حدیث

«إِنَّ اللهَ أَوْحَی إِلَى أَنْ تَوَاضَعُوا حَتَّى لَا یفْخَرَ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ وَلَا یبْغِ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ».[۱] «خداوند متعال به من وحی کرد که تواضع و فروتنی پیشه کنید تا کسی بر دیگری فخر فروشی نکرده و کسی بر دیگری تجاوز ننماید». [۱]– مسلم، ۵۱۰۹٫

«مَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ لِلهِ إِلَّا رَفَعَهُ اللهُ».[۱] «هر کسی که برای خدا تواضع نماید، خداوند مقامش را والاتر می‌برد». [۱]– مسلم، ۴۶۸۹٫

«مَنْ تَعَظَّمَ فِی نَفْسِهِ أَوْ اخْتَالَ فِی مِشْیتِهِ لَقِی اللهَ وَهُوَ عَلَیهِ غَضْبَانُ».[۱] «کسی که خود را بزرگ بیند یا خودخواهانه راه برود، در حالی خداوند را ملاقات می‌کند که از او خشمگین است». [۱]– احمد، ۵۷۲۳٫ آلبانی در صحیح الترغیب (۲۹۱۸) می‌گوید صحیح است.

«ثَلَاثَهٌ لَا یُکَلِّمُهُمُ اللهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَلَا یُزَکِّیهِمْ – قَالَ أَبُو مُعَاوِیَهَ: وَلَا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ – وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ: شَیْخٌ زَانٍ، وَمَلِکٌ کَذَّابٌ، وَعَائِلٌ مُسْتَکْبِرٌ».[۱] «سه نفر هستند که در روز قیامت خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنان را پاک نمی‌دارد». ابو معاویه گفته است: «و به آنان نگاه نمی‌کند و عذاب دردناکی در انتظارشان است: پیر مرد زناکار، …

پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «لَا ینْظُرُ اللهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى یوْمَ الْقِیامَهِ إِلَى مَنْ یجُرُّ إِزَارَهُ بَطَرًا».[۱] «خداوند تبارک و تعالی روز قیامت به کسی که از روی تکبر و ناسپاسی لباسش را بر زمین می‌کشاند، نگاه نمی‌کند». [۱]– بخاری، ۵۳۴۲ و مسلم، ۳۸۹۳٫

حارثه بن وهبس گوید: شنیدم که رسول خدا ج فرمود: «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِأَهْلِ النَّارِ کُلِّ عُتُلِّ جَوَّاظٍ مُسْتَکْبِرٍ».[۱] «آیا شما را از اهل آتش با خبر سازم، هر تندخوی خودپسند متکبر». [۱]– بخاری، ۴۵۳۷ و مسلم، ۵۰۹۳٫

«إِنَّ اللهَ جَمِیلٌ یحِبُّ الْجَمَالَ الْکِبْرُ بَطَرُ الْحَقِّ وَغَمْطُ النَّاسِ».[۱] «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، تکبر ناسپاسی حق و تحقیر مردم است». [۱]– مسلم، ۱۳۱٫

که در حدیث ابن مسعود از رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده است که فرمود: «إِذَا کُنْتُمْ ثَلَاثَهً، فَلَا یَتَنَاجَى اثْنَانِ دُونَ الْآخَرِ حَتَّى تَخْتَلِطُوا بِالنَّاسِ من أَجْلِ أَنَّ ذَلِکَ یُحْزِنُهُ».[۱] «وقتی سه نفر هستید، دو نفری با هم نجوا و در گوشی صحبت نکنید تا وقتی که به میان مردم بروید، زیرا این امر باعث ناراحتی شخص سوم …

«إِنَّ مِنْ أَشَرِّ النَّاسِ عِنْدَ اللهِ مَنْزِلَهً یَوْمَ الْقِیَامَهِ، الرَّجُلَ یُفْضِی إِلَى امْرَأَتِهِ، وَتُفْضِی إِلَیْهِ، ثُمَّ یَنْشُرُ سِرَّهَا».[۱] «از بدترین مردم نزد خداوند از لحاظ مقام و منزلت در روز قیامت، مردی است که رازی را با همسرش در میان می‌گذارد و همسرش رازی را با او در میان می‌گذارد سپس مرد راز همسرش را فاش می‌کند». [۱]– مسلم، ۲۵۹۷٫

