ابن جریر، ابن منذر و ابن ابی حاتم این اثر را روایت کرده‌اند. لفظ آن- آن‌گونه که در «الدر المنثور» آمده- چنین است: «اگر فلانی نبود، فلان و فلان مصیبت دامنگیرم می‌شد و اگر فلانی نبود فلان و فلان نعمت نصیبم نمی‌شد».[۱] ابن عون، همان پسر عبدالله بن عقبه بن مسعود هذلی، ابوعبدالله کوفی است. وی ثقه و عابدی بود …

﴿یَعۡرِفُونَ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ ثُمَّ یُنکِرُونَهَا وَأَکۡثَرُهُمُ ٱلۡکَٰفِرُونَ ٨٣﴾ [النحل: ۸۳].  «نعمت الله را می‌شناسند و سپس انکارش می‌کنند و بیشترشان کافرند.» منظور از این باب، رعایت ادب با ربوبیت خدا و پرهیز از به کار بردن الفاظ شرک خفی، همچون نسبت دادن نعمت‌ها به غیر خدا می‌باشد؛ چون گفتن این الفاظ، بابی از ابواب شرک خفی بوده و عکس آن، …

فرموده‏ ی خدای متعال: ﴿یَعۡرِفُونَ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ ثُمَّ یُنکِرُونَهَا وَأَکۡثَرُهُمُ ٱلۡکَٰفِرُونَ ٨٣﴾  [النحل: ۸۳]. «نعمت الله را می‌شناسند و سپس انکارش می‌کنند و بیشترشان کافرند.»              مجاهد می‌گوید: «این گفته‌ی انسان است که می‌گوید: این مال و دارایی من است که از پدرانم به ارث برده‌ام».    عون بن عبدالله می‌گوید: «مردم می‌گویند: اگر فلانی نبود، چنین نبود». ابن قتیبه …

مجاهد درباره‌ی عبارت: ﴿وَٱلرَّٰسِخُونَ فِی ٱلۡعِلۡمِ﴾  می‌گوید: راسخان در علم تأویل آیات متشابه را می‌دانند و می‌گویند: به آن ایمان آوردیم».[۱] ربیع بن انس و دیگران نیز چنین گفته‌اند[۲]. معلوم شد که در این آیه، برای باطل گرایان که آیات صفات کمال خدا را متشابه قرار می‌دهند و برای عقیده و تفکر باطل‌شان به این آیه استناد می‌کنند، حجت و …

ابن کثیر می‌گوید: «خدای متعال در این آیه خبر می‌دهد که در قرآن، آیاتی محکم که روشن و واضح‌اند و دلالت و معنایشان واضح بوده و برای هیچ کسی مبهم نیست، وجود دارند و آیات دیگری در قرآن وجود دارند که دلالت و معنایشان برای بسیاری از مردم یا برخی از مردم، مبهم بوده و فهم‌شان بر آنان مشتبه می‌شود. …

 مؤلف می‌گوید: (وروی عبدالرزاق عن معمر عن ابن طاوس عن أبیه عن ابن عباس: أنه رأی رجلاً انتقض لما سمع حدیثاً عن النبی فی الصفات؛ استنکاراً لذلک، فقال: «ما فرق هؤلاء یجدون رقه عند محکمه، ویهلکون عند متشابهه»[۱]).  (عبدالرزاق از معمر از ابن طاوس از پدرش از ابن عباس روایت کرده که وی مردی را دید که موقع شنیدن حدیثی …

حافظ ابن حجر عسقلانی گوید: «آدم بن ابی ایاس در کتاب  العلم «خودش از عبدالله بن داوود از معروف، این عبارت را به آخر گفته‌ی علی افزوده است: «ودعوا ما ینکرون»[۱]: «و آنچه را که نمی‌شناسند و درک نمی‌کنند، رها کنید». یعنی آنچه که فهمش بر آنان مشتبه می‌شود. ابن حجر افزود: در این گفته‌ی حضرت علی، این دلیل وجود …

