بقلم: استاد مالک بن زین العابدین فرجانی بعضی گمان میبرند که کلمه توحید واژه ای جدید است که بعداً درست شده و در سنت نیامده است خاستگاه این توهم عدم بررسی کامل کتابهای حدیثی است که این اصطلاح را نقل کرده اند. در اینجا شماری از احادیث صحیح را ذکر میکنیم که در آن کلمه توحید به صراحت، و در بعضی …

بقلم: دکتر لقمان بن محمد سلفی (هند) – (۲۰۱۲-۰۳-۲۸). اسلام برای حمایت و پاسداری از سنت نبوی اصول علمی والایی تدارک دیده و قواعد گرانبهایی مقرر کرده است، از آن جمله موارد ذیل است: نخست: تحریم دروغ گفتن: خداوند متعال می فرماید: (‏إِنَّمَا یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْکَاذِبُونَ)‏ النحل: ١٠۵. فقط کسانی دروغ می بندند که به …

بقلم: شیخ سلیم بن عبد الهلالی (اردن) – (۲۰۱۲-۰۴-۰۲). ضعف و تهی بودن از معنویت و بیتفاوتی بیماری مهلک و دردی کشنده است که امتی دچار آن میشود که به سوی خوشگذارنی و سپس فساد رود و آنگاه راهش را برای بیرون رفتن از منهج و شیوه الهی ادامه میدهد. ‬(‬وَإِذَا أَرَدْنَا أَن نُّهْلِکَ قَرْیَهً أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُواْ فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ …

 بقلم: شیخ مقبل بن هادی الوداعی رحمه الله (یمن) – (۲۰۱۲-۰۴-۱۲).  عمر بن خطاب میگوید: اصحاب رأی دشمنان سنتها هستند، آنان نتوانسته اند احادیث را حفظ کنند و درباره مسائل براساس رأی اظهار نظر کردهاند و اینگونه خود گمراه شده و دیگران را گمراه کرده اند. شیخ یمنی مقبل بن هادی الوادعی رحمه الله شماری از احادیث و روایت …

۱- لفظ‌های «فهم» ، «فقه» و «علم» از لحاظ معنی به هم نزدیک‌ هستند اگر چه مترادف نباشند، و فهم کامل نتیجهٔ تفکر و تأملی است که بعد از فهم تفسیر صورت می‌پذیرد و تفسیری که از سلف نقل شده است بیانگر قسمتی از فهم آنها از آیات قرآن است. ۲- فهم دو نوع است: یکی : ذهنی ـ شناختی، …

بدون شک پایبندی به فهمی که سلف صالح از نصوص قرآن و سنت داشته‌اند ، دژی در برابر هر فتنهٔ گمراه‌ کننده است که دارای میو‌ه‌هایی رسیده و آثاری سودمند است،‌ شخص را در عقیده و عبادتش حفظ کرده و به خواست الله از هوی و هوس و مفهوم‌های شاذ و افکار منحرف مصون می‌دارد، آنچه در گذشته و حال …

چهارم : اجماع: اهل سنت و جماعت اتفاق نظر دارند که بهترین افراد این امت از نظر کردار  و گفتار و باورها و دیگر فضیلت‌ها ، قرن اول می‌باشند سپس کسانی که پس از آنها آمدند و سپس کسانی که پس از آنها آمدند. این اتفاق نظر را ابن تیمیه ذکر نموده و گفته است: «یکی از چیزهایی که حتماً …

سوم: از گفتار صحابه و پیشوایان نخستین که به پایبندی بر انچه سلف ـ رحمهم الله ـ بر آن بوده‌اند تشویق می‌کند: روایت‌ها و نصوص بسیاری، از صحابه و تابعین و پیشوایان دین وارد شده که به الگو پذیری و پیروی از سلف صالح و پیمودن راه آنها در فهم و دانش و کردار و باور تشویق می‌کند. پیش از …

