سيره نبوى

بزرگترین وظیفه جانشین ابراهیم بت‌شکن علیه الصلوه والسلام، احیای توحید خالص و پاک‌کردن حرم کعبه از آلودگی‌های شرک و بت‌پرستی بود، ولی حملات پیاپی قریش و مخالفت تمام اعراب به مدت بیست و یک سال، این وظیفۀ مقدس را به تعویق انداخت. در پرتو صلح حدیبیه چند روزی امنیت و آرامش حاکم شد و شیفتگان حرم موفق شدند تا یک …

«موته» دهکده‌ای در شام، نزدیک «بلقاء» است. شمشیرهای شرقی که میان اعراب شهرت ویژه‌ای دارند، در همین دهکده ساخته می‌شدند([۱]). کثیر شاعر معروف می‌گوید: «صوارم یجلوها یموته صیقل» (شمشیرهایی که در موته صیقل و جلا داده می‌شوند). پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم به نام «شاه بصری» یا «قیصر روم» نامه‌ای نوشتند و به دست حارث بن عمیر ارسال …

طبق قراردادی که در صلح حدیبیه میان مسلمانان و مشرکان مکه منعقد شده بود، مسلمانان یک سال بعد از آن قرارداد می‌توانستند برای ادای عمره به مکه بیایند و پس از سه روز اقامت و انجام عمره، مکه را ترک کنند. بنابراین، رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم به قصد عمره اعلام آمادگی نموده و فرمودند: «تمام کسانی که …

بین «تیماء» و «خیبر» درّه‌ای قرار دارد که در آنجا آبادی‌های بسیاری هست و به آن «وادی القری» می‌گویند. در دوران باستان، اقوام «عاد» و «ثمود» در همانجا زندگی می‌کرده‌اند. «یاقوت حموی» در «معجم البلدان» مرقوم داشته که آثار «عاد» و «ثمود» هنوز در آنجا باقی است. پیش از اسلام، یهودیان در آنجا اقامت گزیده و از نظر زراعت و …

بعد از فتح خیبر، دور جدیدی از تحولات سیاسی اسلام آغاز شد. دشمنان واقعی اسلام دو گروه بودند: مشرکین و یهود، آن‌ها گرچه به لحاظ مذهب با یکدیگر اختلاف داشتند، ولی از نظر سیاسی به خصوص از جهت مخالفت با مسلمانان با همدیگر متحد بودند. یهود مدینه عموماً هم‌پیمان انصار و یهود خیبر و غطفان بودند. برای مقابله با آن …

زمین‌های خیبر به دو قسمت مساوی تقسیم شدند، نصف آن به بیت المال و تأمین هزینه‌های حکومت اسلامی و نصف دیگر به مجاهدان اختصاص یافت. مجاهدینی که در آن غزوه شرکت داشتند تعداد آنان یک هزار و چهارصد نفر بود که دویست نفر از آنان سواره بودند. سهم سواران دو برابر سهم پیاده‌ها است. از این جهت، نصف زمین‌ها به …

در بیان وقایع خیبر، سیره‌نویسان مرتکب خطای بزرگی شده و روایت بسیار غلطی را نقل کرده‌اند که در بیشتر کتب نقل شده و شهرت یافته است. واقعه از این قرار است که پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم به یهود امان دادند، مشروط بر اینکه هیچ چیزی را مخفی نکنند. ولی وقتی «کنانه بن ربیع» از نشان‌دادن یک خزانه …

نسبت به حضرت صفیه در بعضی از کتب حدیث آمده است: صفیه کنیزی بود که پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم او را به دحیه کلبی داده بود. سپس تذکرۀ حسن و زیبایی او در محضر رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم به میان آمد. آن حضرت او را به منظور نکاح از دحیه برای خود طلبیدند و …

طبق بیان تاریخ یعقوبی، بیست هزار مرد جنگجو در آنجا مستقر بودند. از تمام آن‌ها محکمتر، قلعه «قموص»، بود. «مرحب» پهلوان معروف عرب که قدرت شمشیر‌زنی وی برابر با هزار سوار تخمین زده می‌شد، رئیس همین قبیله بود([۱]). خاندان ابن ابی الحقیق که از مدینه اخراج شده بودند در خیبر اقامت گزیدند و جزو سران خیبر قرار گرفتند. وقتی سپاه …

