داعی باید اهل خیر را گرامی بدارد و اگر کسی به او احسانی کرد، از او شکر کند. زیرا اگر داعی، اهل خیر را گرامی بدارد، آنها متوجه می‌شوند که او، ارزش آنان را می‌داند و به نیکی، ارج می‌نهد. اما اگر از احسان کننده تشکر نکنیم و خطاکار را سرزنش و تنبیه ننماییم، گویا هیچ کاری انجام نگرفته است! …

داعی نباید تند و خشن سخن بگوید؛ بلکه به نرمی، حرف بزند. زیرا رسول خدا صلی الله علیه وسلم به نرمی، سخن می‌گفت، چهره‌ای بشاش داشت و فروتن و متواضع بود. طوری که بزرگ و کوچک، او را دوست داشتند، با پیرزنان می‌ایستاد و نیازشان را برآورده می‌ساخت، کودکان را در آغوش می‌گرفت، به عیادت بیماران می‌رفت، با فقراء می‌ایستاد، …

شایسته نیست که داعی، مسائل را بزرگتر از آنچه هستند، جلوه دهد؛ زیرا دین، پایه گذاری و کامل شده است. خدای متعال می‌فرماید: ﴿ٱلۡیَوۡمَ أَکۡمَلۡتُ لَکُمۡ دِینَکُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَیۡکُمۡ نِعۡمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِینٗاۚ﴾ [المائده: ۳] یعنی: «امروز، دین شما را برایتان کامل گردانیدیم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را بعنوان دین برای شما پسندیدم». پس …

یکی از وظایف داعی، اینست که با ذکر نام به هیئات‌ها و مؤسسات و اجتماعات، حمله نکند؛ بلکه راه حق را نشان دهد و راه باطل را معرفی نماید. در نتیجه، فرد صاحب حق می‌داند که بر حق است و فرد باطل نیز می‌فهمد که راه اشتباهی را در پیش گرفته است. ولی اگر ملت‌هایی را بطور کامل یا قبایلی …

داعی نباید به احادیث ساختگی، استدلال کند، بلکه باید ساختگی بودن آنهار ا بیان نماید و بداند که سنت، غربال شده و صاف و خالص به مردم عرضه شده است. گفتنی است هنگامی که شخص جنایتکاری به نام مصلوب را که چهار هزار حدیث دروغین به پیامبر اکرم  صلی الله علیه وسلم نسبت داده بود، نزد هارون الرشید آوردند و …

غیرت دینی بعضی از سخنرانان و داعیان، آنها را وادار می‌کند تا مطالبی را که در قرآن و دین وجود ندارند، بر آن بیفزایند. مثلاً گاهی که از معصیتی سخن می‌گویند، کیفر آن را بیشتر از آنچه خداوند فرموده است، تعیین می‌کنند. بعنوان نمونه، اگر می‌خواهند کسی را از سیگار کشیدن، منع کنند می‌گویند: «ای بندگان خدا! هر کس، سیگار …

داعی نباید از دیدن هزاران نفر که به لهو و لعب روی آورده‌اند و تعداد اندکی که به درس‌ها و سخنرانی‌ها گوش فرا می‌دهند، احساس شکست کند و دچار یأس و ناامیدی شود؛ چرا که سنت خداوند در میان آفریده‌هایش اینگونه است: ﴿وَلَن تَجِدَ لِسُنَّهِ ٱللَّهِ تَبۡدِیلٗا ۶٢﴾ [الأحزاب: ۶۲]. «و سنت الهی را نمی‌بینی که تبدیل شود». خداوند متعال، …

داعی نباید خودش را نزد مردم، تزکیه کند؛ بلکه بداند که با وجود آن همه تلاش و کار نیک، باز هم کوتاهی‌هایی دارد. همچنین باید شکر خدا را بجای آورد که او را خطیب مردم قرار داده و به او توفیق داده است تا سخنان رسول خدا  صلی الله علیه وسلم را تبلیغ نماید. لذا بخاطر این نعمتی که خداوند، …

یکی از صفات داعی، حمله نکردن به افراد، با ذکر نام آنهاست. یعنی بالای منابر، نام افراد را نمی‌گیرد و عیوب آنها را ذکر نمی‌کند. بلکه بگونه‌ای با آنان رفتار می‌کند که رسول الله  صلی الله علیه وسلم رفتار می‌کرد و می‌فرمود: «ما بال اقوام یفعلون کذا وکذا» یعنی چرا گروهی، چنین و چنان می‌کنند؟ در نتیجه، آن فرد (خاطی) …

بر داعی واجب است که اگر جوانی مشکلی را طرح کرد و مثلاً به او گفت که مرتکب فلان معصیت شده‌ام خشمگین نشود. زیرا در حدیثی صحیح به ثبوت رسیده است که فردی را برای پنجاهمین بار به جرم شراب خواری خدمت نبی اکرم صلی الله علیه وسلم آوردند. پس هنگامی که خواستند او را شلاق بزنند، یکی از صحابه …

