مکارم اخلاق و نقش آن در ساماندهی امور جامعه (۱) جامعه زمانی سر و سامان می‌گیرد که بیشتر افرادش مکارم اخلاقی را رعایت نمایند و این موضوع در بیشتر تصرّفات و امورشان جاری باشد، چون معیار مکارم اخلاق تزکیۀ نفس انسانی و خوگرفتن و عادت عقل بر فهم فضایل و تشخیص آن‎ها از رذیلت‌ها و تمرین آن بر فراگیری فضایل …

منظور این است که اسلام تقوا را معیار فضیلت و برتری قرار داده، امّا سایر معیارهای خوب را نیز نادیده نگرفته و هرگز از رنگ و جنس و نژاد و دورۀ خاصّی جانبداری نکرده است؛ به عبارتی دیگر اسلام تمامی مردم را در لیاقت و استحقاق امتیازات و پاداش صدور منافع عام یا خاص، برابر و یکسان می‌داند و هیچ …

معیار برتری و اکرام در اسلام چنانکه قبلاً بیان گردید، اسلام دین کرامت و عدالت بوده و الله ـ بنی‌آدم را گرامی داشت و آنان را بر بسیاری از مخلوقات برتری داد. شریعت اسلام معیار عدالت را با هر فردی و در هر حالتی لازم گردانیده است. گفتار پیش رو دربارۀ معیار برتری و اکرام در اسلام است. اکرام بر پایۀ …

فرمان به عدالت شامل تمامی افراد امّت می‌شود حکم مذکور فقط برای حاکم و پادشاه در ادارۀ امور مردم یا قاضی در اجرای احکامش نیست. بلکه تمامی مسلمانان باید عدالت را رعایت کنند؛ مثلا پدر در خانه و میان فرزندان، زن در خانۀ شوهرش و خادم در مال سرورش. انسان باید در رفتار با خویشاوند و بیگانه و فرد موافق …

تعیین قاضیان در دین اسلام این کار به منظور تشخیص حق و تعیین صاحب آن در اتّفاقات و اختلافاتی که میان مردم صورت می‌گیرد، انجام می‌شود. دین اسلام شروط و ویژگی‌هایی را برای کار قضاوت مقرّر ساخته که افراد مطمئن و امین را برای این امانت بزرگ مشخّص می‌سازد. شروط اصلی و مهمّ قضاوت عبارت است از: تعظیم شریعت در …

دین اسلام احکام امور و اعمال را بیان نموده تا حقوق به صاحبانشان برسد و معیار عدالت در احکام به گونه‌ای حفظ گردد که بر مردم ستم نشود. الله ﻷ می‌فرماید: ﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِتَحۡکُمَ بَیۡنَ ٱلنَّاسِ بِمَآ أَرَىٰکَ ٱللَّهُۚ وَلَا تَکُن لِّلۡخَآئِنِینَ خَصِیمٗا﴾ [النّساء: ۱۰۵] «بدون تردید [این] کتاب را به حق بر تو نازل کردیم تا با …

برحذرداشتن از سستی در اجرای عدالت یعنی با انگیزۀ دلسوزی و نرمی یا تمایلات نفسانی و رابطۀ خویشاوندی؛ الله متعال می‌فرماید: ﴿۞یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُونُواْ قَوَّٰمِینَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِکُمۡ أَوِ ٱلۡوَٰلِدَیۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِینَۚ إِن یَکُنۡ غَنِیًّا أَوۡ فَقِیرٗا فَٱللَّهُ أَوۡلَىٰ بِهِمَاۖ فَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلۡهَوَىٰٓ أَن تَعۡدِلُواْۚ وَإِن تَلۡوُۥٓاْ أَوۡ تُعۡرِضُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ کَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرٗا﴾ [النّساء: ۱۳۵] …

