منهج سلف صالح

  ابن تیمیه: می­ گوید: جای تعجب است که اهل کلام گمان می­ کنند اهل حدیث و سنت، مقلِّد هستند! و اهل نظر و استدلال نیستند و حجت بودنِ عقل را انکار می­ کنند. گاهاً دیده شده است که می­ گویند: برخی از ائمه ­ی سنت عقل و اندیشه را منکر­اند! حرفشان پذیرفته نیست و به ایشان باید گفت: این …

اشاعره با روش سلف در امور اعتقادی اختلافات دارند. به عنوان مثال: ۱-اشاعره میان صفات ذاتی و فعلیِ الله سبحان فرق قایل شدند. و تمام صفات را فقط منحصر به هفت صفت نموده­ اند. صفات فعلی مانند: استواء (قرار گرفتن بر عرش)، شادی، غضب و رحمت را انکار کرده ­اند[۱]. در نفی و تأویلِ بعضی از صفات، با معتزله هم­ …

  میانِ اهل سنت که پیروانِ نقل (قرآن و سنت) بودند و میان معتزله که علم کلام و جدل می­ خواندند و متکی به عقل بوده و از قرآن و سنت دوری می­ جستند، اختلاف افتاد. آنان حدیث را رها کرده و محدّثین را دروغگو می­ خواندند. آیات متشابهِ قرآن کریم را به گونه­ای تأویل و تفسیر می­ کردند که …

مسلمانان در زمان احمد بن حنبل به فتنه­ ی خَلقِ قرآن (مخلوق بودن قرآن)، مورد آزمایش قرار گرفتند. فتنه ­ی خلق قرآن، مقوله ­ی گمراه کنند­ه­ ای[۱] بود که به ملحدِ خیره­ سرِ زندیقِ گمراه، جَهم بن صَفوان بر می ­گردد. او این اعتقادِ کفر را از جَعدِ بن دِرهَم آموخت. اما این عقیده در زمان جعد، به اندازه­ی دوران …

  مسلمانان صدر اول اسلام به دلیل دانشی که از صحابه آموخته بودند و نیز اطمینانی که به جمعیتِ فراوان خویش داشتند، به نظریات فکری که با اندیشه­ ی آنان منافات داشت، توجهی نکردند. اما آن گاه که خطر بزرگ و جدی شد، و فراگیری علوم فلسفی و کلامی ظهور کرد، و اهل بدعت که تننها با عقل و هوا …

  آنان کسانی­ اند که علم صحابه را فرا گرفته وباورهای دینی ایشان را نقل کرده­ اند. همچنین به اسم (اهل اَثَر) هم شناخته شده ­اند. این اسم برگرفته از الأثر یا حدیث، پیروان حدیث و پژوهندگان آن می­ باشد. پیدایش ایشان از عصر صحابه شروع و تا دوران بنی امیه و مدتی از خلافت عباسیان به درازا کشید. در …

  به مجموعه اعتقادات و برنامه های که صحابه و تابعین رحمهم الله که تا روز قیامت از ایشان به نیکی پیروی کردند، و نیز پیروانِ تابعین و ائمه­ ی دین، که امامت و قدر و منزلت دینی­ اش تایید شده و خلَف و سلَف سخنان ایشان را پذیرفته­ اند، مذهبِ سلف گویند. مانند امامان چهارگانه­ ی اهل سنت، سفیان …

نقد ابن تیمیه، سلاحی برای حمایت امت در برابر فرهنگ یونان و جلوگیری از نفوذ آن میان مسلمانان بود و این همان شیوه­ ی علمای سنت است و شایسته است که ادامه یابد و این نقش مهم و اساسی را علمای ما در جدال میان غرب اروپایی و شرق اسلامی با تمسک به دو منهج مهم و اصیل قرآن و …

بعد از پایان شرح عقیده­ ی اسلامی و بیان ویژگی­ها و مشخصه ­های آن، چه زیباست که روش عملی زندگی اسلامی را در مسلمانان زنده کنیم. و در پرتو آن با التزام به اوامر و نواهی پروردگار، با صدق و راستی با نفس روبرو شویم و تمام تلاش خود را در این راه و در پس پرده­ ی زندگی برتر …