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: «کَفَى بِالْمَرْءِ کَذِبًا أَنْ یحَدٌثَ بِکُلِّ مَا سَمِعَ».[۱] «همین دروغ برای شخص کافی است که هر چه می‌شوند را بازگو نماید». [۱]– مسلم، ۶٫

«إِنَّ الرَّجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بِالْکَلْمَهِ مِنْ رِضْوَانِ اللهِ. مَا کَانَ یَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ. یَکْتُبُ اللهُ لَهُ بِهَا رِضْوَانَهُ إِلَى یَوْمِ یَلْقَاهُ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بِالْکَلِمَهِ مِنْ سَخَطِ اللهِ مَا کَانَ یَظُنُّ أَنْ یَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ. یَکْتُبُ اللهُ لَهُ بِهَا سَخَطَهُ إِلَى یَوْمِ القیامه».[۱] «شخص سخنی بر زبان می‌آورد که موجب رضایت و خشنودی خداوند است و گمان نمی‌کرد که …

رسول خدا فرمود: «إِیاکُمْ وَالظَّنَّ فَإِنَّ أَکْذَبُ الْحَدِیثِ».[۱] «از ظن و گمان خودداری کنید، زیرا گمان، دروغ‌ترین سخن است». [۱]– بخاری، ۴۷۴۷ و مسلم، ۴۲۲۹٫

«أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِأَکْبَرِ الکَبَائِرِ»؟ قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: «الإِشْرَاکُ بِاللَّهِ، وَعُقُوقُ الوَالِدَیْنِ، وَکَانَ مُتَّکِئًا فَجَلَسَ فَقَالَ: أَلَا وَقَوْلُ الزُّورِ. فَمَا زَالَ یکَرِّهَا حَتَّى قُلْنَا لَیْتَهُ سَکَتَ»[۱]. «آیا شما را از بزرگ‌ترین گناهان کبیره مطلع نسازم»؟ گفتند: چرا ای رسول خدا. فرمود: «شرک به خدا و نافرمانی از پدر و مادر». و پس از این‌که تکیه زده بود، نشست …

در حدیثی است که بخاری و مسلم و دیگران از ابن عباس روایت کرده‌اند که گفت: روزی رسول خدا از کنار دو قبر می‌گذشت. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «إِنَّهُمَا لَیُعَذَّبَانِ، وَمَا یُعَذَّبَانِ فِی کَبِیرٍ، أَمَّا أَحَدُهُمَا فَکَانَ یَمْشِی بِالنَّمِیمَهِ» وأَمَّا الآخرُ فَکَانَ لا یَسْتَتِرُ مِنْ بَوْلِهِ».[۱] «این دو عذاب می‌شوند و به علت گناهی بزرگ هم عذاب می‌شوند، …

«لَا یدْخُلُ الْجَنَّهَ نَمَّامٌ».[۱] «سخن‌چین به بهشت نمی‌رود». [۱]– مسلم، ۱۵۱٫

«أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِخِیَارِکُمْ» قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: «الَّذِینَ إِذَا رُؤُوا، ذُکِرَ اللَّهُ تَعَالَى» ثُمَّ قَالَ: «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِشِرَارِکُمْ؟ الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِیمَهِ، الْمُفْسِدُونَ بَیْنَ الْأَحِبَّهِ، الْبَاغُونَ لِلْبُرَآءِ الْعَیبَ».[۱] «آیا بهترین شما را به شما معرفی کنم»؟ گفتند: بله ای رسول خدا. فرمود: «کسانی که وقتی دیده شوند، ذکر خدا می‌شود». سپس فرمود: «آیا بدترین شما را به شما معرفی کنم؟ …

«مَنْ ذَبَّ عَنْ لَحْمِ أَخِیهِ بِالْمَغِیبَهِ، کَانَ حَقًّا عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ یُعْتِقَهُ مِنَ النَّارِ».[۱] «کسی که در برابر غیبت از آبروی برادرش، از وی دفاع کند، حقش است که خداوند او را از آتش نجات دهد». [۱]– احمد، ۲۶۳۲۷ و طبرانی، ۱۹۹۱۶٫

«الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَیدِهِ».[۱] «مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند». [۱]– بخاری، ۹ و مسلم، ۵۷٫