دوم: احادیث نبوی: از جمله احادیث نبوی که بیانگر وجوب مقدم داشتن فهم سلف صالح یعنی صحابه و افراد پس از آنها که در قرن‌های برتر زیسته‌اند، است، اینها هستند: ۱- این سخن پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ‌ که فرموده است: «فَإِنَّهُ مَنْ یَعِشْ مِنْکُمْ فَسَیَرَى اخْتِلَافًا کَثِیرًا، فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّهِ الْخُلَفَاءِ الْمَهْدِیِّینَ الرَّاشِدِینَ ، عَضُّوا عَلَیْهَا …

مطلب اول: دلیل‌های حجت بودن فهم سلف پس از اینکه در فصل گذشته دربارهٔ اهمیت فهم سلف سخن گفتیم  و پس از بیان دلیل‌هایی که مقدم دانستن آن را بر ما واجب می‌نمود، خوب است در این فصل دلیل‌های شرعی که بیانگر ضرورت مقدم دانستن فهم سلف و مراجعه به آن هنگام اختلاف و درگیری و داور قرار دادن آن …

ابن تیمیه ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «هر کس زبان صحابه، که با آن سخن گفته و رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نیز از طریق آن، آنها را مورد خطاب قرار می‌داد، و طبیعت کلامی آنها را، نداند ، سخن را تحریف می‌کند زیرا بسیاری از افراد با اصطلاح و عادت قوم خویش در به کار …

ابن تیمیه ـ رحمه الله ـ‌ می‌گوید: «صحابه فهمی نسبت به قرآن داشتند که بر بیشتر متأخرین پنهان مانده است، همچنین صحابه نسبت به امور سنت و وضعیت و حالت‌های پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فهمی داشته‌اند که بیشتر متأخرین نسبت به آن شناختی ندارند. آنها پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ و نازل شدن …

– ۲ اشتیاق آنها در فراگیری علم و فهم نصوص و پرسش دربارهٔ مسائلی که در فهم آن دچار مشکل می‌شدند: می‌دانیم که پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ که پدر و مادرم فدایش باد ـ پس از رساندن پیام آشکار الهی وفات یافت، وی آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده بود را توضیح داد و هیچ …

شامل دو مطلب است: مطلب اول: اهمیت فهم سلف صالح. مطلب دوم: توجه علما به گرد آوری آن. مطلب اول اهمیت فهم سلف صالح: می‌دانیم که الله ـ متعال ـ  قرآن کریم را نازل نمود ﴿تِبۡیَٰنٗا لِّکُلِّ شَیۡءٖ﴾ [النحل: ٨٩] «بیان هر امر است» و ﴿تَصۡدِیقَ ٱلَّذِی بَیۡنَ یَدَیۡهِ وَتَفۡصِیلَ کُلِّ شَیۡءٖ﴾ [یوسف: ١١١] «تصدیق کتاب‌هاى پیش از خود و …

اول: آن مسائل علمی که سلف فهم خود را از طریق گفتار یا کردار یا اقرار بیان کرده‌اند چه از مسائلی باشد که بر آن اجماع داشته‌اند یا اینکه در مورد آن اختلاف نظر کرده‌اند. و احکام آن بر اساس حالت‌های مختلف، متفاوت است چنانکه بیان شد. دوم: اقتدا به سلف در مسیر پیمودن و به دست آوردن علم ، …

۱- فهم آنها از اصول کلی در مورد اصول یا فروع دین که پیش از این بیان شد. ۲- فهم آنها از نص شرعی. این فهم از طریق گفتن صریح آن با بیان معنی یا تفسیر، یا عمل به آن اگر از مسائل عملی باشد یا دلیل آوردن از آن، در رد آنچه مخالف با مفهوم این نص می‌باشد، آشکار …