تنوّع فرمان به عدالت و عمومیّت آن دستور به اجرای عدالت، شامل عدالت در سخن، عدالت در قضاوت میان مردم برای حلّ اختلافاتشان، تعیین وظایف و تکالیف، دادن حکم و فتوا برایشان و گواهی‌دادن در میان آنان می‌شود. الله می‌فرماید: ﴿۞یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُونُواْ قَوَّٰمِینَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ﴾ [النّساء: ۱۳۵] «ای کسانی‌ که ایمان آورده‌اید! برپادارندۀ عدالت باشید [و] برای …

الله متعال هنگام فرمان به اجرای عدالت، مردم را از مخالفت با آن برحذر داشته است ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُونُواْ قَوَّٰمِینَ لِلَّهِ شُهَدَآءَ بِٱلۡقِسۡطِۖ وَلَا یَجۡرِمَنَّکُمۡ شَنَ‍َٔانُ قَوۡمٍ عَلَىٰٓ أَلَّا تَعۡدِلُواْۚ ٱعۡدِلُواْ هُوَ أَقۡرَبُ لِلتَّقۡوَىٰۖ﴾ [المائده: ۸] «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! همواره برای الله متعال قیام کنید و به عدالت گواهی دهید، دشمنی با گروهی، شما را بر آن ندارد …

الله فرمانی قطعی برای اجر ای عدالت صادر نموده است با دقّت در آیات مربوط به عدالت که این فرمان در آن‎ها تکرار شده است، مطلب مذکور روشن می‌گردد، چنانکه الله تعالی می‌فرماید: ﴿۞إِنَّ ٱللَّهَ یَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ﴾ [النّحل: ۹۰] «همانا الله متعال به عدالت فرمان می‌دهد.»

معیار عدالت در اسلام عدالت یعنی دادن حق به صاحبش، به گونه‌ای که بتواند خود یا نمایندۀ وی آن را بگیرد و نیز به معنای تعیین حق از لحاظ قولی و عملی برای اوست. عدالت اصل جامع تمامی حقوق به شمار می‌رود و همۀ ادیان الهی و انسان‎های حکیم بر خوب‌بودن عدالت توافق دارند و بزرگان امّت‌ها با ادّعای رعایت …

برتری‌دادن انسان بر بسیاری از مخلوقات یعنی همان برتری و فضیلتی که مشاهده می‌کنیم، چون الله تعالی بر انسان، احسان و بخشش نموده و بزرگ‌ترین نعمت الهی همان قدرت انسان برای به کارگیری تمامی موجودات زمینی براساس اراده و اختیار و فکر خودش است و همین مورد برای برتری وی بر سایر مخلوقات، کافی است. فرق میان تفضیل و تکریم، …

روزی‌دادن از طیّبات الله متعال به آدمی الهام نمود که از آنچه می‌خواهد تناول کند و در انواع خوراکی‌ها، نشانه‌هایی قرار داد که بیانگر فایدۀ آن‎هاست. همچنین خوراکی‌های مورد استفادۀ انسان را خیلی بیشتر از غذاهای حیوانات دیگر گرداند، به گونه‌ای که سایر حیوانات فقط برخی از خوراکی‌های مورد عادت و مخصوص خود را می‌خورند و هر حیوانی که از …

حمل یعنی سوارشدن انسان بر مرکب‌ها که فرد سواره بر مرکب حمل می‌شود و در اصل، این اصطلاح بر سوارشدن روی مرکب در خشکی اطلاق می‌گردد؛ یعنی الله متعال مرکب‌ها را برای انسان رام نمود و شیوۀ استفاده از آن‎ها را به وی الهام کرد.»[۱] وی در ادامه می‌گوید: «حمل در دریا یعنی سوارشدن در داخل کشتی. اطلاق حمل بر …

تکریم یعنی وی را بزرگوار و باارزش گرداند و از لحاظ چهره و راه‌رفتن و پوست، خوار و زبون نساخت، زیرا تمامی حیوانات آگاه به نظافت و پوشاک و آسایش محلّ خواب و خوراک و شیوۀ درست مصرف غذا و نوشیدنی و آمادگی برای جلب منافع و دفع زیان‎ها و درک محاسن ذاتی و عقلی برای افزایش آن‎ها و فهم …