ابوهریره رضی الله عنه از رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم روایت مى‌کند که: «مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَهً مِنْ کُرَبِ الدُّنْیَا نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ کُرْبَهً مِنْ کُرَبِ یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَمَنْ یَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ یَسَّرَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ وَاللَّهُ فِی عَوْنِ الْعَبْدِ مَا کَانَ الْعَبْدُ فِی عَوْنِ …

– نقد ابن تیمیه نسبت به تفکر فلسفی[۱] شیخ الاسلام به عجز تفکر فلسفی از رسانیدن انسان به سعادت این زندگی گذرا علاوه بر زندگی آخرت، اشاره نمود و مضامین کتاب و سنت در باب انسان، ماهیت و تلاش شتابان و بی ­وقفه ­ی او در راه رسیدن به منافع، لذت­ها و دوری از ضررها و دردها را بیان می …

نفس دو نیرو دارد: نیروی علمی و نیروی عملی؛[۱] همچنان که دو نوع زندگی دارد یکی از آن دو، زندگی طبیعی است مانند زندگی چهارپایان که این نوع، زندگی کامل و سودمندی که انسان به خاطر آن آفریده شده است، نیست؛ نوع دوم: زندگی کامل و سودمند است. یعنی منافعی که شخص زنده از آن بهره­مند می­شود چرا که شخص …

لیکن چگونه شیخ، ما را از وقوع در گناهان و زشتی ­ها برحذر می ­دارد و به انجام نیکی ­ها تشویق­ مان می­ کند؛ به نظر ایشان یکی از خصوصیات عقل این است که انسان برای جلب آنچه برایش مفید است و دفع مضرات، تلاش می­کند. و هرگاه عقل و علم با یکدیگر جمع شد، بنده نفسش را از بدی …

ابن تیمیه بر این باور است که مطابق با قاعده، ایمان کم و زیاد می ­شود، با عبادات زیاد و با گناهان دچار نقصان و کمبود می­شود حتی از این نیز فراتر رفته و تفکر و اندیشه کردن در آیات خداوند متعال را اسباب رسوخ ایمان در قلب و تعمیق آن می­داند و در رابطه­ ی میان عقل با ایمان، …

شیخ الاسلام ابن تیمیه، در بین عبادات مختلف، تکیه­ گاه اصلی زیبایی ­ها و ارزش­های اخلاق را امر به معروف و نهی از منکر می­ بیند؛ ابن تیمیه تمام اعمال عبادی را در دایره معروف جمع می­کند؛ و ایمان به خداوند متعال و فرشتگان و کتاب­های او تعالی و پیامبرانش و روز قیامت و احسان که عبارت است از اینکه …

اصالت نه تقلید:[۱] حال سوالی را مطرح می­کنیم که ناگزیر باید پاسخ داده شود و آن این است: امروزه و در این مرحله ­ی حساس از تاریخ، هدف و مراد ما از تقلید غرب چیست؟ درحالی­که فیلسوفانِ آنان شکایت کرده و به دنبال راه برون رفت از این تمدن ویرانگر هستند؟ ولی ما به رغم بحران­های متعدد این تمدن، به …

پیشرفت نه بازگشت به عقب:[۱] عموم دشمنان اسلام و سلفیان بطور خاص بر این پندارند که این دعوت، دعوتی قهقرایی و رو به عقب است درحالی ­که این پندار پنداری نادرست و اشتباه است و سلفیت با پیشرفت، تعارض ندارد حال باید در مورد اصطلاح شایع پیشرفت، اندکی درنگ نموده و به بیان تفسیر و بیان مدلول آن بپردازیم. الف) …

مدلول سلفیت، اصطلاح جامعی است که به طریقه و شیوه ­ی سلف در دریافت اسلام، فهم و تطبیق آن اطلاق می ­شود به همین جهت به زمان تاریخی معینی باز نمی­گردد و تاکنون نیز امتداد و ادامه دارد و به واسطه­ ی آن، به فهم صحیح عقیده ­ی اسلامی می­ رسیم؛ شمولیت: مناهج و روش­های جزئی که مسلمانان اخیرا به …