پس از اینکه معنای «فهم» برایمان آشکار گشت و دانستیم که شامل فحوایی است که الفاظ وارد شده بیان می‌کنند، و شامل استنباط احکام و انواع رهنمون‌ها می‌باشد، و از طرفی دیگر شامل برداشت‌ها و مفهوم‌های استنباط شده از اشاره‌هایی است که در نص وجود دارد، و پس از اینکه معنای «سلف» را دانستیم و اینکه منظور ما در اینجا …

قائلان به بازنگری در قرائت نصوص، بر نحله‌ها و مکاتب فکری گوناگونی هستند که این مذاهب به اندازهٔ فسادِ عقیدهٔ صاحب خود یا گمراهی‌اش، از فهم صحیح نصوص، دور، یا به آن نزدیک هستند. به همین سبب ممکن است برخی از کسانی که نیت نیکی دارند کمی از تاویل آنان تاثیر گیرند یا به پی‌گیری نوشته‌های اصحاب قرائت جدید بپردازند؛ …

از جمله مواردی که توضیح و بیانِ آن لازم است، اشاره به این نکته می‌باشد که نصوص شرع بر دو نوع است: اول: نصوص صریحی که دلالت و معنای آن واضح است که اغلب نصوص کتاب و سنت از این نوع است؛ بیشتر آیات قرآن برای همهٔ مردم واضح و آشکار است، چنانکه ابن عباس ـ رضی الله عنهما ـ …

اسلام قواعدی واضح را برای فهم نصوص شرعی قرار داده تا کسی دچار لغزش نشود و فهم هیچکس به گمراهی نرود. این قواعد، تکیه‌گاهی اساسی برای صحت استدلال است و کسی نمی‌تواند به شناخت منظور خداوند و پیامبرش ـ صلی الله علیه وسلم ـ دست یابد مگر پس آنکه فهمش از ادلهٔ کتاب و سنت، درست باشد، و آرا و …

یکی از ملاحظه‌هایی که به طور کلی می‌توان بر اصحاب این منهج گرفت، استفاده از الفاظ سنگین و بازی با اصطلاحات است تا نوشته‌هایشان هرچه بیشتر عجیب و غریب به نظر آید. از روش‌های شایع آنان در نوشتن و تالیف [به عربی]، پایان دادن اصطلاحات به «ویه» است تا معانی عجیب و غریبی بگیرد که تنها خود می‌دانند. برای مثال، …

دعوت به قرائتی جدید و معاصر از نص شرعی، دعوتی است دارای نتایج بس خطرناک، از جمله: ۱- از بین رفتن اعتماد به منابع دینی؛ چنین قرائت جدیدی باعث سلب اعتماد از منابع دینی (قرآن و سنت) در درون مردم می‌شود. ۲- الغای عمل به قرآن. قرآنی که نازل شده تا مرجع و دستورالعملی برای مردم باشد؛ زیرا با چنین …

چهارم: قائل بودن به نسبیت حقیقت و وجود نداشتن حقیقت مطلق آنان به وجود یک حقیقت ثابت در همهٔ دوران‌ها و مکان‌ها باور ندارند؛ بلکه حق را نسبی می‌دانند؛ یعنی چیزی را که تو حق می‌بینی دیگری باطل می‌داند و آنچه را امروز درست می‌پنداری شاید فردا درست نباشد. ارکون می‌گوید: «این گفته که یک حقیقت اسلامی ایده‌آل و جوهری …

دوم: دور انداختن فهم علمای امت از نصوص شرعی این یکی از نتایج گفتهٔ آنان است مبنی بر اینکه فهم سلف از نصوص شرعی تنها یکی از قرائت‌هایی است که ممکن است از نص برداشت شود، و در نتیجه برای هیچ‌کس الزام‌آور نیست. حسن ترابی می‌گوید: «همهٔ میراث فکری که سلف صالح در امور دین بر جای گذاشتند الزام‌آور نیست، …