مقدمه شرکت غطفان در جنگ این بود که چند نفر از آن قبیله به فرماندهی عبدالرحمن بن عیینه بر «ذی قرد» که چراگاه شتران رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم در حوالی مدینه بود، حمله کردند و بیست نفر شتر را غارت کرده فرزند حضرت ابوذر غفاری را که شتربان بود به قتل رسانده و همسرش را اسیر کردند. …

«خیبر» غالباً عبرانی و به معنای قلعه است و به فاصله هشت منزل از مدینه منوره قرار دارد. جهانگرد و مورخ معروف اروپایی، «داونی» در سال ۱۸۷۷ میلادی چندین ماه در آنجا اقامت داشت، وی فاصله خیبر را تا مدینۀ منوره دویست مایل (حدود سیصد و شصت کیلومتر) ذکر کرده است([۱]). خیبر در کنار جلگه‌ای قرار دارد که بسیار حاصلخیز …

خداوند متعال صلح حدیبیه را فتح اعلام فرموده است، ولی فتح دل‌ها، نه فتح اجسام، برای گسترش اسلام نیاز به امنیت و آرامش بود که در پرتو صلح حدیبیه حاصل گردید، این صلحی را حتی دشمنان اسلام فتحی بزرگ می‌دانستند. در تمام کارزارها و جنگ‌هایی که تا آن موقع میان قریش و مسلمانان روی داده بود، خالد بن ولید در …

مقوقس عزیز مصر به نامۀ آن حضرت  صلی الله علیه و سلم چنین پاسخ نوشت: «لِمُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِنَ الْمُقَوْقِسِ عَظِیمِ الْقِبْطِ، سَلامٌ، أَمَّا بَعْدُ: فَقَدْ قَرَأْتُ کِتَابَکَ، وَفَهِمْتُ مَا ذَکَرْتَ فِیهِ، وَمَا تَدْعُو إِلَیْهِ، وَقَدْ عَلِمْتُ أَنَّ نَبِیًّا بَقِیَ، وَکُنْتُ أَظُنُّ أَنَّهُ یَخْرُجُ بِالشَّامِ، وَقَدْ أَکْرَمْتُ رَسُولَکَ، وَبَعَثْتُ إِلَیْکَ بِجَارِیَتَیْنِ لَهُمَا مَکَانٌ فِی الْقِبْطِ عَظِیمٌ، وَبِکِسْوَهٍ، وَأَهْدَیْتُ لَکَ …

یکی از زمامدارانی که رسول خدا  صلی الله علیه و سلم برایش نامه نوشتند و او را به دین مبین اسلام دعوت دادند، خسرو پرویز شاه ایران بود. آن حضرت  صلی الله علیه و سلم یکی از افسران ارشد خویش یعنی عبدالله بن حذافه را مأمور کرد تا نامۀ ایشان را به خسرو پرویز شاه ایران برساند. متن نامه بشرح …

پیمان حدیبیه فکر پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم را از جانب کفار قریش آسوده ساخت. آن حضرت تصمیم گرفتند تا با توجه به فرصت پیش آمده، دعوت اسلام به گوش تمام جهانیان رسانده شود؛ برای این منظور یک روز تمام اصحاب را به حضور طلبید و مسأله دعوت زمامداران جهان را به اسلام مانند سایر مسایل مهم برای …

اعزام نماینده‌ای دیگر توسط قریش قریش سهیل بن عمرو را به عنوان نماینده نزد آن حضرت فرستادند؛ او یک فرد باتجربه، فصیح و بلیغ بود، به طوری که قریش به وی لقب «خطیب قریش» داده بودند([۱]). قریش به او گفته بودند، صلح فقط در صورتی ممکن خواهد بود که محمد این بار بدون ورود به مکه از همانجا برگردد. سهیل …

با این همه پیامبر گرامی می‌خواست مشکل از طریق مذاکره و به طور صلح‌آمیز حل شود؛ لذا برای این هدف حضرت عمر را انتخاب کرد تا نزد قریش رود و با آنان مذاکره کند، ولی وی از پذیرفتن این مأموریت پوزش طلبید و اظهار داشت: قریش دشمن سرسخت من هستند و کسی از فامیل من در مکه وجود ندارد تا …