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «إِنَّ اللهَ یَرْضَى لَکُمْ ثَلَاثًا، وَیَکْرَهُ لَکُمْ ثَلَاثًا، یَرْضَى لَکُمْ: أَنْ تَعْبُدُوهُ، وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا، وَأَنْ تَعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا، وَیَکْرَهُ لَکُمْ: قِیلَ وَقَالَ، وَکَثْرَهَ السُّؤَالِ، وَإِضَاعَهِ الْمَالِ».[۱] «خداوند متعال سه چیز را برای شما می‌پسندد و سه چیز را …

«مِنْ حُسْنِ إِسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْکُهُ مَا لَا یعْنِیهِ».[۱] «از نشانه‌های اسلام نیکوی شخص، نپرداختن به چیزی است که به او مربوط نمی‌شود». [۱]– مالک، ۱۴۰۲، احمد، ۱۶۴۶ و طبرانی، ۲۸۱۷٫

«یَا مَعْشَرَ مَنْ آمن بِلِسَانِهِ وَلَمْ یَدْخُلِ الْإِیمَانُ قَلْبَهُ، لَا تُؤْذُوا الْمُؤْمِنِینَ، وَلَا تَتَّبِعُوا عَوْرَاتِهِمْ، فَإِنَّهُ مَنْ یَتَّبِعْ عَوْرَهَ أَخِیهِ المسلم هَتَکَ اللهُ سِترهُ، وَمَنْ یَتَّبِعِ عَوْرَتَهُ یَفْضَحْهُ، وَلَوْ فِی جَوْفِ بَیْتِهِ».[۱] «ای کسانی که با زبان ایمان آورده ولی ایمان به دل‌هایتان راه نیافته است! مؤمنان را اذیت و آزار ندهید، به دنبال عورت‌هایشان نگردید زیرا کسی که به …

«لَا تُؤْذُوا عِبَادَ اللهِ، وَلَا تُعَیِّرُوهُمْ، وَلَا تَطْلُبُوا عَوْرَاتِهِمْ؛ فَإِنَّهُ مَنْ طَلَبَ عَوْرَهَ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ طَلَبَ اللهُ عَوْرَتَهُ حَتَّى یَفْضَحَهُ فِی بَیْتِهِ».[۱] «بندگان خدا را اذیت نکنید، زشتی کارشان را به روی‌شان نیاورید، به دنبال عورت‌هایشان نباشید، زیرا کسی که در پی عورات برادر مسلمانش باشد، خداوند نیز عورتش را دنبال می‌کند تا او را در خانه‌ی خودش رسوا کند». …

«إِنَّکَ إِنِ اتَّبَعْتَ عَوْرَاتِ المسلمین أَفْسَدْتَهُمْ أَوْ کِدْتَ أَنْ تُفْسِدَهُمْ».[۱] «اگر تو عورت‌های مسلمانان را دنبال کنی، آنان را فاسد کرده‌ای یا نزدیک است که فاسدشان کنی». [۱]– ابوداوود، ۴۲۴۴٫

عده‌ای نزد عقبه بن عامر آمدند و گفتند: ما همسایه‌ای داریم که شراب می‌نوشند و فلان و فلان می‌کند، آیا او را به امام معرفی کنیم؟ او گفت: نه، من شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ رَأَی مِنْ مُسلِمٍ عَوْرَهً فَسَتَرَهَا کَانَ کَمَنْ أَحْیا مَوْءُودَهٌ مِنْ قَبْرِهَا».[۱] «کسی که عورت مسلمانی را ببیند سپس آن‌را بپوشاند …

«لَا یسْتُرُ عَبْدٌ فِی الدُّنْیا إِلَّا سَتَرَهُ اللهُ یوْمَ الْقِیامَهِ».[۱] «هر بنده‌ای که در دنیا بنده‌ای دیگر را بپوشاند – و او را رسوا نکند – خداوند روز قیامت او را می‌پوشاند». [۱]– مسلم، ۴۶۹۲٫

«کُلُّ أُمَّتِی مُعَافًى إِلَّا المُجَاهِرِینَ، وَإِنَّ مِنَ المُجَاهَرَهِ أَنْ یَعْمَلَ الرَّجُلُ بِاللَّیْلِ عَمَلًا، ثُمَّ یُصْبِحَ وَقَدْ سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ، فَیَقُولَ: یَا فُلاَنُ، عَمِلْتُ البَارِحَهَ کَذَا وَکَذَا، وَقَدْ بَاتَ یَسْتُرُهُ رَبُّهُ، وَیُصْبِحُ یَکْشِفُ سِتْرَ اللَّهِ عَنْهُ».[۱] «همه‌ی امتم معاف می‌شوند به جز پرده­ دران و پرده دری یعنی شخص شبانه کاری را انجام دهد سپس صبحگاهان و پس از این‌که خداوند …