یکی از اموری که برای داعی، لازم بحساب می‌آید، اینست که در دنیای ایده آل‌ها زندگی نکند و بداند که خودش و مردم، همگی کوتاهی دارند؛ خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَیۡکُمۡ وَرَحۡمَتُهُۥ مَا زَکَىٰ مِنکُم مِّنۡ أَحَدٍ أَبَدٗا وَلَٰکِنَّ ٱللَّهَ یُزَکِّی مَن یَشَآءُۗ﴾ [النور: ۲۱]. یعنی: «اگر احسان و رحمت الهی شامل شما نمی‌شد، هرگز هیچ یک از …

داعی باید بدنبال کسب علم مفیدی باشد که از معلم خیر  صلی الله علیه وسلم به ارث رسیده است تا با شناخت و بصیرت، دعوت دهد. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِیلِیٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِیرَهٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِیۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِکِینَ ١٠٨﴾ یعنی: «بگو: این راه من است. با آگاهی و بینش، …

داعی مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می‌کند. همانطور که مجاهدان، یکی از مرزها را حفاظت می‌کند، داعی نیز مرزی از مرزها را حفاظت می‌کند و همانگونه که مجاهدین، با دشمنان خدا می‌جنگند، داعی نیز با دشمنان خدا یعنی کسانی که می‌خواهند شهوات و شبهات را در میان امت رواج دهند، نسل‌های مسلمان را به فساد بکشند، امت …

هدف داعی که همان اقامه دین و غلبه صلاح و نیکی و نابودی و در هم پیچیدن فساد در دنیا است، باید برایش روشن باشد: ﴿إِنۡ أُرِیدُ إِلَّا ٱلۡإِصۡلَٰحَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُۚ وَمَا تَوۡفِیقِیٓ إِلَّا بِٱللَّهِۚ عَلَیۡهِ تَوَکَّلۡتُ وَإِلَیۡهِ أُنِیبُ ٨٨﴾ [هود: ۸۸] یعنی: «من، تا آنجا که میتوانم جز اصلاح- خویشتن و شما را- نمی‌خواهم و توفیق من، جز با …

اخلاص در هر کار، اساس موفقیت در آن، به شمار می‌رود. لذا داعیان باید در دعوتشان، اخلاص داشته باشند و در کار خود، پروردگارشان را مد نظر قرار دهند. بدنبال منافع زودگذر و فانی دنیا نباشند بلکه هر یک از آنها باید آیات زیر را ورد زبان سازد: ﴿مَآ أَسۡ‍َٔلُکُمۡ عَلَیۡهِ مِنۡ أَجۡرٍ﴾ [الفرقان: ۵۷] یعنی: «در برابر دعوت هیچگونه …

سرزمین‌های اسلامی، وطن ما بشمار می‌روند و هرجا که نام خدا گفته می‌شود، آن سرزمین، وطن تمام مسلمانان است. همچنین، ما براساس نژادپرستی، اجتماع نکرده‌ایم زیرا نژادپرستی، دعوتی زمینی است که توسط بشر بوجود آمده و خداوند آن را نازل نکرده است. تجمع ما براساس زبان هم نیست زیرا زبان‌های مختلفی در دنیا وجود دارد. بلکه اجتماع ما براساس عقیده …

معاویه، در مدینه، یک مزرعه و تعدادی کارگر داشت. ابن زبیر نیز در کنار او مزرعه‌ای داشت. قابل یادآوری است که در آن زمان، معاویه بر حدود بیست کشور از کشورهای جهان، حکومت می‌کرد و عبدالله‌بن زبیر یکی از افراد رعیت‌اش به شمار می‌رفت و میان آنان، اختلافات قدیمی نیز وجود داشت. بهرحال، کارگران معاویه، وارد مزرعه‌ی ابن زبیر شدند. …

«چه برای آنان، طلب آمرزش کنی و چه نکنی. اگر هفتاد بار هم برای آنان، طلب آمرزش کنی، هرگز خداوند آنان را نمی‌آمرزد». و من بیشتر از هفتاد بار برای او طلب آمرزش می‌کنم». عمر  رضی الله عنه گفت: او منافق است!! سرانجام، رسول خدا   صلی الله علیه وسلم و مسلمانان بر او نماز خواندند. آنگاه، خداوند این آیه را …