مهم‌ترین زیرساخت‌های این مدرسه: نخست: ظنی بودن مطلق معنای نص شرعی اصحاب این مدرسه، نص شرعی ـ کتاب و سنت ـ را به طور مطلق، نصی ظنی الدلاله (با معنای گمانی) می‌دانند، یعنی نص تنها حامل یک معنا نیست، بلکه احتمال چندین معنا را دارد. به عبارت دیگر، نَصِّ محکمی که تنها احتمال یک معنی را داشته باشد وجود ندارد؛[۱] …

مصدر بنای عقیده سلفیت کتاب الله متعال و سنت صحیح پیامبر صلی الله علیه وسلم و اجماع سلف صالح این امت می باشد . هر آنچه که از پیامبر صلی الله علیه وسلم صحیح باشد ، قبول آن واجب است ، هرچند اگر آن خبر صحیح ، تنها از یک نفر روایت شده باشد . مرجع اصلی جهت فهم معانی …

یکی از فتنه‌هایی که در دوران ما سر بر آورد تا روش باطنیان نخست را در ظاهری مدرن از نو زنده سازد، دعوت به بازنگری در قرائت نص شرعی است تا به گمانشان با تغییرات زندگی معاصر همگام و هماهنگ باشد. هدف این دعوت، بازنگری فراگیر همهٔ نصوص شرعی است. بر اساس این قرائت، هیچ بخشی از اصول دین و …

مانعان زکات آنان ادعا کردند سخن خداوند متعال در آیهٔ زکات دال بر این است که زکات تنها به پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرداخت می‌شود و پس از وفات ایشان زکاتی نخواهد بود: ﴿خُذۡ مِنۡ أَمۡوَٰلِهِمۡ صَدَقَهٗ تُطَهِّرُهُمۡ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیۡهِمۡۖ إِنَّ صَلَوٰتَکَ سَکَنٞ لَّهُمۡۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ﴾  [توبه: ۱۰۳] (از اموال آنان زکات بگیر تا …

مخالفان سلف بر دو دسته‌اند: نخست: منکران نصوص شرعی کتاب و سنت که این‌ها خود بر سه دسته‌اند: دسته‌ای که نص شرعی را از اساس رد می‌کنند، و دسته‌ای دیگر نصوصی را که مخالف عقل آن‌هاست نمی‌پذیرند، و گروهِ سوم نصوصی را که به زعمشان با برخی از علوم و تجارب جدید در تضاد است، رد می‌کنند. و اگر نتوانستند …

ابن قیم ـ رحمه الله ـ می‌گوید: «سلف ـ رحمهم الله ـ مخالفت با نصوص در برابر آرای رجال را بسیار بد می‌داشتند و آن را هرگز نمی‌پذیرفتند».[۱] ابوقتاده می‌گوید: همراه با گروهی نزد عمران بن حصین ـ رضی الله عنه ـ بودیم و بشیر بن کعب نیز با ما بود. عمران گفت: رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم …

صحابه ـ رضی الله عنهم ـ زیباترین نمونه‌های تسلیم در برابر نصوص شرعی و بزرگداشت آن بودند. نمونه‌های بسیاری از تسلیمِ آنان موجود است که از حد و حصر خارج است از جمله: هنگامی که تحریم خمر نازل شد و پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ آیاتِ آن را بر اصحاب قرائت کرد و به این سخن پروردگار متعال …

الله تبارک و تعالی مى فرماید: ﴿مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمۡ وَمَا غَوَىٰ* وَمَا یَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَىٰٓ * إِنۡ هُوَ إِلَّا وَحۡیٞ یُوحَىٰ﴾ [نجم: ۲-۴] (یار شما گمراه نشده و به کژراهه نرفته است (۲) و از سر هوا و هوس سخن نمی‌گوید (۳) این سخن به جز وحیی که وحی می‌شود نیست). او ـ صلی الله علیه وسلم ـ هدایتگر است …

