اخلاق

مفهوم خُلق عظیم: الله در توصیف پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: ﴿وَإِنَّکَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِیمٖ﴾ [القلم: ۴] «و یقیناً تو [ای محمّدr!] بر اخلاق و خوی بسیار عظیم و والایی هستی». پاک و منزّه است ذاتی که مقام و منزلتش این قدر بزرگ و احسانش این اندازه کامل است. به بزرگی فضل و کمال و فراگیری لطف و احسانش …

مفهوم اخلاق نیکو: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إتَّقِ اللَّهَ حَیثُما کُنتَو أتبِع السَّیِّئَهَ الحَسَنَهَ تَمحُها وَخالِقِ النّاسَ بِخُلقٍ حَسَنٍ»[۱]؛ «هر جا که بودی، از الله تعالی بترس و پس از بدی، نیکی کن که آن بدی را از بین ببرد و با مردم، با اخلاق نیک رفتار نما». شیخ الإسلام ابن تیمیّه  می­گوید: «بهترین اخلاق نیک با مردم این است …

تعریف حُسن خلق: این عبارت از دو کلمه ترکیب شده است؛ یعنی واژۀ حُسن و کلمۀ خلق. مفهوم خلق بیان شد، ولی ابن منظور در توضیح واژۀ حُسن می­گوید: «حُسن، ضدّ و نقیضِ قبح و زشتی است».[۱] وی از قول ازهری می­آورد که: «حُسن صفتِ هر آنچه زیبا و خوب باشد، است».[۲] و از قول جوهری چنین می­آورد: «جمع آن …

مفهوم واژۀ اخلاق: اخلاق جمع خُلق و الخُلُقُ بوده و خُلق: همان طبیعت و سرشت را گویند که جمع آن، اخلاق می­شود. ابن منظور می­گوید: «در قرآن کریم چنین آمده است: ﴿وَإِنَّکَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِیمٖ﴾ [القلم: ۴] «و یقیناً تو [ای محمّدr!] بر اخلاق و خوی بسیار عظیم و والایی هستی». اخلاق که جمع است، جمع مکسّر دیگری ندارد و …

چنان‌که شیخین از ابوهریره روایت کرده‌اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «به خدا سوگند با ایمان نیست! به خدا سوگند با ایمان نیست! به خدا سوگند مؤمن نیست!» گفته شد: چه کسی مؤمن نیست ای پیامبر خدا!؟ و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «وَاللَّهِ لاَ یُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لاَ یُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لاَ یُؤْمِنُ» قِیلَ: وَمَنْ یَا رَسُولَ …

«الْمُؤْمِنِینَ فِی تَوَادِّهِمْ، وَتَرَاحُمِهِمْ، کَمَثَلِ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَکَى مِنْهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى».[۱] «مؤمنان، در مؤدت و دلسوزی و محبت‌شان به همدیگر، همچون یک کالبد واحد هستند که هرگاه عضوی از آن به رنج آید، دیگر عضوها را نیز قرار نمی‌ماند و به خاطر آن عضو شب زنده‌داری می‌کنند و درد می‌کشند». و «وَالْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ لَا …

در روایت موقوف ابوداوود از انسس آمده است که: «إِنَّ الْحَسَدَ یُطْفِئُ نُورَ الْحَسَنَاتِ، وَالْبَغْیُ یُصَدِّقُ ذَلِکَ أَوْ یُکَذِّبُهُ». «بی‌گمان که حسد نور نیکی‌ها را خاموش می‌سازد و بغی (ستم و تعدی) آن (حسد) را تصدیق یا تکذیب می‌کند»؛ پس، بغی و تعدی، دلیل آشکاری بر حسد نهفته در دل حسدبرنده به شمار می‌آید. در سنن ابوداوود، از ابوهریرهس روایت …

مسلم از سالم از پدرش روایت کرده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «مَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ»[۱]؛ «…و هرکس (عیوب و اشتباه) مسلمانی را فروپوشاند (و فاش نکند)، خداوند متعال در روز قیامت (اشتباهات و عیوب) وی را فرومی‌پوشاند». [۱]– صحیح مسلم (۲۵۸۰).

