منهج سلف صالح

شیخ بکر بن عبدالله ابوزید در حکم انتساب به سلف می گوید: چون گفته شود: السلف، سلفیون یا سلفیت، این کلمه بیانگر انتساب به سلف صالح است که عبارتند از همه صحابه و کسانی که به نیکویی از آنها پیروی کردند نه کسانی که به هوی و هوس گراییدند … کسانی که بر منهج و راه و روش نبوی، ثابت …

علامه شیخ محمد امان جامی در کتاب «الصفات الالهیه ص ۶۵-۶۶» می­ گوید:  «از آنچه پیش­تر گذشت واضح گردید مدلول سلفیت اصطلاحی معروف شده که بر راه و روش اولین نسل مسلمانان و کسانی اطلاق می­ شود که در کسب علم و روش فهم و دعوت به سوی آن، به آنها اقتدا می­ کنند. لذا این اصطلاح محصور در بازه …

علامه فوزان در کتاب «البیان» ص ۱۳۰ می گوید: «… این دو حدیث بیانگر تفاوت میان سلف و پیروان آنها و دیگران می باشد. سلف و کسانی که بر روش آنها هستند پیوسته بین پیروان سنت و مبتدعان و فرقه های گمراه تفاوت قائل شده اند و پیروان سنت را اهل سنت و جماعت و پیروان سلف صالح نامیده اند …

علامه محمد بن صالح العثیمین رحمه الله ایشان نیز در شرح عقیده واسطیه (۱/۵۳-۵۴) می گوید: «کسانی که می گویند اهل سنت و جماعت سه دسته اند: سلفی ها، اشعری ها و ماتریدی ها؛ در این دسته بندی اشتباه کرده و به خطا رفته اند و این سخن اشتباهی است که می گوییم. چگونه همگی اهل سنت هستند اما با …

محدث معاصر علامه البانی رحمه الله از علامه البانی سوال پرسیدند: چرا از شما به سلفی نام می برند؟ آیا سلفیت دعوتی از نوع حزبی یا فرقه¬ای یا مذهبی است؟ یا اینکه فرقه ی جدیدی در اسلام است؟ علامه البانی در پاسخ به این سوال می گوید: کلمه سلف در زبان عربی و فرهنگ لغات، شرعی، معروف و مشخص می …

هیئت دائمی مباحث علمی و افتا در فتاوای این هیئت به شماره (۶۱۴۹)(۲/۱۶۴) آمده است: سوال: در مورد کلمه سلف و اینکه سلفی ها چه کسانی هستند، توضیح دهید؟ پاسخ: سلف همان اهل سنت و جماعت، پیروان رسول الله می باشند و شامل صحابه و کسانی می¬باشد که تا قیامت بر روش آنها حرکت می کنند. زمانی که رسول الله …

سمعانی (متوفای ۵۶۲) در الانساب (۳/۲۷۳) می­ گوید: «سلفی به فتح سین و لام و حرف فاء انتساب به سلف است و بر مبنای آنچه من شنیدم کسانی هستند که به مذهب­ سلف خود را نسبت می­ دهند.» سمعانی در کتابش «الانساب (۱/۱۳۶)» می­ گوید: «سلفی انتساب به اثر است یعنی حدیث و طلب آن و پیروی از آن.» ابن …

شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه­ الله در صحت انتساب به سلف، اجماع را نقل می­ کند[۱] و این مساله را در رد سخن عز بن عبدالسلام عنوان می­ کند که می­ گوید: «و دیگری خود را در پشت مذهب سلف پنهان می­ کند.» شیخ الاسلام در مجموع الفتاوی در پاسخ به این سخن می­ گوید: «بر کسی که مذهب سلف …

امام بخاری در صحیح خود بابی را با این عنوان ذکر می­ کند: «باب الرکوب على الدابه الصعبه والفحوله من الخیل وقال راشد بن سعد کان السلف یستحبون الفحوله لأنها أجرى وأجسر»: «باب سوار شدن بر حیوانِ نرِ تندرو و سرکش مانند اسب؛ راشد بن سعد می­گوید: «سلف سوار شدن بر حیوان نر را دوست داشتند چراکه تندروتر و دلیرتر است.» حافظ …