منظور این است که حکم کسی که چیزی از اسماء و صفات خدا را انکار نماید، چیست؟ آیا او اهل نجات است یا اهل هلاک؟ از آنجا که توحید تنها به وسیله‌ی ایمان به خدا، ایمان به اسماء و صفات خدا حاصل می‌شود، مؤلف وجوب ایمان به اسماء و صفات خدا را گوشزد نموده است. توحید سه نوع است: ۱- …

خدای متعال می‌فرماید:  ﴿وَهُمۡ یَکۡفُرُونَ بِٱلرَّحۡمَٰنِۚ قُلۡ هُوَ رَبِّی لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَیۡهِ تَوَکَّلۡتُ وَإِلَیۡهِ مَتَابِ ٣٠﴾  [الرعد: ٣٠]. «(بدین گونه شگرف تو را به میان ملّتی فرستاده‌ایم که ملّت‌های فراوانی پیش از آنان آمده‌اند و رفته‌اند، تا آنچه را که به تو وحی کرده‌ایم بر آنان -) هر چند که منکر خداوند مهربانند – (بخوانی). بگو او پروردگار …

خواب همانند مرگ است؛ به همین جهت، بزرگان علم و ادب، خواب را رستاخیز کوچک می‌نامند. بنابراین خواب، مرگ و برخاستن از آن، زندگی دوباره است. الله می‌فرماید: {وَهُوَ الَّذِی یَتَوَفَّاکُم بِاللَّیْلِ وَیَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضَىٰ أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ} [أنعام:۶٠]. «‏او کسی است که در شب شما را می‌میراند …

قَالَ (ابْنُ الْقَیِّم): «الْعَبْد إِذَا اعْتَادَ سَمَاع الْبَاطِل وَقُبُوله أَکْسَبَهُ ذَلِکَ تَحْرِیفًا لِلْحَقِّ عَنْ مَوَاضِعِهِ، فَإِنَّهُ إِذَا قَبِلَ الْبَاطِلَ أَحَبَّهُ وَرَضِیَهُ، فَإِذَا جَاءَ الْحَقّ بِخِلَافِهِ رَدَّهُ وَکَذَّبَهُ إِنْ قَدِرَ عَلَىٰ ذَلِکَ، وَإِلَّا حَرَّفَهُ». امام ابن قیم رحمه الله فرمودند: هرگاه بنده به شنیدن و قبول باطل عادت کرد، بجای حق و ازروی انحراف آنرا بدست می آورد. زمانی که باطل …

مؤلف می‌گوید: (وقیل: نزلت فی رجلین اختصما، فقال أحدهما: نترافع إلی النبی، وقال الآخر: إلی کعب بن الأشرف. ثم ترافعا إلی عمر، فذکر له أحدهما القصه، فقال للذی لم یرض برسول الله أکذلک؟ قال: نعم، فضربه بالسیف فقتله) .  (بعضی گفته‌اند: این آیه درباره‌ی دو نفر که با هم نزاع داشتند، نازل شده است. یکی از این دو نفر گفت: …

ابن اسحاق، ابن منذر و ابن ابی‌حاتم روایت کرده‌اند که راوی گوید: میان جُلاس بن صامت قبل از توبه‌اش و مُعتب بن قُشیر، رافع بن زید و بشیر که ادعای اسلام می‌کردند، نزاعی وجود داشت. چند نفر از بستگان که مسلمان بودند، آنان را دعوت کردند که داوری درباره‌ی اختلاف‌شان را پیش رسول الله صلی الله علیه و سلم ببرند، …

اگر انسان با اعضا و جوارحش کاری انجام داد که مخالف مطلب مذکور باشد، مانند اینکه مرتکب کاری شود که خدا و پیامبر صلی الله علیه و سلم آن را دوست ندارند، یا کاری که الله و رسول آن را دوست دارند ترک کرد، با وجودی که این کار واجب است و او توانایی انجام آن را دارد؛ این نشان …