مسلم از ابوذر غفاری رضی الله عنه روایت کرده است که پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم، در حدیثی قدسی به نقل از پروردگار خود فرموده است: «یَا عِبَادِی إِنِّی حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلَى نَفْسِی، وَجَعَلْتُهُ بَیْنَکُمْ مُحَرَّمًا، فَلَا تَظَالَمُوا، یَا عِبَادِی کُلُّکُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَیْتُهُ، فَاسْتَهْدُونِی أَهْدِکُمْ، یَا عِبَادِی کُلُّکُمْ جَائِعٌ، إِلَّا مَنْ أَطْعَمْتُهُ، فَاسْتَطْعِمُونِی أُطْعِمْکُمْ، یَا عِبَادِی کُلُّکُمْ …

احمد بن حنبل و ابن ماجه از اسماء دختر یزید بن سکن روایت کرده‌اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِخِیَارِکُمْ»؛ «هان تا شما را از بهترین‌هایتان در نزد خدا آگاه سازم»! یاران عرض کردند: «آری، ای رسول خدا»! و پیامبر ج فرمود: «الَّذِینَ إِذَا رُءُوا، ذُکِرَ اللَّهُ»[۱]؛ «آنان کسانی هستند که هرگاه سیمای (خاشعانه و …

شیخین و ابوداوود، گاه به اختصار و گاهی طولانی، از عمرو بن ابی قره روایت کرده‌اند که گفته است: “حذیفه در مداین بود و گاه چیزهایی حاکی از خشم را که پیامبر صلی الله علیه وسلم به کسانی از یاران خویش فرموده بود، بازگو می‌کرد و برخی از مردمی هم که آن سخنان را شنیده بودند، نزد سلمان می‌رفتند و …

حضرت محمد صلی الله علیه وسلم، بنابر روایت ابوهریره فرموده است: «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ یَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، کُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ، دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ».[۱] «برای یک شخص، همین مقدار از شر و بدی کفایت می‌کند که برادر مسلمانش را تحقیر و مسخره کند. همه‌ی وجود مسلمان بر مسلمان حرام است: خون وی، مال وی و آبرویش». [۱]– …

مسلم، ترمذی، نسایی و ابوداوود از ابوهریره روایت کرده‌اند که: “هنگامی که از پیامبر صلی الله علیه وسلم سؤال شد که: غیبت چیست؟ ایشان فرمودند: «ذِکْرُکَ أَخَاکَ بِمَا یَکْرَهُهُ».[۱] «این است که چیزی درباره‌ی برادر مسلمانت بگویی و از وی به گونه‌ای یاد کنی که او خوشش نیاید»، سؤال شد: اگر چیزی که درباره‌ی برادر مسلمانم، گفته‌ام در او موجود …

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «إِنَّکَ إِنِ اتَّبَعْتَ عَوْرَاتِ الناسِ؛ أَفْسَدْتَهُمْ، أوْ کِدْتَ أنْ تُفْسِدَهُمْ».[۱] «بی‌گمان که تو اگر درباره‌ی عورات و عیوب مردم تجسس کنی، آنان را به فساد و تباهی کشانده‌ای یا اینکه داری به فساد و تباهی‌شان می‌کشانی». [۱]– ابو داود (۴۸۸۸)، آلبانی می‌گوید صحیح است.

پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیث مسلم از ابوهریره فرموده است «وَمَا زَادَ اللهُ عَبْدًا بِعَفْوٍ، إِلَّا عِزًّا»[۱]؛ «خداوند همیشه در ازای عفو و بخشش، فقط، بر عزت و سرافرازی شخص عفوکننده می‌افزاید». [۱]– صحیح مسلم (۲۵۸۸).

پیامبر صلی الله علیه وسلم، در روایت مسلم، ترمذی و ابوداوود از ابوهریره رضی الله عنه، اینگونه فرموده است: «الْمُسْتَبَّانِ مَا قَالَا فَعَلَى الْبَادِئِ، مَا لَمْ یَعْتَدِ الْمَظْلُومُ».[۱] «دو ناسزاگو به همدیگر، هرچه بگویند، اگر طرف مظلوم هم تعدی نکرده باشد و از حد نگذشته باشد، همه بر عهده‌ی شخص آغازکننده است»؛ [۱]– صحیح مسلم (۲۵۸۷).

پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «ّسِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ کُفْرٌ».[۱] «ناسزاگفتن به مسلمان، فِسق و جنگیدن با او کفر است». [۱]– صحیح بخاری (۶۰۴۴) و صحیح مسلم (۶۴).

ترمذی و ابوداوود از سائب بن یزید از پدرش از جدش روایت کرده‌اند که جد سائب گفته است که وی از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیده است که می‌فرموده است: «لَا یَأْخُذَنَّ أَحَدُکُمْ مَتَاعَ أَخِیهِ لَعِبًا وَلَا جِدًّا وَمَنْ أَخَذَ عَصَا أَخِیهِ فَلْیَرُدَّهَا إِلَیْهِ».[۱] «هیچکس وسایل برادر دینی‌اش را نه از روی شوخی و نه جدی برندارد و هرکس هم …

شیخین، ترمذی و ابوداوود از ابوایوب انصاری رضی الله عنه روایت کرده‌اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «لَا یَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ یَهْجُرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلَاثَهِ أَیَّامٍ، یَلْتَقِیَانِ فَیُعْرِضُ هَذَا وَیُعْرِضُ هَذَا، وَخَیْرُهُمَا الَّذِی یَبْدَأُ بِالسَّلَامِ».[۱] «برای مسلمان جایز نیست که بیش‌تر از سه روز با برادر مسلمانش قطع رابطه و کلام کند؛ چنان‌که (وقتی اتفاقاً) با هم روبرو می‌شوند، …

قطع رابطه‌ی خویشاوندی (صله‌ی رحم) جزو گناهان کبیره است مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده است که پیامبر ج فرموده است: «إِنَّ اللهَ خَلَقَ الْخَلْقَ حَتَّى إِذَا فَرَغَ، قَامَتِ الرَّحِمُ، فَقَالَتْ: هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ مِنَ الْقَطِیعَهِ، قَالَ: نَعَمْ، أَمَا تَرْضَیْنَ أَنْ أَصِلَ مَنْ وَصَلَکِ، وَأَقْطَعَ مَنْ قَطَعَکِ؟ قَالَتْ: بَلَى، قَالَ: فَذَاکِ لَکِ، ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ …

سخن ناشایست «وَإِنَّ أَبْغَضَکُمْ إِلَیَّ وَأَبْعَدَکُمْ مِنِّی مَجْلِسًا یَوْمَ القِیَامَهِ الثَّرْثَارُونَ وَالمُتَشَدِّقُونَ وَالمُتَفَیْهِقُونَ».[۱] «منفورترین و دورترین شما نسبت به من در روز قیامت یاوه‌گویان و پرگویان (که متکبرانه سخن می‌گویند) و متکبران هستند». [۱]– ترمذی (۲۰۱۸) آلبانی می‌گوید صحیح است.

فحش و ناسزا گفتن «إِنَّ شَرَّ النَّاسِ مَنْزِلَهً عِنْدَ اللهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ، مَنْ وَدَعَهُ، أَوْ تَرَکَهُ النَّاسُ اتِّقَاءَ فُحْشِهِ».[۱] «بدترین مردم از نظر جایگاه و منزلت در روز قیامت نزد خداوند متعال کسی است که مردم از ترس ناسزا گویی (بدزبانی) از او کناره‌گیری کنند». [۱]– صحیح مسلم (۲۵۹۱).