شبهه نهم فهم سلف مناسب زمان خودشان بوده است، و اکنون زمانه تغییر یافته پس باید فهم تغییر کند، چون قرآن و سنت بر هر زمانی مناسب و صلاحیت دارند. قرضاوی به بازگشت به اصول و کلیات سلفی‏گری و نه به اقوال جزئی سلف، دعوت می ‏دهد و در مورد جزئیات می‏گوید: امور جزئی از شرایط زمان و مکان و …

شبهه هشتم فهم سلف از تراث است. تراث (موروث گذشتگان) حکم مجملی است که احتمال حق و باطل و درست و نادرست در آن می‏رود، پس فهم سلف نیز اینگونه است. دکتر قرضاوی می‏ گوید: ما با کسانیکه تقدس یا عصمت را به همه آنچه گذشته نسبت می‏ دهند موافق نیستیم، و نه با کسانیکه همه موروث گذشتگان را فقط …

شبهه هفتم التزام به فهم سلف نشخوار کردن گذشته و استفتاء از مرده‏ها در شئون زنده‏ هاست…، و چنین کلماتی که بوی تحقیر و عیب‏جویی می‏ دهد. دکتر محمد عماره در مورد تکیه بر تفسیر سلف برای نصوص شرعی می‏ گوید: “و آیا بحران فکری بدتر و سخت‏تری از توقف عقل امت از خلاقیت و ایستادن آن در آستانه‏ ها …

شبهه ششم: انگیزه التزام به فهم سلف شور و مقدس شمردن افراد و محبت پدران و نیاکان است. دکتر عبدالحمید ابو سلیمان می‏ گوید: نسبت دادن تقدس به اقوال و اجتهادات سلف و ملحق کردن آن به سنت و وحی یکی از دلایل کوتاهی ورزیدن در اقدام منهجی و روشمند است.([۱]) و دکتر محمد عماره می ‏گوید: به علت تقدسی …

شبهه پنجم که فهم سلف منجر به ایستایی عقل و حرکت علمی می ‏شود با اینکه تاکید می‏ کنند که “عقل اولین ادله است و نه تنها اولین بلکه اساس است که درستی ادله را از روی آن می‏توان فهمید([۱])، و قرآن را بزرگ می‏داند و گوشزد می‏ کند که به آن عمل شود و مرجع قرار گیرد”([۲]). اما احتمال …

شبهه چهارم التزام به فهم سلف مخالف با فرمان الهی است که به تدبّر در قرآن کریم و استنباط احکام جدید که برای سلف شناخته شده نبوده، فرمان داده است. پاسخ به این شبهه: ۱- تردید نیست که خداوند متعال ما را به تدبّر در قرآن کریم فرمان داده، چنانکه می ‏فرماید: ﴿کِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَیۡکَ مُبَٰرَکٞ لِّیَدَّبَّرُوٓاْ ءَایَٰتِهِۦ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُواْ …

شبهۀ دوم سلف در فهم نصوص دچار اختلاف شده‌اند، و بلکه گاهی به خطا رفته‌اند، و بعضی از آنها از اسرائیلیات فرا می‏گرفته‌اند، پس چگونه ما ملزم به پیروی از آنها هستیم؟!([۱]) پاسخ این شبهه از چند جهت است: اول: اینکه در پاسخ به شبهۀ اول ما تاکید کردیم که سلف معصوم نیستند، و وقتی چنین است احتمال اختلاف بین …

اما فرق گذاشتن بین شریعت و فقه، و یا بین نصوص و استنباط سلف از آن که اولی از وحی سرچشمه می ‏گیرد و منبع دومی بشر است، و در نتیجه اولی معصوم و در دومی احتمال درستی و نادرستی می ‏رود. چنین فرق گذاشتنی در کل درست است اما به توضیح نیاز دارد: تردیدی نیست که شریعت و فقه …

شبهۀ اول سلف معصوم نیستند و فهم آنان از نصوص یک منبع بشری است. بنابر این نمی‏توان آن را با مفهومی مقایسه کرد که منبع آن وحی است، پس چگونه فهم سلف را مانند وحی واجب الاتباع می‏دانید؟ از این رو بین شریعت و فقه باید فرق گذاشت، چون شریعت یک منبع الهی است که پیروی از آن واجب می‏باشد، …

پایین آوردن جایگاه نص شرعی و دلالت آن با پافشاری بر توسعه دادن دایره ظنی بودن دلالت نص یا ثبوت آن. و با تاکید بر اینکه نص دیگر مانند این می‏تواند مخالف آن باشد، و یا آن بر خلاف ظاهرش تاویل شود و یا حمل بر مجاز گردد. وقتی تعامل آنها با خود نص شرعی اینگونه است به طریق اولی …