کرامت انسان در اسلام بدون تردید دین اسلام آدمی را بسیار گرامی داشته و هیچ‌یک از نظام‌های دنیوی چنین کرامتی برای انسان قائل نشده‌اند. دلایلی از قرآن و سنّت بیانگر و گواه بر این مطلبند. آیۀ زیر در این زمینه کافی است که الله می‌فرماید: ﴿۞وَلَقَدۡ کَرَّمۡنَا بَنِیٓ ءَادَمَ وَحَمَلۡنَٰهُمۡ فِی ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِ وَرَزَقۡنَٰهُم مِّنَ ٱلطَّیِّبَٰتِ وَفَضَّلۡنَٰهُمۡ عَلَىٰ کَثِیرٖ مِّمَّنۡ …

ادیان آسمانی بر وجود و وجوب صلۀ رحم اتّفاق نظر دارند تمامی ادیان آسمانی فرمان به اجرای رابطۀ مذکور داده و مردم را از قطع آن برحذر داشته‌اند، که این مطلب بیانگر فضیلت و اهمّیت صلۀ رحم است.

صله رحم یکی از محاسن دین به شمار می‌رود اسلام دین رابطه و نیکی و رحمت است و از این رو، فرمان به صلۀ رحم نموده و از قطع این رابطه نهی می‌کند. صلۀ رحم باعث می‌شود که جماعت مسلمانان باهم مرتبط و دمساز و مهربان باشند، برخلاف نظام‌های بشری که هرگز این حق را رعایت نکرده و به آن …

صلۀ رحم اطاعت از الله تعالی است چون باعث اجرای آنچه الله متعال فرمان به برقراری‌اش داده است، می‌شود. الله تعالی در توصیف افرادی که صلۀ رحم را انجام می‌دهند، فرموده است: ﴿وَٱلَّذِینَ یَصِلُونَ مَآ أَمَرَ ٱللَّهُ بِهِۦٓ أَن یُوصَلَ وَیَخۡشَوۡنَ رَبَّهُمۡ وَیَخَافُونَ سُوٓءَ ٱلۡحِسَابِ﴾ [الرّعد: ۲۱] «و کسانی ‌که آنچه الله متعال به پیوستن آن فرمان داده است را …

صلۀ رحم یکی از بزرگ‌ترین اسباب ورود به بهشت است ابوایّوب انصاری روایت می‌کند که مردی گفت: ای رسول الله! به من از عملی بگو که باعث ورودم به بهشت و دوری‌ام از دوزخ شود. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «تَعْبُدُ اللَّهَ وَلاَ تُشْرِکُ بِهِ شَیْئًا، وَتُقِیمُ الصَّلاَهَ، وَتُؤْتِی الزَّکَاهَ، وَتَصِلُ الرَّحِمَ»[۱]؛ «الله ـ را پرستش نما و چیزی را با …

صلۀ رحم باعث ارتباط الله تعالی با انسان می‌شود پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّ اللهَ خَلَقَ الْخَلْقَ حَتَّى إِذَا فَرَغَ مِنْهُمْ قَامَتِ الرَّحِمُ، فَقَالَتْ: هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ مِنَ الْقَطِیعَهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، أَمَا تَرْضَیْنَ أَنْ أَصِلَ مَنْ وَصَلَکِ، وَأَقْطَعَ مَنْ قَطَعَکِ؟ قَالَتْ: بَلَى، قَالَ: فَذَاکِ لَکِ»[۱]؛ «الله تعالی مخلوقات را آفرید و زمانی که از آفرینش آن‎ها فارغ شد، رحم …

صلۀ رحم باعث زیادشدن عمر و زیادشدن روزی می‌گردد انس بن مالک س روایت می‌کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُبْسَطَ لَهُ فِی رِزْقِهِ، وَیُنْسَأَ لَهُ فِی أَثَرِهِ، فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ»[۱]؛ «کسی که دوست دارد روزی‌اش فراوان [و با برکت] شود و عمرش طولانی [و با برکت] گردد، باید که با خویشاوندانش رابطه داشته باشد.» علما در …