ابن رجب می‌گوید: «صحیح دانستن این حدیث از چند جهت، خیلی بعید است …». ابن رجب این چند جهت را آورده[۱] و برخی از علما از نظرش تبعیت کرده‌اند. می‌گویم: معنای این حدیث، قطعاً صحیح است هر چند اسناد آن به صحت نرسیده است. اصل این حدیث در قرآن زیاد است؛ مانند این آیات: ﴿فَلَا وَرَبِّکَ لَا یُؤۡمِنُونَ حَتَّىٰ یُحَکِّمُوکَ …

ابوالعالیه در تفسیر آیه‌ی: ﴿وَإِذَا قِیلَ لَهُمۡ لَا تُفۡسِدُواْ فِی ٱلۡأَرۡضِ قَالُوٓاْ إِنَّمَا نَحۡنُ مُصۡلِحُونَ ١١﴾ [البقره: ۱۱].  «و هرگاه به آنان گفته ­شود: در زمین فساد نکنید، می­گویند: فقط ما مصلحیم (و قصد اصلاح داریم).» که مؤلف آورده، می‌گوید: «هر گاه به منافقان گفته شود: در زمین نافرمانی و گناه نکنید _ فساد آنان همان نافرمانی از الله بود_ …

ابن قیم در تفسیر آیه‌ی فوق می‌گوید: «خدای سبحان خبر داده که فرمانبرداری از خدا و پیامبر صلی الله علیه و سلم موجب می‌شود انسان همراه کسانی باشد که خدا موهبت شان داده و اینان اهل سعادت و خوشبختی کامل و حقیقی‌اند. اینان چهار صنف‌اند: ۱- پیامبران، که از همه شان برترند. ۲- صدیقین (راستی پیشه گان) ۳- شهداء ۴- …

سپس خدای متعال در ادامه می‌فرماید: ﴿مَّا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِیلٞ مِّنۡهُمۡۖ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ فَعَلُواْ مَا یُوعَظُونَ بِهِۦ لَکَانَ خَیۡرٗا لَّهُمۡ وَأَشَدَّ تَثۡبِیتٗا ۶۶ وَإِذٗا لَّأٓتَیۡنَٰهُم مِّن لَّدُنَّآ أَجۡرًا عَظِیمٗا ۶٧ وَلَهَدَیۡنَٰهُمۡ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِیمٗا ۶٨﴾ [النساء: ۶۶-۶۸]: «این کار را جز گروه اندکی از آنان انجام نمی‌دادند (و اطاعت فرمان نمی‌کردند). و اگر اندرزهائی را که به آنان داده می‌شد انجام …

 ابن قیم می‌گوید: «از آنجا که خدای سبحان دانسته که مردمی که پیامبران به سویشان فرستاده شده‌اند، حتماً به خودشان ظلم می‌کنند و از هواهای نفسانی‌شان پیروی می‌کنند، از این رو آنان را به سوی چیزی که شر و بدی آن ظلم و موجبات آن ظلم را از آنان دور می‌کند، راهنمایی نموده است. آن هم دو چیز است: یکی‌شان …

راجع به فرموده‌ی: ﴿أُوْلَٰٓئِکَ ٱلَّذِینَ یَعۡلَمُ ٱللَّهُ مَا فِی قُلُوبِهِمۡ﴾ [النساء: ۶۳].  «الله از آنچه در دل‌هایشان می‌گذرد، آگاه است» ابن کثیر گوید: یعنی این دسته از مردم، همان منافقان اند و خدا از آنچه در دل هایشان است، آگاه است و سزایشان را می‌دهد؛ چون به راستی هیچ پوشیده ای از خدا پنهان نیست، پس ای محمد! درباره‌ى منافقان …

ابن قیم می‌گوید: «آیه‌ی مذکور نشان می‌دهد که هرکس به سوی حاکم گردانیدن قرآن و سنت دعوت شود و آن را نپذیرد و از آن امتناع ورزد، از زمره‌ی منافقان است. عبارت: ﴿یَصُدُّونَ﴾  در اینجا لازم است نه متعدّی و به معنای «یعرضون» (روی می‌گردانند) می‌باشد نه به معنای اینکه دیگران را منع می‌کنند. به همین خاطر مصدرش، کلمه‌ی «صدود» …