«القَائِلُ الفَاحِشَهَ وَالَّذِی یشِیعُ بِهَا فِی الإثمِ سَواءٌ».[۱] «کسی که از فحشا می‌گوید و کسی که آن ‌را ترویج می‌دهد، در گناه با هم برابر هستند». [۱]– مسند ابویعلی، ۵۳۰٫ آلبانی در صحیح الأدب المفرد (۲۴۷) می‌گوید حسن است.

«لَا یرْمِی رَجُلٌ رَجُلَا بِالْفُسُوقِ أو الْکُفْرِ إِلَّا ارُتَدَّتْ عَلَیهِ إِنْ لَمْ یَکُنْ صَاحِبُهُ کَذَلِکَ».[۱] «وقتی فردی دیگری را به فسق یا کفر متهم می‌کند، اگر او چنان نباشد به خودش بر می‌گردد». [۱]– بخاری، ۵۵۸۵٫

«لَا تَسُبُّوا الْأَمْوَاتَ فَإِنَّهُمْ قَدْ أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا».[۱] «به مردگان ناسزا نگویید چرا که آنان به سوی اعمالی که پیش فرستاده‌اند، رفته‌اند». [۱]– بخاری، ۱۳۰۶٫

«الْمُتسابَّانِ مَا قَالَا فَعَلَى الْبَادِی مِنْهُمَا حتى یعْتَدِی الْمَظْلُومُ».[۱] «دو نفر که به هم ناسزا و فحش می‌گویند، گناه بر گردن کسی است که شروع کرده است تا زمانی که مظلوم تجاوز کند». [۱]– مسلم، ۴۶۸۸٫

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «أَتَدْرُونَ مَا الْمُفْلِسُ؟» قَالُوا: الْمُفْلِسُ فِینَا مَنْ لَا دِرْهَمَ لَهُ وَلَا مَتَاعَ، فَقَالَ: «إِنَّ الْمُفْلِسَ مِنْ أُمَّتِی یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَهِ بِصَلَاهٍ، وَصِیَامٍ، وَزَکَاهٍ، وَیَأْتِی قَدْ شَتَمَ هَذَا، وَقَذَفَ هَذَا، وَأَکَلَ مَالَ هَذَا، وَسَفَکَ دَمَ هَذَا، وَضَرَبَ هَذَا، فَیُعْطَى هَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ، وَهَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ، فَإِنْ فَنِیَتْ حَسَنَاتُهُ قَبْلَ أَنْ یُقْضَى مَا عَلَیْهِ أُخِذَ …

ابوهریره رضی الله عنه از او روایت می‌کند که مردی شراب نوشید. او را نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آوردند، به مردم فرمود: «أَصْرِبُوهُ». «او را بزنید». هر کسی با چیزی می‌زد. یکی با دستش یکی با کفشش و یکی با لباسش. وقتی مرد رفت، گروهی گفتند: خدا تو را رسوا سازد. رسول الله صلی الله علیه وسلم …

گفتند: ای رسول خدا، مشرکان را نفرین کن. فرمود: «إِنَّی لَمْ أُبْعَثُ لَعَّانَّا وَإِنَّمَا بُعِثْتُ رَحْمَهً».[۱] «من برای لعنت مبعوث نشده‌ام، بلکه برای رحمت مبعوث گشته‌ام». [۱]– مسلم، ۴۷۰۴٫

انس رضی الله عنه گوید: «لَمْ یَکُنْ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ سَبَّابًا، وَلَا لَعَّانًا، وَلَا فَحَّاشًا، کَانَ یَقُولُ لِأَحَدِنَا عِنْدَ الْمُعَاتَبَهِ: مَا لَهُ تَرِبَ جَبِینُهُ».[۱] رسول الله صلی الله علیه وسلم ناسزاگو، فحش دهنده و لعنت کننده نبود و اگر از یکی از ما خشمگین می‌شد، می‌فرمود: «او را چه شده پیشانی‌اش خاک آلود باد»؟ [۱]– بخاری، ۵۵۷۱٫

«لَیسَ الْمُوْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلَا للَّعَّانِ وَلَا الْفَاحِشِ وَلَا الْبَذِیءِ».[۱] «مؤمن آبروریز، لعنت کننده، فحش دهنده و بدزبان، نیست». [۱]– احمد، ۳۶۴۶٫ آلبانی در صحیح الجامع (۵۳۸۱) می‌گوید صحیح است.

