وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
«کتب غیرظاهر الروایه»
این کتب را بدان جهت «غیرظاهر الروایه»گویند، چرا که انتساب این کتب به‌سان کتب «ظاهر الروایه» به درجه‌ی صحت و اعتماد به امام محمد نرسیده‌اند. البته مرتبه‌ی این کتاب‌ها، کمتر از کتاب‌های «ظاهر الروایه» نیست و تنها مشکل آن‌ها، فقط از ناحیه‌ی روایت آن‌ها از امام محمد است که با روایات قوی، و با اسنادی صحیح، به وی منسوب نیستند؛ و در سندِ روایتشان از امام محمد، اندکی ضعف وجود دارد، از این جهت آن‌ها را کتب «غیرظاهر الروایه» گویند. و این کتب عبارتند از:
- «الرقیات»: امام محمد، زمانی که در «الرقه» به کار قضاوت مشغول بود، مسائل این کتاب را گردآوری نمود، از این رو به «الرقیات» مشهور شد.
- «الهارونیات»: امام محمد، مسائل و احکام این کتاب را برای فردی به نام «هارون» گردآوری کرده است.
- «الجرجانیات»: وی این کتاب را در «جرجان»گردآوری نمود از این جهت به «جرجانیات» موسوم گشت. ولی «حاجی خلیفه»، بر این باور است که «جرجانیات» مجموعه‌ای از مسائل فقهی است که «علی بن صالح جرجانی»، از امام محمد بن حسن روایت کرده است (بدین جهت به «جرجانیات» مشهور گردیده است.)[۱]
- «الکیسانیات»: مسائل این کتاب را «سلیمان بن سعید کیسانی»، از محمد بن حسن روایت کرده است.[۲]
برخی از علما بر این باورند که به جای «کیسانیات»، «الکانیات» صحیح‌تر و درست‌تر می‌باشد و «الکانیات»: مجموعه‌ی مسائلی می‌باشدکه امام محمد، برای مردی به نام «کیان» گردآوری و تدوین نموده است.
و اینکه در برخی از کتب علماء، «کیسانیات» جمع «کیسان» [نام شهری] معرفی شده است، کلامی نادرست و اشتباه می‌باشد.[۳]
نکته: فقهای احناف می‌گویند: هر کجا که امام محمد، اختلافی را ذکر نکند، آن مسئله، مطابق قول ائمه‌ی ثلاثه (ابوحنیفه، ابویوسف و محمد) می‌باشد و از جمله‌ی مسائلی به شمار می‌آید که مورد اتفاق علمای ثلاثه‌ی احناف است.
[۱]– کشف الظنون ص ۵۸۱۰
[۲]– همان
[۳]– مفتاح السعاده (۲/۲۶۲)