 یعنی آنچه پیامبر -صلی الله علیه وسلم- و اصحاب وی  بر آن بوده‌اند، و این شامل اعتقادات آنان و عبادات و رفتار و سلوک آنها می‏ شود، همان طور که شامل شیوه آنها در استدلال و فرا گرفتن نیز می‌شود، چنانکه الله متعال می‏فرماید: ﴿قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِیلِیٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِیرَهٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِیۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ …

یعنی کسانی که در سه قرن برتر نخستین تاریخ اسلام می ‏زیسته‌اند و رسول اکرم -صلی الله علیه وسلم- به بهتر بودن آنان گواهی داده است و آنان عبارتند از: صحابه -رضی الله عنهم-، و تابعین، و تابعین آنها کسانیکه بدعت گذاری نکرده‌اند و به نیکی از صحابه پیروی نموده‌اند. چنان که رسول اکرم -صلی الله علیه وسلم- می‏فرماید: «بهترین …

منظور از روشنفکران اسلامی، علما و متفکرانی است که اسلام‏گرا نامیده می‏ شوند، کسانی تحت تاثیر مکتب فکر تجدد گرایی (عقل گرایی)([۱]) قرار گرفته‌اند که به صورت کلی یا جزئی استناد به نصوص شرعی را در سایر امور زندگی نمی‏ پذیرند، و اینان عبارتند از سکولاریست‏ها و کسانی‏که چپ اسلامی فامیده می‏ شوند. و آنها شیوه‏ای مرکب و تلفیقی یعنی …

مهمترین شبهات عبارت اند از: شبهۀ اول: فهم سلف منبعی انسانی است و سلف معصوم نیستند پس نباید در التزام به آن با آنچه منبع آن وحی است مقایسه شود، پس بنابراین باید بین شریعت و فقه فرق گذاشت. شبهۀ دوم: سلف در فهم نصوص اختلاف دارند، و اشتباهات بعضی از آنها و استنباط از اسرائیلیات مانع التزام به فهم …

سبحان الله مسلط شدن – استولی- اقتضاء می‌‌‌‌‌‌کند که بین خداوند و چیز دیگر رقابت غلبه کردن چیره شدن بوده است، حال آن چیز دیگر غیر از برخی مخلوقات خداوند چه کسی دیگری می‌‌‌‌‌‌تواند باشد، پس خداوند بر ملک خود مسلط شده است!! چه کسی این حرف را می‌‌‌‌‌‌زند؟!! قطعاً می‌‌‌‌‌‌دانند یکی از بزرگان‌‌شان که از عقیده‌ی سلف صالح در …

بسیاری از دعوت‌گران مسلمان در این زمان که بهره‌ای از علم قرآن و سنت دارند، از سلف پیروی‌‌ نمی‌‌‌‌‌‌کنند. البته بحثی که ما در این جا داریم، مثال دوم یعنی: پیروی از سلف در ایمان به آیات و احادیث صفات و معنای عربی آن‌ها و منزه دانستن خداوند از شبیه و مانند است. آری، این‌ها نمی‌‌‌‌‌‌خواهند سلفی باشند و از …

استوی یعنی: بالا و روی آن است، بالا بودنی که شایسته‌ی کمال اوست. شما اشعری‌ها و ماتریدی‌ها استعلاء (بالابودن) را به معنای «استوی» چیره و مسلط شد تاویل می‌‌‌‌‌‌کنید، با این کارتان به حقیقت پشت کردید! چرا چنین تاویل می‌‌‌‌‌‌کنید و در موضعی قرار گرفتید که در میان عده‌ای از مردم هستید که نه با عقیده سلف‌اند و نه با …

ماتریدی‌ها و اشعری‌ها که در تاویل آیات و احادیث صفات – همان طور که گفتیم- هم‌نظرند؛ در دو صفت شنوایی و بینایی با مذهب سلف هستند و می‌‌‌‌‌‌گویند: منظور از او شنوا و بیناست این است که خداوند دو صفت شنوایی و بینایی دارد. اما وقتی معتزلیان به آن‌ها بگویند: پذیرفتن این صفات تشبیه است، چرا که انسان نیز به …