۱-مقدم نمودن شرع بر عقل: اولین قاعده، پیروی از سلف صالح در فهم و تفسیر، اثبات بلاکیف صفات پروردگار و سایر مسایل کلامی است؛ و اسوه و الگو قرار دادن اندیشه و عمل اولین مسلمانان می­باشد؛ پس ابتدا قرآن و حدیث، سپس اقتدا و پیروی از صحابه می­ باشد زیرا وحی در میان آنها نازل می ­شد و آنها نسبت …

اشکالی ندارد که به تعریف سلف بازگردیم چرا که برای توضیح اصول و قواعد منهج و روش آنها نیاز است.  از نظر تاریخی سلف، صحابه و تابعین می­ باشند کسانی که در سه قرن اول می­زیستند. از نظر علمی، مذهب سلف همان آرا و نظرات این افراد می­باشد و همچنین امامانی که از آنها پیروی کردند مانند امامان چهارگانه، سفیان …

نزد بسیاری از مردم به کسی که شیعه نباشد می‌گویند: او سنی است، او جزو اهل سنت است! اما نزد علما به هرکسی اهل سنت و جماعت اطلاق نمی‌شود، حتی اگر شیعه نباشد! بلکه اهل سنت و جماعت گروهی از مسلمانان هستند که در فکر و اعتقاد و احکام و اخلاق تابع سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم و صحابه …

اکنون عقیده را چنانکه شیخ الاسلام تفصیل داده است به اختصار بیان می­کنیم.[۱] او مصطلحات زمان خود و نیز آنچه بر قلم ­ها و زبان ­ها جاری بود، به خوبی می­ شناخت و آنها را با عقاید فرقه­ های جدا شده از اهل سنت و جماعت مقایسه می ­کرد. پس از شناخت اسامی و عقاید این فرقه ­ها، بیان و …

قَالَ (ابْن تَیْمِیَّه): «وَمَعْلُومٌ بِالِاضْطِرَارِ مِنْ دِینِ الْمُسْلِمِینَ وَبِاتِّفَاقِ جَمِیعِ الْمُسْلِمِینَ أَنَّ مَنْ سَوَّغَ اتِّبَاعَ غَیْرِ دِینِ الْإِسْلَامِ أَوْ اتِّبَاعَ شَرِیعَهٍ غَیْرِ شَرِیعَهِ مُحَمَّدٍ ﷺ فَهُوَ کَافِرٌ، وَهُوَ کَکُفْرِ مَنْ آمَنَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَکَفَرَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ، کَمَا قَالَ تَعَالَىٰ: {إنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَیُرِیدُونَ أَنْ یُفَرِّقُوا بَیْنَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَیَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَکْفُرُ بِبَعْضٍ وَیُرِیدُونَ أَنْ یَتَّخِذُوا بَیْنَ ذَلِکَ …

این مسئله برای ما روشن ­تر و قانع کننده­ تر خواهد شد وقتی با یکی از بزرگان اندیشه در عصر جدید دیداری داشته باشیم، شخصی با افق­ های وسیع و جامع میان فرهنگ عصر فلسفه و تمدن انسانی با آداب، فنون و تاریخ امت­ها؛ شخصیت و فیلسوفی مسلمان به نام (رجاء جارودی) تمدن مغرب زمین را نپذیرفت و با یقین، …

این عنوان در نگاه اول، توجه را جلب می ­کند و چه بسا شخصی بپرسد: آیا ما مسلمانان با اینکه به توحید شهادت داده و عبادات را انجام می ­دهیم، نیازی به شناخت عقیده از خلال صفحات کتاب­ ها داریم. پاسخ من به این سوال این است که ما از طریق دروس دینی که از طریق خطبه­ ها و سخنرانی­ …

 حافظ ابن حجر عسقلانی رحمه الله تعالی： پس خوشبخت کسی است که：بر مبنای منهج سلف صالح پاینده باشد، و از دستکاری و نو آوری آیندگان اجتناب کند. [ فتح الباری ۱۴۳/۱۳ ].