صلۀ رحم نشانۀ ایمان به الله و روز آخرت است ابوهریره س روایت نموده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالیَوْمِ الآخِرِ فَلْیُکْرِمْ ضَیْفَهُ، وَمَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالیَوْمِ الآخِرِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ»[۱]؛ «هر کس که ایمان به الله و روز آخرت دارد، باید که مهمانش را گرامی بدارد و کسی که باور به الله متعال و روز …

شیوۀ تحقّق صلۀ رحم صلۀ رحم از چندین طریق شکل می‌گیرد؛ از جمله: دیدار با خویشاوندان، بررسی و پرسش احوال و شرایط‎شان، دادن هدیه، احترام و شناخت جایگاهشان، انفاق و صدقه بر خویشاوند فقیر، مهربانی و نرمی با خویشاوند ثروتمند، احترام به بزرگ‌ترها، مهربانی به افراد کوچک‌ و ضعیفان، توجّه به آنان از طریق احوال‎پرسی و دیدار فراوان؛ با آمدن …

مفهوم صلۀ رحم ابن منظور می‌گوید: «وصلت الشّیء وَصلاً وصِلهً؛ وصل ضدّ جدایی و هجران است.»[۱] و می‌آورد: «گفته می‌شود: وصلَ فلانٌ رحمه یَصِلُها صِلهً وبینهما وصلهٌ؛ یعنی در میان آن دو، اتّصال و واسطه‌ای است.»[۲] و می‌گوید: «تواصل ضدّ تصارم [از یکدیگر بریدن] است.»[۳] وی دربارۀ صلۀ رحم می‌آورد: «ابن اثیر می‌گوید: صلۀ رحم کنایه از نیکی به خویشاوندان …

تحمّل آزار و اذیّت همسایه اینکه انسان همسایه‌اش را اذیّت نکند و مصیبت را از وی دور سازد و در برابر دستان و زبان‎های ستمگر و بد، از او حمایت و دفاع نماید و به وی نیکی کند؛ تمامی این موارد فضیلت بوده و خوب است. امّا فضیلت دیگری نیز وجود دارد؛ یعنی صرف‌نظرکردن از لغزش‌های همسایه و بخشش بسیاری …

نیکی به همسایه برای خوش‌همسایگی فرد تنها این کافی نیست که همسایه‌‌اش را اذیّت نکند و در برابر افراد ستمگر و زبان‎های بدگو، به‎وسیلۀ قدرت و جایگاه خویش، از وی دفاع نماید. بلکه باید با انجام انواع نیکی‌ها، به وی احسان کند و این کار نشانۀ فضیلت و دلیل ایمان و علامت صداقت انسان است. در صحیح بخاری و صحیح …

حمایت از همسایه یکی از مواردی که دربارۀ همسایه سفارش شده و حقّ وی به شمار می‌رود، حمایت از اوست و اقدام فرد برای نجات همسایه از مصیبتی که به وی رسیده، نشانۀ شرافت و والاهمّتی وی است؛ فرقی نمی‌کند که آن مصیبت علیه آبرو، جسم، مال یا سایر موارد باشد.

خودداری از آزار و اذیّت قبلاً بیان گردید که همسایه دارای جایگاهی والا و حرمت فراوانی است. به همین سبب، کسی که همسایه‌اش را اذیّت نماید، به شدّت مورد تهدید و تحذیر قرار گرفته و آزاررساندن به ناحق و اذیّت‌کردن همسایه، شدیداً تحریم شده است. در صحیح بخاری، از ابوشریح س روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وَاللَّهِ …

توصیۀ اسلام دربارۀ همسایه بدون تردید اسلام در مورد همسایه توصیه نموده و جایگاهش را بلند گردانیده است. از دیدگاه دین اسلام، همسایه حرمت و حقوق فراوانی دارد که قوانین اخلاقی و احکام بشری از آن‎ها آگاه نیستند. و بلکه قوانین و احکام وضعی برخی از حقوق همسایه را نادیده گرفته و برایش قائل به حرمت و احترامی نشده‌اند، زیرا …