یکی از بزرگترین نعمت‌های الله متعال بر بندگان مومنش این است که راه رسیدن به خودش را برای آنان مبهم نساخته،‌ بلکه آن را به کامل‌ترین روش و شیواترین بیان، برایشان آشکار نموده است: ﴿لَقَدۡ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِینَ إِذۡ بَعَثَ فِیهِمۡ رَسُولٗا مِّنۡ أَنفُسِهِمۡ یَتۡلُواْ عَلَیۡهِمۡ ءَایَٰتِهِۦ وَیُزَکِّیهِمۡ وَیُعَلِّمُهُمُ ٱلۡکِتَٰبَ وَٱلۡحِکۡمَهَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبۡلُ لَفِی ضَلَٰلٖ مُّبِینٍ﴾  [آل …

بسیاری از صحابه رضوان الله علیهم کار می‌کردند و وقتی از سر کار بازمی گشتند بقیه‌ی روزشان را به کوشش در فراگیری علم می‌گذراندند و شب‌ها را برای فراگرفتن علوم قرآن و حدیث بیدار می‌ماندند. از ابوسعید رضی الله عنه روایت شده که تعریف می‌کند: «به نبرد می‌پرداختیم و یکی دو نفر را برای حدیث و فرمایش پیامبر صلى الله …

از پیامبر صلى الله علیه وسلم روایت شده که فرموده است: (أیما ناشئ نشأ فی طلب العلم والعباده حتى یکبر أعطاه الله تعالى یوم القیامه ثواب اثنین وسبعین صدِّیقًا) یعنی: «هر کودکی که در طلب علم و عبادت رشد کرده و بزرگ شود، خداوند به او ثواب هفتاد و دو صدیق را می‌دهد.» [طبرانی]. گفنه‌اند که: «طلب العلم فی الصغر …

عَنْ بُرَیْدَهَ رضی الله تعالی عنه : أَنَّهُ قَالَ فِی یَوْمٍ ذِی غَیْمٍ: بَکِّرُوا بِصَلاهِ الْعَصْرِ فَإِنَّ النَّبِیَّ صلی الله و علیه و سلم قَالَ: «مَنْ تَرَکَ صَلاهَ الْعَصْرِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ». (بخارى:۵۵۳). روایت است که بریده رضی الله تعالی عنه در یک روز ابری، فرمود: نماز عصر را زود بخوانید زیرا رسول اکرم صلی الله و علیه و سلم …

علم در اسلام دارای منزلتی بسیار بزرگ می‌باشد. نخستین آیه‌ی قرآن کریم که نازل گشت دعوت به فراگرفتن و تعلم بود: ﴿ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلَّذِی خَلَقَ ١﴾ [العلق: ۱] یعنی: «بخوان به نام پروردگارت که آفرید.» همچنین خداوند متعال به ابزار نوشتن که همان قلم است قسم یاد نموده و می‌فرماید: ﴿نٓۚ وَٱلۡقَلَمِ وَمَا یَسۡطُرُونَ ١﴾ [القلم: ۱] یعنی: «نون. …

ابورفاعه رضی الله عنه نزد پیامبر صلى الله علیه وسلم آمد و آن حضرت صلی الله علیه وسلم در حال ایراد خطبه بود، گفت: یا رسول الله، غریبه ای آمده و از دین اسلام می‌پرسد و چیزی از آن نمی‌داند. رسول خدا صلى الله علیه وسلم نگاهی به او انداخت، و آنگاه از خطبه باز ایستاد و روی به ابورفاعه نموده …