غیبت کردن (یاد نمودن از برادر مسلمان در غیاب او به بدی) «لَمَّا عَرَجَ بِی رَبِّی عَزَّوَجَلّ مَرَرْتُ بِقَوْمٍ لَهُمْ أَظْفَارٌ مِنْ نُحَاسٍ، یَخْمُشُونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ. فَقُلْتُ: مَنْ هَؤُلَاءِ یَا جِبْرِیلُ؟ قَالَ: هَؤُلَاءِ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ، وَیَقَعُونَ فِی أَعْرَاضِهِمْ».[۱] «هنگامی که خدایﻷ من را به معراج (دعوتم فرمود) از کنار قومی گذشتم ناخن‌های مسی (آهنی) داشتند و سینه و …

سخنی چینی (کسی که سخنان را به منظور تباه شدن روابط مردم پخش می‌کند) «لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ نَمَّامٌ».[۱] «سخن چین وارد بهشت نمی‌شود». [۱]– صحیح مسلم (۱۰۵).

ریا کاری «مَنْ سَمَّعَ سَمَّعَ اللَّهُ بِهِ، وَمَنْ یُرَائِی یُرَائِی اللَّهُ بِهِ».[۱] «هر کس (کاری را در پنهان انجام دهد و بعد با هدف ریا آن را) برای مردم بازگو کند خداوند متعال او را در روز قیامت رسوا می‌کند. و هر کس به منظور تظاهر و ریا (کاری را در میان دیگران انجام دهد) خداوند رازش را آشکار می‌کند». …

کبر و خود پسندی «لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ مَنْ کَانَ فِی قَلْبِهِ مِثْقَالُ ذَرَّهٍ مِنْ کِبْرٍ».[۱] «هر کس به اندازه‌ی ذره‌ای کبر و خودپسندی در دلش باشد وارد بهشت نمی‌شود (بدین معنا که حق مردم را پایمان کند و مردم را حقیر پندارد». [۱]– صحیح مسلم (۹۱).

بخاری و مسلم و ابوداوود و نسایی از جابر بن عبدالله روایت کرده‌اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «مَنْ أَکَلَ ثُومًا أَوْ بَصَلًا، فَلْیَعْتَزِلْنَا أَوْ لِیَعْتَزِلْ مَسْجِدَنَا، وَلْیَقْعُدْ فِی بَیْتِهِ».[۱] «هرکس که پیاز یا سیر خورده، از (حضور در جمع) ما دوری گزیند؛ یا از مسجد ما دوری گزیند و (تا زمانی که بوی آن برطرف می‌شود) در …

رسول اکرم صلی الله علیه وسلممی‌فرماید: «فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدْکُمْ فَلْیکْظِمْ مَا اسْتَطَاعَ».[۱] «وقتی یکی از شما خمیازه می‌کشد تا آنجا که می‌تواند آن‌را بپوشاند». [۱]– بخاری، ۳۰۴۶ و مسلم، ۳۵۱۰٫

ابن عمر می‌گوید که رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «لَا یُقِیمَنَّ أَحَدُکُمْ الرَّجُلَ مِنْ مَجْلِسِهِ ثُمَّ یجْلِسُ فِیهِ وَلَکِنْ تَوَسعَّواُ وَتَفَسَّحوُا».[۱] «هیچ کس از شما شخصی را از جایش بلند نکند تا خودش به جایش بنشیند ولی جا باز کنید و جا دهید». [۱]– مسلم، ۴۰۴۴٫

جابر بن سمره رضی الله عنه روایت می‌کند: «کُنَّا إِذَا أَتَینَا النَّبِى صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ جَلَسَ أَحَدُنَا حَیثُ ینْتَهِی».[۱] «وقتی نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌آمدیم، هر یک از ما همان جای خالی می‌نشست که به او رسیده است». [۱]– ابوداوود، ۴۱۸۷ و ترمذی، ۲۶۴۹٫

برا بن عازب رضی الله عنه می گوید: «أَمَرَنَا النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِسَبْعٍ، بِعِیَادَهِ المْرِیضِ، وَاتِّبَاعَ الْجَنَازَهِ وَتَشْمِیتِ العَاطِسِ وَنَصْرِ الضَّعِیفِ وَعَونِ المَظلُومِ وَإِفْشَاءِ السَّلَامِ وَإِبْرَارِ المُقْسِمِ».[۱] رسول خدا ما را به هفت چیز امر فرمود: «عیادت مریض، تشییع جنازه، دادن جواب عطسه زننده، کمک به ضعیف، یاری به مظلوم، پخش سلام و اجرای قسم کسی که سوگند …

در حدیث شریف آمده است: «الْمُوْمِنُ یألَفُ ویوْلَفُ وَلَا خَیرَ فِیمَنْ لَا یألَفُ وَلَا یوْلَفُ».[۱] «مؤمن انس می‌گیرد و با او انس گرفته می‌شود و کسی که نه انس می‌گیرد و نه با او انس گرفته می‌شود؛ خیری در او نیست». [۱]– احمد، ۸۸۳۱٫ آلبانی در صحیح الجامع (۶۶۶۱) می‌گوید صحیح است.