عمومیّت مفهوم همسایگی بدون تردید همسایگی از نظر مسکن، آشکارترین و واضح‌ترین نوع همسایگی است. امّا مفهوم همسایه و همسایگی -در اسلام- منحصر بر همسایگی از لحاظ مسکن نمی‌شود، بلکه عام‌تر از این بوده و همسایگی در محلّ تجارت، بازار، مزرعه، مدرسه و مکان درس نیز وجود دارد. همچنین این مفهوم شامل همسفر انسان می‌شود که از نظر مکانی و …

محدودۀ همسایگی دیدگاه عالمان دربارۀ محدودۀ شرعی همسایگی متفاوت است؛ مثلاً در این باره گفته شده است که: محدودۀ همسایگی ۴۰ منزل از هر طرف است؛ این سخن از أمّ المؤمنین عایشهل و نیز از زهری و اوزاعی رحمهما الله نقل شده است؛ از هر طرف، ۱۰ منزل را شامل می‌شود؛ کسی که صدا و درخواست انسان را بشنود، همسایه …

مفهوم جوار (همسایه) ۱- تعریف جار أ- مفهوم لغوی جار: ابن منظور می‌گوید: «جوار: مجاورت و جار یعنی کسی که در کنار توست. جاورَ الرّجلَ مجاوره وجِواراً وجُواراً – که با کسره‌خواندن، فصیح‌تر است-: یعنی با او ساکن شد و آرام گرفت. اینکه گفته می‌شود فلانی خوش‌‌همسایه است، به سبب حالت و نوعی از کنار هم بودن و همسایگی است.»[۱] …

زندگی اجتماعی در اسلام (۲) الله می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلدِّینَ عِندَ ٱللَّهِ ٱلۡإِسۡلَٰمُۗ﴾ [آل‌عمران: ۱۹] «همانا دین [حق] از دیدگاه الله تعالی، اسلام است.» ﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ مِنَ ٱلۡکِتَٰبِ وَمُهَیۡمِنًا عَلَیۡهِۖ﴾ [المائده: ۴۸] «و [این] کتاب [قرآن] را به حق بر تو نازل کردیم درحالی ‌که تصدیق‌کنندۀ کتاب‌های پیش از خود بوده و بر آن‎ها شاهد …

زندگی اجتماعی در اسلام (۱) ادیان آسمانی باعث اصلاح نفوس، روشنایی دیده‌ها و گشایش راه حکمت می‌شوند. و بدون تردید تأثیر و نقش اسلام در این زمینه، از سایر ادیان بیشتر و روشن‌تر است، زیرا دین اسلام بهترین و خاتم و کامل‌ترین ادیان به شمار می‌رود و از این رو، تعجّبی نیست که تمامی جزئیّات مسائل اعتقادی و رفتاری، تربیّتی، …

تعریف امّت اسلامی در پرتو متون شرعی، می‌توان امّت اسلامی را این‌گونه تعریف کرد: گروه‌هایی از مردم که اعتقاد اسلام آنان را با یکدیگر جمع نموده است و صرف‌نظر از هر نوع اعتبار و معیار دیگری. قرآن کریم در تأیید این سخن می‌فرماید: ﴿وَإِنَّ هَٰذِهِۦٓ أُمَّتُکُمۡ أُمَّهٗ وَٰحِدَهٗ وَأَنَا۠ رَبُّکُمۡ فَٱتَّقُونِ﴾ [المؤمنون: ۵۲] «و همانا این امّت شما، امّت واحدی …

مفهوم امّت این واژه چندین معنا دارد؛ مثلاً بر یک دورۀ زمانی، گروهی از مردم، شریعت و … اطلاق می‌گردد. امّا در اصطلاح اجتماعی، بر گروهی از مردم که براساس یک موضوع و موردی؛ مانند یک دین یا یک زمان و مکان با یکدیگر جمع شده‌اند، اطلاق می‌شود؛ فرقی نمی‌کند که این کار با ارادۀ خوشان نباشد؛ همچون نژاد و …

مفهوم جماعت یعنی گروهی از مردم که یک یا چندین رابطه آنان را با یکدیگر جمع نموده است؛ مانند رابطۀ خویشاوندی و نژادی. بنابراین جماعت از این لحاظ، بخشی از عناصر جامعه است.[۱] [۱]– نک: الإسلام وبناء المجتمع،، ص ۱۳٫