«إنَّ اللهَ یبغِضُ الفَاحِشَ البَذِیء».[۱] «خداوند از فحش دهنده‌ی بدزبان بیزار است». [۱]– طبرانی، ۴۰۷٫ آلبانی در صحیح الترغیب‌ (۲۶۴۱) می‌گوید صحیح است.

«إِنَّ اللهَ لَا یحِبُّ کُلَّ فَاحِشٍ مُتَفَحَّشٍ».[۱] «خداوند انسان فحش دهنده‌ی ناسزاگو را دوست نمی‌دارد». [۱]– طبرانی، ۲۰۷۶۹٫ آلبانی در صحیح الجامع (۱۸۵۰) می‌گوید حسن است.

از ابن مسعود رضی الله عنه روایت شده است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ کُفْرٌ».[۱] «ناسزا گفتن به مسلمان فسق و جنگیدن با او کفر است». [۱]– بخاری، ۴۶ و مسلم، ۹۷٫

رسول الله صلی الله علیه وسلم زمانی که اسامه بن زید درباره‌ی زن مخزومی‌ای که دزدی کرده بود، با وی سخن گفت، نیز خشمگین شد. پیامبر صلی الله علیه وسلم تصمیم گرفت حد را بر او جاری سازد. آنان گفتند: چه کسی در این‌باره با پیامبر صلی الله علیه وسلم صحبت کند؟ گفتند: کسی جز محبوب رسول الله اسامه بن …

«یَا عَائِشَهُ أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ، الَّذِینَ یُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللهِ».[۱] «ای عایشه، شدیدترین عذاب الهی در روز قیامت از آن کسانی خواهد بود که مانند خلق خداوند بیاورند». [۱]– مسلم، ۳۹۳۷٫

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّ مِنْکُمْ مُنَفِّرِینَ، فَأَیکُمْ مَا صَلَّی بِاالنَّاسِ فَلْیَوجَزْ، فَإِنَّ فِیهِمْ الْکَبِیرَ وَالضَّعِیفَ وَذَا الحَاجَهِ».[۱] «ای مردم، برخی از شما تنفر ایجاد می‌کند، هر کس از شما امامت می‌دهد، کوتاه بخواند چرا که پشت سرش بزرگ و کوچک و حاجتمند است». [۱]– بخاری، ۶۶۱.

«مَا انْتَقَمَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لِنَفْسِهِ إِلَّا أَنْ تُنْتَهَکَ حُرْمَهُ اللهِ فَینْتَقِمُ لِلهِ بِهَا».[۱] «رسول الله صلی الله علیه وسلم هرگز به خاطر خودش انتقام نگرفت، مگر زمانی که حرمتی از حرمات الهی شکسته شود پس به خاطر خدا انتقامش را می‌گیرد». [۱]– بخاری، ۳۲۹۶٫

از ابن عباس روایت شده که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم به اشج عبدالقیس فرمود: «إِنَّ فِیکَ خَصْلَتَینِ یحِبُّهُمَا اللهُ الْحِلْمُ وَالْأَنَاهُ».[۱] «دو ویژگی در تو هست که خداوند آن‌ها را بسیار دوست دارد: بردباری و صبر». [۱]– مسلم، ۲۴٫

توصیه و سفارش پیامبر صلی الله علیه وسلم برای مردی که از او خواست تا به او توصیه و سفارش، این بود: «لَا تَغضَب». «خشمگین مشو». مرد در خواستش را بارها تکرار کرد: مرا پند بده و پاسخ رسول الله ج همان عبارت فراگیر مکارم اخلاق بود: «لَاتَغضَب».[۱] «خشمگین مشو». [۱]– بخاری، ۵۶۵۱٫

«لَیسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَهِ إِنَّمَا الشَّدِیدُ الَّذِی یمْلِکُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ»[۱]. «قدرت و شجاعت در کشتی‌گیری نیست، بلکه قوی و شجاع کسی است که هنگام خشم خود را کنترول کند». [۱]– بخاری، ۵۶۴۹ و مسلم، ۴۷۲۳٫