محمد بن عمران رحمه الله گفته: مردی از حاتم (اصم) سؤال کرد: توکل شما بر چه اساسی استوار است؟ او در جواب گفت: بر چهار خصلت:  یقین دارم که کسی نمی تواند روزی من را بخورد، به همین سبب نفسم مطمئن شد. ➁قین دارم که هیچکس عمل من را انجام نمی دهد، به همین دلیل خودم مشغول به کار شدم. …

چون پژوهشگر به هنگام مطالعه­ ی نظریات عمیق ابن تیمیه در مورد تاریخ امت­های پیشین، درنگ ­کند و به مقارنه و مقایسه میان امت­هایی که رسالت داشتند و نیز امت­هایی که پیامبری میان­شان مبعوث نشد و با زبان و ادبیات امروزی ما سخن می­گویند، بپردازد و در پرتو مطالعه ­ی فلسفه­ ی تاریخ، در می ­یابد که شیخ الاسلام از …

موضع ابن تیمیه در برابر غزالی از نظر شدت انتقاد و اختلاف معیارها متفاوت است این بدان سبب است که غزالی در نقد فلسفه و علم کلام با آنها موافق بوده است اما نزد شیخ الاسلام، عقیده­ ی صحیح مد نظر بود. و ما می­دانیم غزالی به انحرافات فلسفه ­ی یونان و اثر آن بر برخی از فیلسوفان اسلامی پی …

الف) حلاج: حلاج اولین کسی نیست که اندیشه ی حلول را بیان کرد بلکه قبل او سبئیه به بیان چنین اندیشه ای دست یازیده و قائل بر این شدند که روح خدا بر علی حلول کرده و علی خدا شده است. وقتی به کتاب «الطواسین» حلاج رجوع می کنیم، مذهب و اندیشه ی وی روشن و آشکار میگردد. در این …

شیخ الاسلام در موضع­ خود در برابر تصوف و صوفیه، ملتزم و متمسک به قواعد اساسی در اجتهادات خویش بود، چنانکه در منهج تاریخی اصل را بر اقتدا و پیروی از صحابه و تابعین گذاشته بود و این رویه بر اساس فهم او از حدیث نبوی بود که می­ فرماید: «خیر القرون القرن الذی بعثت فیهم، ثم الذین یلونهم ثم …

ادامه­ ی مسیر تاویل کلامی معتزله اگر پیوسته باشد و باز نایستد، در عقل برخی از آنان انکار حدیث پیامبر و عیبجویی از آن­را زنده می­کند هرچند انگیزه ­ی آنان با انگیزه و مشوق­های پیشینیان آنان و امامان اعتزال متفاوت باشد. برای مواجهه با اینان تنها استدلال­های عقلی در قالب جملاتی کوتاه و آسان کافی است، جملاتی که یک متفکر …

تردیدی نیست که علاقه و انگیزه دفاع از عقیده­ ی اهل سنت به طور خاص و دفاع از اسلام به طور کلی، عاملی بود که اشاعره را به استفاده از کلام و – به گمان آنها منهج و – شیوه­ی درست برای رسیدن به این هدف سوق داد اما پس از تجربه ­ی کلام بر ایشان روشن شد که این …

سلف صالح، به شدت در برابر علم کلام موضع گرفتند و با اهل کلام مخالفت و مبارزه نموده و از غوطه ­ور شدن در این علم دوری گزیدند. زمانی که معتزله قوت گرفتند، به میدان آمده و در برابر آنان ایستادند و با منهجی مخالف با منهج و روش آنان، علامات منهج خالص سلفی را در عنایت و توجه به …

ادامه ­ی مسیر تاویل کلامی معتزله اگر پیوسته باشد و باز نایستد، در عقل برخی از آنان انکار حدیث پیامبر و عیبجویی از آن­را زنده می­کند هرچند انگیزه­ ی آنان با انگیزه و مشوق ­های پیشینیان آنان و امامان اعتزال متفاوت باشد. برای مواجهه با اینان تنها استدلال­های عقلی در قالب جملاتی کوتاه و آسان کافی است، جملاتی که یک …

  مناقشه­ با کسانی که گرایش اعتزالی دارند می ­طلبد که با دلیل و براهین عقلی آنها را مورد خطاب قرار دهیم و بیان کنیم که حقایقی که شریعت آورده است، هیچ­گونه منافاتی با احکام عقل انسانی و معیارهای آن ندارد: شریعت به روشنی از عالم غیب به ما خبر داده است و به صورت دقیق تفاصیل آن­را آورده است …