مفهوم جامعۀ اسلامی تنها تفاوت جامعۀ اسلامی با سایر جوامع، همان ویژگی‌ها و صفات منحصر به فردش است که برخی از آن‎ها در ادامه بیان خواهد شد. پس می‌توان جامعۀ اسلامی را این‌گونه تعریف کرد: سکونت و اجتماع گروهی از مسلمانان در سرزمین خودشان براساس رابطۀ اسلامی که امورشان در پرتو قوانین و احکام اسلام است و سرپرست و حاکم …

جامعۀ بشری یعنی مجموعه‌ای از مردم که از چندین فرد تشکیل شده است.[۱] یا اینکه جامعۀ بشری یعنی تعداد زیادی از ساکنان که براساس روابط اجتماعی و مصالحی مشترک، با یکدیگر جمع شده و دارای قوانین و قدرتی که بر آنان مسلّط و مراقب است، هستند.[۲] [۱]– نک: أصول النّظام الاجتماعی فی الإسلام، محمّد بن عاشور، ص ۳۹٫ [۲]– نک: …

مفهوم اجتماع اصل این واژه از «جمع» به معنای جمع‌نمودن یک شیء و حفاظت آن از پراکندگی است. مفهوم اصلی عبارات: جَمَعَ جمعاً وجَمَّعهُ، وأجمَعهُ فاجتمَعَ و نیز تَجَمَّعَ واستَجمَعَ همان جمع‌آوری است. مجموع: یعنی آنچه از چندین جا و جنبه، گردآوری و جمع می‌گردد. ابن منظور می‌گوید که: تَجَمّعَ القوم؛ یعنی آن قوم از اینجا و آنجا جمع شدند.[۱] …

احتکار مباح موارد زیر از این قبیل است: آنچه انسان برای امرار معاش خویش و خانواده‌اش ذخیره می‌کند، مگر در زمان بحران و سختی که مردم در ذخیرۀ موادّ ضروری زیاده‌روی می‌کنند و این احتکار ناجایز است؛ آنچه ذخیره می‌شود تا در آینده مصرف گردد، چون امکان دارد که تولید آن فصلی باشد، امّا در تمامی ایّام سال مصرف شود؛ …

حکم احتکار احادیث فراوانی بیانگر حرمت این کارند؛ از جمله اینکه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَا یَحْتَکِرُ إِلَّا خَاطِئٌ»؛ «فقط انسان خطاکار [و گنهکار] احتکار می‌کند.» و بنا بر روایتی: «مَنِ احْتَکَرَ فَهُوَ خَاطِئٌ»[۱]؛ «کسی که احتکار کند، قطعاً خطاکار [و گنهکار] است.» شوکانی در توضیح احادیث مربوط به احتکار می‌گوید: «بدون تردید مجموع این روایات بیانگر حرمت و …

ضررهای احتکار به طور خلاصه می‌توان گفت که ضررهای احتکار از این قرار است: أ- بالارفتن قیمت کالاها و خدمات؛ ب- کنترل و در اختیارگرفتن هرچند اندک قیمت موادّ خام و کالاهای ساخته‌‌شده؛ ت- توقّف جنبه‌های فنّی به سبب نبود رقابت عادلانه؛ ث- محدودشدن و کاهش تولید در بسیاری از مواقع؛ ج- برطرف‌نشدن نیازهای مردم به اندازۀ کافی؛ ح- تلاش …

مفهوم احتکار از دیدگاه فقیهان، احتکار یعنی نگهداشتن غذا یا سایر کالاهایی که مردم به آن‎ها نیاز دارند به قصد اینکه گران شود. این اصطلاح در اقتصاد وضعی به معنای تسلّط بر مال یا درخواست کالاست به منظور رسیدن به بیشترین سود ممکن و نیز کنترل این نوع کالا برای هدفی غیر انسانی.[۱] [۱]– نک: النّظام المالی الاقتصادی فی الإسلام، …