ابن قیم می‌گوید: «طاغوت، هر چیز و هرکس است که از حد خودش گذشته است. طاغوت از طغیان که به معنای تجاوز از حد می‌باشد، گرفته شده است».[۱] پس هر چیزی غیر از قرآن و سنت که دو طرف اختلاف، داوری را پیش آن می‌برند، آن چیز طاغوت است؛ چون از حد خودش تجاوز کرده است. بنابراین، هرکس چیزی به …

خداوند می‌فرماید: ﴿أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِینَ یَزۡعُمُونَ أَنَّهُمۡ ءَامَنُواْ بِمَآ أُنزِلَ إِلَیۡکَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِکَ یُرِیدُونَ أَن یَتَحَاکَمُوٓاْ إِلَى ٱلطَّٰغُوتِ وَقَدۡ أُمِرُوٓاْ أَن یَکۡفُرُواْ بِهِۦۖ وَیُرِیدُ ٱلشَّیۡطَٰنُ أَن یُضِلَّهُمۡ ضَلَٰلَۢا بَعِیدٗا ۶٠﴾  [النساء: ۶٠]. «مگر نمی‌بینی کسانی را که گمان می‌برند به آنچه بر تو و پیش از تو نازل شده، ایمان آورده‌اند و می‌خواهند طاغوت را داور قرار …

خدای متعال می‌فرماید:﴿ وَلَا تُفۡسِدُواْ فِی ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَا﴾ [الأعراف: ۵۶]: «در زمین بعد از اصلاح آن (توسّط خدا یا بر دست انبیاء علی‌الخصوص محمّد مصطفی) فساد و تباهی مکنید». در جای دیگری می‌فرماید: ﴿وَإِذَا قِیلَ لَهُمۡ لَا تُفۡسِدُواْ فِی ٱلۡأَرۡضِ قَالُوٓاْ إِنَّمَا نَحۡنُ مُصۡلِحُونَ ١١﴾ [البقره: ۱۱]: «هنگامی که بدیشان گفته شود: در زمین فساد و تباهی نکنید . …

شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌گوید: «این کسانی که علما و راهبان خود را به جای خدا اربابان خود گرفته‌اند به گونه‌ای که در تحریم حلال خدا و حلال نمودن حرام خدا از آنان اطاعت نموده‌اند، به دو صورت می‌باشند: اول- آنان می‌دانند که علما و راهبان دین خدا را تحریف نموده و باز از آنان پیروی می‌کنند. پس به تحریم …

امام شافعی: صالحان را دوست دارم درحالیکه از آنان نیستم.. وامیدوارم که به شفاعت آنان دست یابم.. وبیزارم از کسانی که به تجارت گناه می پردازند.. اگر چه هردو دارای وسیله گناه باشیم.. امام احمد ابن حنبل: صالحان را دوست داری درحالیکه توازآنها هستی!! رفیق وهمراه گروه(صالحان) به جماعت یاران می پیوندد.. وبیزار هستی ازکسی که کالای گناه حمل میکند.. …

شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌گوید: «وقتی کسی که با دستور پیامبر صلی الله علیه و سلم مخالفت کند، از کفر و شرک یا از عذاب دردناک ترسانده شده است، این نشان می‌دهد که مخالفت با دستور و حکم رسول الله صلی الله علیه و سلم به کفر و عذاب دردناک منجر می‌شود. معلوم است که آنچه انسان را به عذاب …

پیشوایان چهارگانه و دیگر دانشمندان، از تقلیدشان در صورت روشن شدن سنت، نهی کرده‌اند. سخن احمد که مؤلف آورده، در این زمینه کافی است و نیازی نیست که سخنان زیادی در این زمینه از وی نقل شود. امام ابوحنیفه می‌گوید: «هر وقت حدیث از رسول الله صلی الله علیه و سلم آمد، روی سر و چشم است و هرگاه از …