به فاصلۀ یک منزل از مکه معظمه چاهی وجود دارد که به آن «حدیبیه» می‌گویند و دهکدۀ آن محل نیز به همین نام معروف است و چون پیمان صلح در آن محل نوشته شده بود، از این جهت به آن واقعه «صلح حدیبیه» می‌گویند. این واقعه در تاریخ اسلام بسیار مهم و مقدمه‌ای برای تمام موفقیت‌های آینده شد. بر همین …

از وقایع مهم مذهبی این سال، نزول احکام متعدد اصلاحی دربارۀ زنان است. تا آن موقع زنان مسلمان، مانند زنان دوران جاهلیت رفت و آمد داشتند و همان نوع لباس و زیورآلات می‌پوشیدند. در همین سال دستور نازل شد که زنان هنگامی که از خانه بیرون روند، چادر بزرگ نقابدار بپوشند تا صورت‌شان نیز پوشیده شود و روسری بر سینه‌ها …

در همین سال رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم با حضرت زینب ازدواج کردند. ازدواج یک مسأله معمولی و عادی است و محل بحث آن تحت عنوان: «ازواج مطهرات» است. ولی در این واقعه مسایلی وجود دارد که آن را معاندین اسلام، یک امر بزرگ و قابل بحث و بررسی ویژه‌ای قرار داده‌اند. مورخان مسیحی این جریان را با …

بسیاری از سیره‌نویسان مرقوم داشته‌اند که رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم نسبت به یکی از زنان یهود قریظه به نام «ریحانه» که اسیر شده بود دستور دادند او را جدا کنند و پس از چند روز او را در حرمسرای خود درآوردند. چنانکه آن دسته از مورخان که مرقوم داشته‌اند رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم از …

سعد درباره آنان پیشنهاد داد تا مردان جنگندۀ آن‌ها اعدام شوند و زنان و فرزندان‌شان اسیر و اموال و کالاهایشان به عنوان غنیمت گرفته شوند. این تصمیم مطابق با فرمان تورات بود([۱]). در تورات، سفر تثنیه، فصل ۲۰ آیه ۱۰ مذکور است: «هنگامی که به قصد حمله آهنگ شهری کردی، نخست آنان را به صلح دعوت کن و اگر آن‌ها …

قبلاً بیان گردید که رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم در بدو ورود به مدینه با یهود پیمان بسته بود که طبق آن امنیت جان و مال یهود و آزادی در مسایل مذهبی تضمین شده بود، ولی هنگامی که قریش برای آنان نامه نوشتند و آن‌ها را علیه مسلمانان تحریک کردند، آنان برای سرکشی و طغیان علیه مسلمانان آماده …

عمرو بن عبدود، ضرار، جبیره و نوفل که از قهرمانان مشهور عرب بودند، اسبان خود را تاخته و از همان جایی که عرض خندق کم بود، به طرف لشکریان اسلام پریدند. قهرمان‌ترین آنان «عمرو بن عبدود» بود که از نظر چالاکی و قدرت جنگی با یک هزار سوار برابری و همسوئی می‌کرد، او در جنگ بدر زخمی شده و سوگند …

عده‌ای از افراد قبیله بنو نضیر که به خیبر رفته بودند([۱]) توطئه همه‌جانبه و بزرگی را علیه مسلمانان آغاز کردند. «سلام بن ابی الحقیق»، «حی بن اخطب»، «کنانه بن ربیع» و چند نفر دیگر از سران بنو نضیر به مکه معظمه رفتند و به قریش گفتند: اگر شما با ما در جنگ علیه مسلمانان همراهی کنید، اسلام را نابود خواهیم …

واقعه افک که در آن منافقین به حضرت عایشه ل تهمت زدند، در اثنای جنگ بنی‌مصطلق و هنگام بازگشت از آن پیش آمده بود. در کتب احادیث و سیره این داستان به طور مفصل بیان شده است، ولی واقعه‌ای که نسبت به آن در قرآن مجید صریحاً چنین هشدار داده شده: وقتی مردم این خبر را شنیدند، چرا نگفتند: «این …

از جمله کسانی که در جنگ با قبیله بنی‌مصطلق یا غزوه مریسیع به اسارت گرفته شده بودند، جویریه دختر «حارث بن ابی‌ضرار» سردار بنی‌مصطلق نیز بود. طبق روایت ابن اسحق که در بعضی از کتب حدیث نیز مذکور است: تمام اسیران جنگی به عنوان غلام و کنیز میان مسلمانان تقسیم شدند. حضرت جویریه که به ثابت بن قیس تعلق گرفته …