برخی از مذاهبی که اکنون وجود دارند، مانند: روافض و امثال آن‌ها از اهل سنت نیستند، چون در مورد صفات خداوند متعال پیرو مذهب معتزله که در گذشته وجود داشته، هستند. معتزله بسیاری از آیات صفات را تاویل می‌کنند که در برخی از صفات اشاعره و ماتریدیه با آن‌ها مخالفت کرده‌اند. لیکن از طرفی اشعری‌ها و ماتریدی‌ها با معتزلی‌ها در …

شما می‌‌‌‌‌‌دانید که از ائمه اربعه، امام دارالهجره، مالک بن انس برای خاص و عام با سند صحیح ثابت است که مردی نزد او آمد و از او چنین سؤال کرد: ای مالک، «الرَّحْمَن عَلَى الْعَرْش اِسْتَوَى»: (خداوند رحمان بر عرش قرار گرفت) استوی چگونه است؟ گفت: استوی معلوم و کیفیت آن مجهول است. سؤال از آن بدعت است. این …

 در واقع تشبیه مذهب مشبهه و تعطیل مذهب مؤوله[۱] (تأویل کنندگان) است اما سلف به معانی حقیقی صفات الله با پاک دانستن او تعالی از مشابهت به حوادث، معتقدند و آیه‌ی قرآن در این باره تصریح دارد آن جا که می‌‌‌‌‌‌فرماید: «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ»: (هیچ چیز مانند او تعالی نیست و او شنوا و بیناست).«شوری ۱۱» این …

به [مخالفت خلف با عقیده سلف در مورد صفات] اشاره می‌‌‌‌‌‌کند، چون یکی از مباحثی که خلف با سلف مخالفت کرده‌اند، تاویل آیات و تعطیل آنها و عدم پیروی از آیات الهی است. اما سلف – از جمله ائمه اربعه – به حقیقت معانی آیات و احادیث صفات خداوند بدون تشبیه و تعطیل ایمان داشتند.[۱] [۱] – ائمه برای اثبات …

سلف مطلقاً هیچ گونه فرقی بین خبر واحد و متواتر قایل نبوده‌اند، بجز برخی از کسانی که از فرقه‌ها گمراه هستند. مانند: معتزله، خوارج و… پیروی کرده‌اند. این‌ها با راه مؤمنان مخالفت ورزیده‌اند و سزاوار وعید پروردگار جهانیان هستند که می‌‌‌‌‌‌فرماید: «وَ مَنْ یُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدى وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبیلِ الْمُؤْمِنینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى وَ …

این مثال که می‌‌‌‌‌‌گویند حدیث آحاد با متواتر فرق دارد، در برابر شماست. این ها می‌‌‌‌‌‌گویند عقیده فقط با احادیث متواتر ثابت می‌‌‌‌‌‌گردد. در نتیبجه با این عقیده‌ی شان گاهی در تناقض گویی‌های بسیار شگفت انگیز گرفتار می‌‌‌‌‌‌شوند علت آن است که از منهج سلفی دورند؛ چرا که برخی از نصوص شرعی هم زمان مسئله‌ی اعتقادی و حکمی ‌‌‌‌‌‌از احکام …

به همین سبب است که هر کس می‌‌‌‌‌‌خواهد سلفی باشد، همان طور که قرآن و سنت را یاد می‌‌‌‌‌‌گیرد باید راه و روش سلف صالح اعم از صحابه، تابعین و تبع تابعین را نیز یاد بگیرد، چرا که آنان این دعوت را به صورت صحیح به ما نقل کرده‌اند.[۱] [۱]  چون فهم نصوص شرعی بدون مراجعه به فهم سلف صالح …

همه می‌‌‌‌‌‌دانند که پیامبر برخی از اصحاب را به صورت فردی به مناطق دور از مدینه فرستاد تا آنان را به اسلام دعوت دهند. این در حالی بود که شخص پیامبر آن‌ها را بصورت فردی و تک تک می‌‌‌‌‌‌فرستاد تا مردم را به اسلام فرا خوانند. اسلام چیزی جز آن‌چه پیامبر آورده نیست که شامل عقیده و احکام می‌‌‌‌‌‌شود.  یکی …

یکی از واضح‌ترین مثال بر این واقعیت که برخی در این زمان زمزمه کنند این است که خبر واحد را از حدیث متواتر جدا می‌‌‌‌‌‌دانند. فرق قایل شدن بین این دو از بارزترین ادله خروج آنان از راه و روش سلف صالح است؛ چرا که آنان چیزی به نام حدیث آحاد و حدیث متواتر‌‌ نمی‌‌‌‌‌‌شناختند.[۱] این ها هستند که تقسیم …