امام ابن قیم رحمه اللّه می گوید: «ذاکرین اللّه متعال دو نوع هستند: گروهی که با زبان شروع میکنند و اگر چه که بر غفلت باشند. سپس همانطور پیوسته ذکر میکنند تا وقتی که قلبشان نیز حاضر میشود و قلب و زبان هر دو بر ذکر جمع میشوند. گروه دوم کسانی هستند این نوع ذکر را نمی پسندند و با …

خدای متعال می‌فرماید: ﴿ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَیۡکُم مِّن رَّبِّکُمۡ وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِیَآءَۗ قَلِیلٗا مَّا تَذَکَّرُونَ ٣﴾ [الأعراف: ۳]: «از چیزی پیروی کنید که از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده است، و جز خدا از اولیاء و سرپرستان دیگری پیروی مکنید (و فرمان مپذیرید) . کمتر متوجّه (اوامر و نواهی خدا) هستید (و کمتر پند می‌گیرید)». در جایی …

وقتی اللّه متعال خودش قول داده، پس تو دیگه،آخه نگران چی هستی؟ «إِنَّ مَـعَ الْـعُـسْـرِ یُـسْـرًا». «به یقین با سختی و دشواری، آسایش و آسودگی است». (شرح/۶)

فضل بن زیاد از احمد روایت کرده که گوید: «به قرآن نگاه کردم، دیدم که در ۳۳ جا اطاعت از پیامبر صلی الله علیه و سلم آمده است. سپس این آیه را تلاوت کرد. ﴿لَّا تَجۡعَلُواْ دُعَآءَ ٱلرَّسُولِ بَیۡنَکُمۡ کَدُعَآءِ بَعۡضِکُم بَعۡضٗاۚ قَدۡ یَعۡلَمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِینَ یَتَسَلَّلُونَ مِنکُمۡ لِوَاذٗاۚ فَلۡیَحۡذَرِ ٱلَّذِینَ یُخَالِفُونَ عَنۡ أَمۡرِهِۦٓ أَن تُصِیبَهُمۡ فِتۡنَهٌ أَوۡ یُصِیبَهُمۡ عَذَابٌ …

رسول الله(صلی اللّه علیه وآله وسلم) میفرماید: «مؤمن توانمند و قوی، نزد الله از مؤمن ضعیف، بهتر و محبوب تر است و در هردو، خیر و نیکی ست، مشتاق چیزی باش که به نفع توست و از الله، کمک بخواه و عاجز و درمانده نشو و اگر اتفاقی برای تو افتاد. نگو:اگر چنین می کردم، چنین و چنان می شد، بلکه …

مؤلف می‌گوید: (وقال ابن عباس: «یوشک أن تنزل علیکم حجاره من السماء، أقول: قال رسول الله وتقولون: قال أبوبکر وعمر؟»)[۱]  (ابن عباس گوید: «نزدیک است که سنگی از آسمان روی شما بیفتد. من می‌گویم: رسول الله صلی الله علیه و سلم این را فرموده، ولی شما می‌گویید: ابوبکر و عمر چنین گفته‌اند»). درباره‌ی عبارت: (یوشک) ابوسعادات گوید: «یعنی نزدیک است …

اولین و بهترین پاداش: اللّه متعال صابران را دوست دارد چه چیزی بالاتر و بهتر از آنکه اللّه بنده اش را دوست داشته باشد. «…وَاللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ». و الله صابران را دوست می‌دارد. (آل عمران/۱۴۶). دومین پاداش: اللّه متعال یار و یاور صابران است. «…إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ». الله با صابران است. (بقره/۱۵۳). سومین پاداش: اللّه متعال به صابران پاداش …

هرکس از علما و حاکمان در تحریم آنچه خدا حلال کرده و در حلال کردن آنچه خدا حرام نموده، اطاعت کند، آنان را به جای خدا اربابان خود گرفته است.    از آنجا که اطاعت و پیروی بی‌چون و چرا از کسی، از انواع عبادت و بلکه خود عبادت است – چون عبادت به معنای اطاعت و پیروی از خدا …

حسن بصری رحمه الله می‌گوید: «انسان از این دنیا بیرون نمی‌رود مگر با سه حسرت: از آنچه جمع‌آوری کرد سیر نشد، به آنچه آرزو داشت دست نیافت، و برای جایی که می‌رود توشه‌ی مناسب فراهم نساخت» [سیر السلف].