«وَمَنْ یسْتَعْفِفْ یعِفَّهُ اللهُ وَمَنْ یسْتَغْنِ یغْنِهِ اللهُ وَمَنْ یتَصَبَّرْ یصَبِّرْهُ اللهُ وَمَا أُعْطِی أَحَدٌ عَطَاءً هُوَ خَیرٌ وَأَوْسَعُ مِنْ الصَّبْرِ».[۱] «کسی که عفت پیشه کند، خداوند او را با عفت می‌گرداند، کسی که بی‌نیازی ورزد، خداوند او را بی‌نیاز می‌کند و کسی که صبر و بردباری کند، خداوند به او صبر می‌دهد و هیچ عطا و بخششی بهتر و …

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «امْسَحْ رَأَسَ الْیتِیمِ وَأَطْعِمْ الْمِسْکِینَ».[۱] «بر سر یتیم دست بکش و به مسکین و نیازمند غذا بده». [۱]– احمد، ۸۶۵۷٫ آلبانی در صحیح الترغیب (۲۵۴۵) می‌گوید حسن لغیره است.

از ابن عباس رضی الله عنه آمده است که گفت: «کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَجْوَدَ، وَکَانَ أَجْوَدُ مَا یَکُونُ فِی رَمَضَانَ حِینَ یَلْقَاهُ جِبْرِیلُ، وَکَانَ جِبْرِیلُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَلْقَاهُ کُلَّ لَیْلَهٍ فِی رَمَضَانَ، یَعْرِضُ عَلَیْهِ القُرْآنَ، فَإِذَا لَقِیَهُ جِبْرِیلُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ، کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَجْوَدَ بِالخَیْرِ مِنَ الرِّیحِ المُرْسَلَهِ».[۱] «پیامبر صلی الله علیه وسلم بخشنده‌ترین مردم …

مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و از او پرسید: «أَیُّ الإِسْلاَمِ خَیْرٌ؟ قَالَ: «تُطْعِمُ الطَّعَامَ، وَتَقْرَأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ».[۱] کدام خصلت اسلام بهتر است؟ فرمود: «خوراک به دیگران بدهی و بر هر کس که می‌شناسی و نمی‌شناسی سلام کنی». [۱]– بخاری، ۱۱ و مسلم، ۵۶٫

«مَا مِنْ یَوْمٍ یُصْبِحُ العِبَادُ فِیهِ، إِلَّا مَلَکَانِ یَنْزِلاَنِ، فَیَقُولُ أَحَدُهُمَا: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقًا خَلَفًا، وَیَقُولُ الآخَرُ: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُمْسِکًا تَلَفًا».[۱] «هر روز که بندگان صبح می‌کنند، دو فرشته پایین می‌آیند؛ یکی از آنان می‌گوید: خداوندا! به بخشنده و خرج کننده، عوض عطا کن و دیگری می‌گوید: خداوندا! به بخیل و خودداری کننده از خرج، تلف و ضرری برسان». [۱]– …

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «اتَّقُوا الظُّلْمَ فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ یوْمَ الْقِیامَهِ».[۱] «از ظلم بپرهیزید، چرا که ظلم تاریکی‌های روز قیامت را در پی دارد». [۱]– مسلم، ۴۶۷۵٫