بسیاری اوقات می‌‌‌‌‌‌شنوید که در  مناسبت‌های مختلف برخی از کسانی که نام عالم را یدک می‌‌‌‌‌‌کشند، حرف‌هایی می‌‌‌‌‌‌زنند، اما بر علمی ‌‌‌‌‌‌که ما ذکر کردیم یعنی: علم قرآن و سنت و آن چه صحابه بر آن بوده‌اند، نیستند و به این معنا عالم نمی باشند، بلکه آن چه خودشان از قرآن و سنت می‌‌‌‌‌‌فهمند، بدون آن که به مرجع حفاظتی …

 هر کس می‌‌‌‌‌‌خواهد حقیقتاً به قرآن و سنت بازگردد باید به راه و روش اصحاب پیامبر، تابعین و پیروان‌شان در قرن‌های بعدی مراجعه کند.[۱] [۱] – (هر کس می‌‌‌‌‌‌خواهد حقیقتاً به قرآن و سنت بازگردد) تعریف واقعی اتباع همین است، امام احمد در مسائل ابوداود ۱۷۸۹ اتباع را این‌گونه تعریف می‌کند: (اتباع این است که فرد از آن‌چه پیامبر آورده …

پیامبر قرآن را با سنت خود شرح داده و بیان کرده است و سنت پیامبر بر سه قسم قولی، فعلی و تاییدی است، لذا ما برای دست یابی به سنت و شناخت آن راهی جز اصحاب پیامبر نداریم؛ بنابراین برای این که فرد مسلمان از گروه نجات یافته شود راهی جز این که از قرآن و سنت مطابق راه و …

مسئله‌ی وجوب اقتدا به آن گروه (صحابه و تا بعین) از سلف بدعتی جدید نیست بلکه دستور الزامی است که خداوند متعال به آن اشاره و حتی تصریح کرده است. آن جا که می‌‌‌‌‌‌فرماید: «وَ مَنْ یُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدى وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبیلِ الْمُؤْمِنینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصیراً»: (و هر …

به کسانی که در آغاز سخن اشاره کردیم، اعم از سلفی‌ها و دیگر کسانی که بر روش آن‌ها هستند و گاهی اوقات با اسم های دیگر شناخته می‌‌‌‌‌‌شوند اما از تمام گروه‌های اسلامی‌‌‌‌‌‌ دیگر فرق دارند. چرا که این‌ها منتسب به چیزی دیگر هستند و آن چیز: «عصمت خروج از قرآن و سنت با اسم پایبندی به قرآن و سنت …

به این ترتیب این حدیث از احادیث صحیحی است که آشکارا گروه نجات یافته را از هفتاد و سه گروهی که پیامبر خبر داده که به زودی در امت اسلام پدید می‌‌‌‌‌‌آید، معرفی می‌‌‌‌‌‌کند. بدون تردید خبر پیامبر راست و درست است، چرا که خداوند متعال می‌‌‌‌‌‌فرماید: «وَما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحى»: (و [پیامبر] از هوای …

از قرن‌های طولانی است که تعصب خشک و تقلید از مذاهبی که اهل سنت خود را به آن ها منتسب می‌‌‌‌‌‌دانند، بر دل مردم چیره شده است. این تعصب و تقلید پس از سه قرن سراسر خیر، همه مردم حتی اهل سنت و جماعت را که جدای از گروه‌های دیگری هستند، فرا گرفت و این حالت بر همه مسلط گردید. همان …

۱- لفظ‌های «فهم» ، «فقه» و «علم» از لحاظ معنی به هم نزدیک‌ هستند اگر چه مترادف نباشند، و فهم کامل نتیجهٔ تفکر و تأملی است که بعد از فهم تفسیر صورت می‌پذیرد و تفسیری که از سلف نقل شده است بیانگر قسمتی از فهم آنها از آیات قرآن است. ۲- فهم دو نوع است: یکی : ذهنی ـ شناختی، …

بدون شک پایبندی به فهمی که سلف صالح از نصوص قرآن و سنت داشته‌اند ، دژی در برابر هر فتنهٔ گمراه‌ کننده است که دارای میو‌ه‌هایی رسیده و آثاری سودمند است،‌ شخص را در عقیده و عبادتش حفظ کرده و به خواست الله از هوی و هوس و مفهوم‌های شاذ و افکار منحرف مصون می‌دارد، آنچه در گذشته و حال …