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ رضی الله عنه : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله و سلم خَرَجَ حِینَ زَاغَتِ الشَّمْسُ، فَصَلَّى الظُّهْرَ، فَقَامَ عَلَى الْمِنْبَرِ، فَذَکَرَ السَّاعَهَ، فَذَکَرَ أَنَّ فِیهَا أُمُورًا عِظَامًا، ثمَّ قَالَ: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَسْأَلَ عَنْ شَیْءٍ فَلْیَسْأَلْ، فَلا تَسْأَلُونِی عَنْ شَیْءٍ إِلا أَخْبَرْتُکُمْ مَا دُمْتُ فِی مَقَامِی هَذَا». فَأَکْثرَ النَّاسُ فِی الْبُکَاءِ، وَأَکْثرَ أَنْ یَقُولَ: …

خداوند متعال خوردن غذای اهل کتاب (یهودیان و مسیحیان) را روا داشته و می‌فرماید: ﴿ٱلۡیَوۡمَ أُحِلَّ لَکُمُ ٱلطَّیِّبَٰتُۖ وَطَعَامُ ٱلَّذِینَ أُوتُواْ ٱلۡکِتَٰبَ حِلّٞ لَّکُمۡ وَطَعَامُکُمۡ حِلّٞ لَّهُمۡۖ﴾ (المائده: ۵). «امروز چیزهاى پاکیزه براى شما حلال شده و طعام کسانى که اهل کتابند براى شما حلال و طعام شما براى آنان حلال است.» مشروط به آنکه در آن چیز حرامی، مانند گوشت …

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ ، عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و سلم قَالَ: «إِذَا اشْتَدَّ الْحَرُّ فَأَبْرِدُوا بِالصَّلاهِ، فَإِنَّ شِدَّهَ الْحَرِّ مِنْ فَیْحِ جَهَنَّمَ، وَاشْتَکَتِ النَّارُ إِلَى رَبِّهَا، فَقَالَتْ: یَا رَبِّ أَکَلَ بَعْضِی بَعْضًا، فَأَذِنَ لَهَا بِنَفَسَیْنِ، نَفَسٍ فِی الشِّتَاءِ وَنَفَسٍ فِی الصَّیْفِ، فَهُوَ أَشَدُّ مَا تَجِدُونَ مِنَ الْحَرِّ،وَأَشَدُّ مَا تَجِدُونَ مِنَ الزَّمْهَرِیرِ»(بخارى:۵۳۶ـ۵۳۷). ابوهریره می‌گوید: نبی اکرم صلی الله علیه و …

برگزاری مراسم شب یلدا یا چهارشنبه سوری یا نوروز یا سیزده بدر و امثال آنها حرام و گناه هست و شرکت در آنها جایز هم نیست و نبایستی دعوت دیگران را اجابت کرد دراین مورد. خب حالا شاید کسانی بپرسند که چرا: و ما در جوابشان می‌گوییم: زیرا این اعیاد جزو رسوم کفار هست و برای مسلمانان جایز نیست تا …

از مادر مومنان عائشه رضی الله عنها روایت است که فرمودند:”پیامبر صلی الله علیه وسلم برای گرفتن روزه دوشنبه و پنجشنبه،خود را آماده می ساخت.” ترمذی و نسایی و ابن ماجه این حدیث را روایت کرده اند و آلبانی آن راصحیحنامیده است. یتحری به معنای:روزه این دو روز را نیت می کردند و برای گرفتن روزه این دو روز تلاش می …

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند： هر کس راهی را برای جستجوی علم در پیش بگیرد، خداوند با آن راهی به سوی بهشت برای او هموار می نماید. از ابو هریره رضی الله عنه روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند： وقتی انسان بمیرد ثواب عمل …

گاهی حکم بعضی از چیزها را نمی‌دانیم که آیا حلال است یا حرام؟ در چنین حالتی یک مسلمان متقی اقدامی نمی‌کند تا آنکه حکم آن برایش مشخص شود و تا آن زمان از آن پرهیز می‌کند. قال أبو عبد الرحمن العمری الزاهد رحمه الله تعالی： « إذا کان العبد ورعاً ترک ما یریبه إلى ما لا ‏یریبه». [«جامع العلوم والحکم» …