علمای اهل سنت، معتزله را نکوهش می­ کنند چرا که آنها احادیثی را که موافق با اغراض، اهداف و مذهب­شان نباشد، رد می­کنند و ادعا می­ کنند که آن احادیث مخالف با عقل است (پس بدون نیاز به دلیلی باید آنها را رد نمود، مانند منکرین عذاب قبر، صراط، میزان، دیدن پروردگار عزوجل در آخرت.)[۱] علاوه بر اختلاف آنها در …

انسان در برابر این حقیقت نمی­ تواند فرار کند و او میان امر و نهی قرار دارد که باید به امر گردن نهاده و از نواهی اجتناب کند و صبر بر این دو، لازم و ضروری است و از دو شکل خارج نیست: اول: موافق هوس، اراده و خواست او است مانند سلامتی، مقام و مال. و دیگری: با خواست …

کسی که با توجه ژرف، قرآن را بخواند و بر سنت نبوی مطلع شود، عنایت روشن و آشکار این دو مصدر وحی به اثبات اسما و صفات پروردگار برایش مشهود می­ شود و اینگونه به نتیجه، فواید و آثار آن در حیات بشری خود پی می­بریم و به امید و آرزو دل بسته و در برابر عوامل غلبه و ترس …

معتزله: اصول معتزله و اعتراض و انتقاد علمای اهل سنت نسبت به آن تعریف: تقریباً تمام مصادر تاریخی و کتاب­های مربوط به فرقه­ ها آورده ­اند که به وجود آمدن مذهب اعتزال به اختلاف و اصل بن عطا با استادش حسن بصری (۱۱۰ هـ) پیرامون حکم مرتکب کبیره، باز می­گردد. و به همین سبب واصل بن عطا مجلس حسن بصری …

برهر کسی که مجتهد نیست دو کار واجب است: اولا:ً با این نیت از عالم تبعیت کند که او عالم است به علمی که او نیازمند آنهاست، یعنی به این دلیل که نیازمند علم اوست و از او تبعیت کند، از آن جهت که عالم طریقه ای است برای استفاده از علم او تا آن زمان که خود، علم و …

امام شوکانی رحمه الله می فرماید:”  به حقیقت التزام و تقلید به یک مذهب را عامّه مقلدان، خود بوجود آورده اند، بدون این که امامی از ائمه مجتهدین به آنان اجازه داده باشد.” روایتی که در بین امام مالک و رشید خلیفه اتفاق افتاد به حدّ تواتر رسیده است: همانا رشید خلیفه از امام خواست که مردم را وادار به تقلید …

جمهیه: پیروان جهم بن صفوان؛ بدعت جبر و نفی صفات پروردگار جهم بن صفوان در سمرقند خراسان رشد کرد و پرورش یافت و شاگرد جعد بن درهم بود و منهج تاویلی وی را فراگرفت. روایت شده است که خالد بن عبدالقسری (در خطبه­ی نماز) خطاب به مردم گفت: (ای مردم، قربانی کنید، الله متعال از شما قبول کند و من …

ابن تیمیه می­گوید: در اواخر عهد صحابه، قدریه به وجود آمدند و اصحابی که باقی مانده بودند همچون ابن عمر، ابن عباس، وائله بن اسقع و … با آنها مناظره و مباحثه کردند.[۱] آنها می­ گویند: امور پیش­روی انسان به دست اوست و خداوند اعمال و امور را مقدر نکرده است. گفته می ­شود اولین کسی که این ایده و …

کلمه ­ی (مرجئه) مشتق از (ارجاء) است یعنی «امهل» مهلت داد. آنها امر و سرانجام کسانی را که در موردشان اختلاف دارند، به روز قیامت واگذار می ­کنند و برخی از آنها نام فرقه­ ی خود را، مشتق از «أرجاء» به معنی برانگیختن امید در انسان­های گناهکار، می­ دانند و آنها هر مسلمانان گناهکاری را به توبه و بازگشت به …