواعدی را نام برده و در مورد آن‌ها گفته است: «علما و صاحب‌نظران اسلامی، این قواعد را پراکنده در کتاب‌ها ذکر کرده‌اند و آن‌ها را علامت و نشانه‌ی برتری و ترجیحِ آراء و نظریات قرار داده‌اند. برخی از این قواعد عبارتند از: اول: در «شرح المنیه»، اثر: «برهان ابراهیم حلبی» …

بیشتر بخوانید »