در روایت امام بخاری از سیده عایشه رضی الله عنها آمده است که مردی از رسول خدا صلی الله علیه وسلم اجازه خواست. پیامبر فرمود: «ائْذَنُوا لَهُ، بِئْسَ أَخُو العَشِیرَهِ، أَوِ ابْنُ العَشِیرَهِ» فَلَمَّا دَخَلَ أَلاَنَ لَهُ الکَلاَمَ، قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، قُلْتَ الَّذِی قُلْتَ، ثُمَّ أَلَنْتَ لَهُ فِی الْقَوْلِ. فَقَالَ: «أَیْ عَائِشَهُ، إِنَّ شَرَّ النَّاسِ مَنْزِلَهً عِنْدَ اللهِ مَنْ …

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ صُنِعَ إِلَیهِ مَعْرُوفٌ فَلیکَافِئهُ».[۱] «کسی که به او نیکی شد، پاداشش را بدهد». هم‌چنین فرمود: «مَنْ اسْتَعَاذَ بِاللهِ فَأَعِیذُوهُ… وَمَنْ أَتَى إِلَیکُمْ مَعْرُوفًا فَکَافِئُوهُ».[۲] «کسی که به خدا پناه برد، به او پناه دهید… و کسی که کار نیکی برایتان انجام داد، پاداشش را بدهید». [۱]– ترمذی، ۱۹۵۸٫ آلبانی در صحیح الترغیب (۳۵۱۱) …

از انس رضی الله عنه آمده است که رسول خدا صلی الله علیه وسلم نزد پسرش ابراهیم که در حال جان دادن بود، رفت اشک از چشمان رسول الله صلی الله علیه وسلم جاری شد. عبدالرحمن بن عوف گفت: حتی شما ای رسول خدا؟ فرمود: «یَا ابْنَ عَوْفٍ إِنَّهَا رَحْمَهٌ»، ثُمَّ أَتْبَعَهَا بِأُخْرَى، فَقَالَ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ العَیْنَ تَدْمَعُ، وَالقَلْبَ …

از ام عطیه، نسیبه رضی الله عنها آمده است که گفت: «أَخَذَ عَلَینَا النَّبِی صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَ الْبَیعَهِ أَنْ لَا نَنُوحَ».[۱] «در وقت بیعت پیامبر صلی الله علیه وسلم از ما پیمان گرفت که نوحه نکنیم». [۱]– بخاری، ۱۲۲۳٫

«لَیسَ مِنٌا مَنْ ضَرَبَ الْخُدُودَ أَوْ شَقَّ الْجُیوبَ أَوْ دَعَا بِدَعْوَی الْجَاهِلِیهِ».[۱] «کسی که (پس از مردن کس دیگر و در فراق او) بر گونه‌هایش بزند و گریبان پاره نماید و مانند زمان جاهلیت، آه و فریاد و ناله کند، از ما نیست». [۱]– بخاری، ۱۲۱۴ و مسلم، ۱۴۸٫

رسول الله صلی الله علیه وسلم در روایتی فرمود: «حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ» قِیلَ: مَا هُنَّ یَا رَسُولَ اللهِ؟، قَالَ: «إِذَا لَقِیتَهُ فَسَلِّمْ عَلَیْهِ، وَإِذَا دَعَاکَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَکَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ اللهَ فَسَمِّتْهُ، وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ وَإِذَا مَاتَ فَاتَّبِعْهُ».[۱] «مسلمان بر مسلمان، شش حق دارد». گفتند: ای رسول خدا! آن‌ها کدام‌اند؟ فرمود: «وقتی او را ملاقات …

در روایت برا بن عازب رضی الله عنه آمده که پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «أَمَرَنَا بِعِیَادَهِ الْمَرِیضِ، وَاتِّبَاعِ الْجَنَازَهِ، وَتَشْمِیتِ الْعَاطِسِ، وَإِبْرَارِ الْقَسَمِ، أَوِ الْمُقْسِمِ، وَنَصْرِ الْمَظْلُومِ، وَإِجَابَهِ الدَّاعِی، وَإِفْشَاءِ السَّلَامِ».[۱] «پیامبر ما را به عیادت مریض، تشییع جنازه، (یرحمک الله) گفتن به عطسه زننده، عملی کردن قسم، یاری مظلوم، اجابت کردن دعوت و پخش کردن سلام فرمان …