غزوۀ مریسیع یا بنی مصطلق (شعبان سال پنجم هجری)([۱]) «خزاعه» یکی از قبایل تحت حمایت و هم‌پیمان قریش بود. قریش که خود را از نسل حضرت ابراهیم می‌دانستند، به این فکر افتادند که باید در تمام امور از دیگران ممتاز باشند، از این جهت تصمیم گرفتند تا در موسم حج به میدان عرفات که خارج از محدودۀ حرم است، حاضر …

توطئه و قیام دسته‌جمعی قریش و یهود علیه مسلمانان، از مکه تا مدینه را فرا گرفته بود و تمام قبایل خود را برای حمله به مدینه آماده می‌کردند. قبل از همه قبایل «انمار» و «ثعلبه» این تصمیم را گرفتند. پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم از جریان دسیسه‌چینی آنان باخبر و در دهم ماه محرم سال پنجم هجری با …

بنو نضیر با مسلمانان و قبیلۀ عامر هم‌پیمان بودند. رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم برای کمک‌گرفتن از آنان دربارۀ خونبهای دو نفر از قبیلۀ عامر که توسط عمرو بن امیه به قتل رسیده بودند و طبق پیمان مبلغی از آن را یهود بنو نضیر باید پرداخت کنند، نزد آن‌ها رفت([۱]). آنان قبول کردند، ولی نقشه‌ای کشیدند که شخصی …

کعب بن اشرف از شاعران معروف یهود و فرزند اشرف و از قبیلۀ «طی» بود؛ پدرش در مدینه با بنونضیر هم‌پیمان شد و چنان اعتباری کسب کرد که با دختر «ابو رافع بن ابی‌الحقیق» پیشوای یهود و ملقب به «تاجر الحجاز»([۱]) ازدواج کرد. کعب نتیجه همین ازدواج است. بنابر همین خویشاوندی دوجانبه، کعب با یهود و عرب رابطه خوبی داشت، …

پیروزی مسلمانان در غزوۀ بدر، یهود را بیش از پیش بیمناک و هراسان کرد. آنان به وضوح مشاهده کردند که اسلام روز به روز قویتر می‌شود. از قبایل یهود، مردان قبیله بنی‌قینقاع بیش از همه شجاعتر و دلیرتر بودند([۱]). از این جهت قبل از همه جرأت کردند تا به مسلمانان اعلام جنگ کنند و پیمانی را که با پیامبر اکرم …

زمانی که پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم به مدینه آمدند، دیدند که یهودیان روز عاشورا را روزه می‌گیرند، لذا ایشان دستور دادند تا مسلمانان نیز آن روز را روزه گیرند([۱]). اگر جنازۀ یک نفر یهودی تشییع و از کنار آن حضرت عبور داده می‌شد، ایشان به عنوان ادای احترام نسبت به آن از جایش بلند می‌شدند([۲]). یک بار …

در ماه شعبان سال چهارم هجری، حضرت حسین  رضی الله عنه متولد شد و حضرت زینب بنت خزیمه از ازواج مطهرات که رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم در همان سال با وی ازدواج کرده بود، وفات کرد. در همین سال، آن حضرت  صلی الله علیه و سلم به زید بن ثابت دستور داد تا زبان عبرانی را فرا …

گروهی به عنوان نمایندگان قبایل معروف «عضل» و «قاره» به محضر رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم شرفیاب شده و عرض کردند: «قبایل ما به اسلام گرایش پیدا کرده‌اند، لذا چند نفر مبلغ را با ما اعزام کنید تا احکام و عقاید اسلام را به ما بیاموزند». آن حضرت  صلی الله علیه و سلم ده نفر از مبلغین اسلام …

در سال چهارم هجری، ماه صفر، ابوبراء کلابی که رییس قبیله کلاب بود به محضر آن حضرت  صلی الله علیه و سلم حاضر شد و درخواست کرد تا مبلّغانی با وی برای تبلیغ و تعلیم قوم او فرستاده شوند. آن حضرت  صلی الله علیه و سلم فرمودند: من از جانب نجدی‌ها هراس دارم. ابوبراء گفت: «من ضامن آنان هستم». آن …