مومن صادق در بهشتی از حکمت و رحمت پروردگار است. شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می‌گوید: «خداوند آنچه را که گرفته از روی حکمت است، و آنچه را باقی گذاشته از روی رحمت؛ مومن میان حکمت و رحمت پروردگارش گم‌گشته نخواهد شد». (دکتر رقیه المحارب).

    ابن عباس می‌گوید: «نزدیک است سنگی از آسمان روی شما بیفتد. من می‌گویم: رسول الله صلی الله علیه و سلم این را فرموده، ولی شما می‌گویید: ابوبکر و عمر چیز دیگری گفته اند». امام احمد می‌گوید: «تعجب می‌کنم از جماعتی که اسناد و صحت و سُقم آن را می‌دانند ولی به رأی سفیان مراجعه می‌کنند، در حالی که الله …

مهم این نیست که عمل انسان زیاد باشد؛ این مهم است که عملش خالصانه برای الله و موافق با سنت باشد. این چیزی است که بسیاری از علما از این سخن الله متعال دانسته که می‌فرماید: ﴿لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا﴾ (تا شما را بیازماید که کدام یک از شما عملتان نیکوتر است) و نفرمود «کدامتان عملتان بیشتر است». (دکتر عمر …

کسی را ناسزا نگو از سیدنا أبو جُرَیّ جابر بن سُلیم رضی الله عنه روایت است گفتم: یا رسول الله مرا وصیت کن، فرمودند: ” لا تَسُبَّنَّ أحدًا قال: فما سَبَبْتُ بعده حُرًّا، ولا عبدًا، ولا بعیرًا، ولا شاهً، …”. کسی را نا سزا نگو. ابو جُرَیّ رضی الله عنه می گوید: بعد از این سخن نه انسان آزاد ونه برده، ونه …

در هر مقامی که هستی با ولی امر خود مخالفت نکن از سیدنا ابو الدرداء رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم مرا به نه مورد وصیت فرمودند: “… ولا تُنَازِعَنَّ ولاهَ الأمر وإن رأیتَ أنّک أنت، …”. ، با ولی امر خود مخالفت و جنگ نکن، حتی اگر خود را در مقامی بلند ببینی. (روایت بخاری …

 از خالد از ابو عباسی روایت است که سعد رضی الله عنه گفت : از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیدم که می گفت : کسی که خود را به غیر از پدر خود نسبت دهد و می داند که آن کس غیر پدر وی است بهشت بر وی حرام می باشد. (کتاب صحیح بخاری  جلد هفتم، حدیث شماره ۶۷۶۶).

عمر رضی الله عنه روزی بر منبر بالا رفت و مردم را به عدم زیاده روی در مهریه فراخواند زیرا پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم و اصحابش در مهریه بیش از ۴۰۰ درهم پرداخت نکرده اند . بر این اساس وی مردم را دستور داد بیش از این مهریه ندهند و نگیرند . پس از آنکه وی از …

زجاج درباره‌ی فرموده‌ی «طوبی لهم» می‌گوید: «معنایش زندگی خوش است».[۱]  ابن انباری می‌گوید: «طوبی به معنای «خوشا به حال آنان» می‌باشد؛ چون «طوبی» بر وزن «فعلی» از «طیب» آمده است».[۲] بعضی می‌گویند: معنایش این است که زندگی خوش گوارایشان باد! این اقوال همگی به یک قول واحد بر می‌گردند. [۳] فرموده‌ی: (آخذٍ بعنان فرسه فی سبیل الله) یعنی در راه …