در اوایل محرم سال‌های چهارم هجری، سفیان بن خالد از قبیلۀ لحیان (که در منطقه کوهستانی «فید» در محل «قطن» زندگی می‌کردند) خود را برای حمله به مدینه منوره آماده کرد. وقتی رسول اکرم صلی الله علیه و سلم مطلع گردید، حضرت ابوسلمه را با یکصد و پنجاه نفر از مهاجرین و انصار به آن سو فرستاد. سفیان از این …

برخی دیگر از رویدادهای سال سوم هجری به شرح زیر است: در سال سوم هجری پانزدهم ماه مبارک رمضان، حضرت امام حسن رضی الله عنه متولد شد. در همین سال رسول اکرم صلی الله علیه و سلم با حفصه دختر حضرت عمر که شوهرش را در غزوۀ بدر از دست داده بود، ازدواج کرد. حضرت عثمان رضی الله عنه با …

زنان قریش چنان در غیظ و خشم قرار داشتند که از پیکرهای پاک شهیدان نیز انتقام گرفتند. اعظاء، گوش و بینی آن‌ها را قطع می‌کردند. هند (مادر حضرت معاویه که تا آن موقع هنوز مسلمان نشده بود) گردنبندی از آن گل‌های مبارک و پَر پَر تهیه و در گردن خود آویزان کرده بود. شکم سردار رشید اسلام حضرت حمزه را …

قریش از جنگ بدر این تجربه را به دست آورده بودند که به لشکر خویش باید نظم و ترتیب بدهند. از این جهت، با نظم و تربیت خاصی صف‌آرایی کردند. فرمانده جناب راست لشکر، خالد بن ولید و فرمانده جانب چپ، عکرمه فرزند ابوجهل و فرمانده دستۀ سواره نظام، صفوان بن امیه که از سران معروف قریش بود، تعیین گردیدند. …

حرکت سپاه اسلام از مدینه پیامبر اکرم  صلی الله علیه و سلم در روز جمعه نماز جمعه را ادا کردند و با یک هزار صحابی از مدینه بیرون رفتند، عبدالله بن ابی که با سیصد نفر شرکت کرده بود، به دلیل اینکه پیشنهادش مورد قبول واقع نشد، از سپاه مسلمین جدا شد و به مدینه بازگشت. حالا تعداد هفتصد نفر …

مشورت پیرامون شیوۀ دفاع از مدینه صبح روز بعد آن حضرت  صلی الله علیه و سلم دربارۀ شیوۀ دفاع، با صحابه به مشورت پرداخت. اغلب مهاجرین و نیز بزرگان انصار پیشنهاد کردند که زنان به قلعه‌های اطراف مدینه برده شوند و مردان در داخل مدینه قرار گرفته و از شهر دفاع کنند. عبدالله بن ابی که تا آن موقع در …

کشته‌شدن یک نفر از عرب‌ها برای افروختن آتش جنگ که تا سالیان دراز تداوم داشت، کافی بود. هریک از طرفین که شکست می‌خورد، غریزه و حس انتقامجویی برای شکست خورده، فریضه‌ای ابدی به حساب می‌آمد و هر زمانی می‌بایست آن فریضه ادا می‌شد. در غزوۀ بدر هفتاد نفر که اکثر آن‌ها از سران و بزرگان قریش بودند، به قتل رسیده …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ وفات رسول الله ﷺ: ۷۲۲- سپس رسول الله ﷺ دستانشان را بلند نمودند و می گفتند: “به سوی رفیق اعلی (حضور خداوند یا جایگاه فرشتگان و پیامبران) “. در همین حال روحشان قبض شد و دستانشان مایل شد وافتاد. ۷۲۳- در روایتی دیگر عایشه رضی الله عنها می گوید: او را به …

طبق بیان مورخین، روزۀ ماه مبارک رمضان در همین سال فرض گردید. دستور صدقه فطر نیز در همین سال اجرا شد. نخست آن حضرت  صلی الله علیه و سلم خطبه‌ای خواندند و در آن فضایل صدقه فطر را بیان فرمودند، سپس به ادای آن دستور دادند. نماز عید فطر در همین سال با جماعت برگزار شد. قبل از آن نماز …