مهاجرین و انصار بعد از اینکه مسلمان شده بودند، در برابر یکدیگر، شمشیر کشیدند و آماده‌ی کارزار شدند و نزدیک بود با یکدیگر بجنگند. در این هنگام، رسول خدا   صلی الله علیه وسلم نزد آنان رفت و گفت: «مَا بَالُ دَعْوَى الْجَاهِلِیَّهِ». «چرا دعوت جاهلیت سر داده‌اید». سپس فرمود: «دَعُوهَا فَإِنَّهَا مُنْتِنَهٌ»[۱]. «این سخنان را کنار بگذارید زیرا سخنانی بدبویند». …

ابوذر  رضی الله عنه بلال را به خاطر مادرش، توهین کرد. بلال نزد نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم از او شکایت نمود. سپس، ابوذر پشیمان شد و چهره‌اش را بر زمین گذاشت و به بلال گفت: سوگند به خدا تا پایت را روی چهره‌ام نگذاری، آن را از زمین برنمی‌دارم. سرانجام، یکدیگر را در آغوش گرفتند و با هم …

نمونه‌های عملی در زمان حیات نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم نمونه‌های خوبی از این حوادث، بوقوع پیوست که صحابه رضوان‌الله‌علیم اجمعین آن‌ها را ثبت کرده‌اند

در منا مردی با سالم‌بن عبدالله‌بن عمر مواجه شد و خطاب به او که علامه‌ی تابعین بود، گفت: فکر می‌کنم مرد بسیار بدی هستی. سالم گفت: فقط تو مرا شناختی! زیرا سالم در درونش چنین احساس می‌کرد که مرد خوبی نیست. و درست هم همین است چرا که انسان مؤمن، هرگاه ببیند که نفسش احساس برتری می‌نماید، سرکشی می‌کند و …

مردی به عمروبن عاص  رضی الله عنه گفت: سوگند به خدا که خودم را برای (پرداختن به) تو فارغ خواهم کرد. عمرو گفت: در این صورت، مشغول خواهی شد. باید دانست که درست همین است زیرا کسی که خود را فارغ می‌کند تا برای مردم توطئه کند، آنان را دشنام دهد و بد و بیراه بگوید، همه‌ی اوقاتش، پر می‌شود …

مردی نزد حسن‌ بصری  رحمه الله آمد و گفت: ای ابوسعید! فلانی، از تو غیبت کرد. حسن بصری یک سینی خرما برایش آورد و گفت: نزد فلانی (که از من غیبت کرده) برو و به او بگو: تو نیکی‌هایت را به ما عطا کردی. در عوض، ما به تو خرما، عطا کردیم. هدف از داستان فوق، این است که کار …

این نسل مبارک (صحابه) به جایگاهی رسید که یکی از آنان به نام ابوضمضم در دل شب، بیار می‌شود و به نماز می‌ایستد. سپس رو به سوی خدا می‌کند و دست به دعا برمی‌دارد و می‌گوید: الهی! مالی ندارم که آن را در راه تو صدقه کنم. توانایی هم ندارم که در راه تو مبارزه نمایم ولی آبرویم را وقف …

عایشه و طلحه و زبیرy در جریان جنگ جمل، به راه افتادند و جمعی از صحابه، با شمشیر آن‌ها را             همراهی می‌کردند. علی‌بن ابی‌طالب  رضی الله عنه نیز با جمعی از اهل بدر، با شمشیر، حرکت کردند و در مقابل هم قرار گرفتند!. به عامر شعبی گفتند: الله‌اکبر! صحابه با شمشیر در برابر هم قرار می‌گیرند ولی از یکدیگر …

خداوند اصول این فن را در قرآن کریم بیان داشته است و رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم نیز با سخن، عمل و اخلاق برجسته‌اش، آن‌ها را به ما آموخته است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱلۡکَٰظِمِینَ ٱلۡغَیۡظَ وَٱلۡعَافِینَ عَنِ ٱلنَّاسِۗ وَٱللَّهُ یُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِینَ﴾ [آل‌عمران: ۱۳۴]. «پرهیزگاران، کسانی هستند که خشم خود را فرو می‌برند و از مردم، گذشت می‌کنند و خداوند …

آیا این فرموده الهی به تو آرامش نمی‌دهد و غم واندوه تو را دور نمی‌نماید و سعادت را به تو باز نمی‌گرداند که می‌گوید: ﴿۞قُلۡ یَٰعِبَادِیَ ٱلَّذِینَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَهِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِیعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ ۵٣﴾ [الزمر: ۵۳] «بگو ای بندگانم که بر خود زیاده روی کرده‌اید! از رحمت خداوند ناامید …

حرکت کردن پیشاپیش جنازه، سنت است و فضیلت هم همین است. ابن عمر  رضی الله عنهما می‌گوید: «رَأَیْتُ النَّبِىَّ   صلی الله علیه وسلم وَأَبَا بَکْرٍ وَعُمَرَ یَمْشُونَ أَمَامَ الْجَنَازَهِ»[۱]. «نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم، ابوبکر و عمر  رضی الله عنهما را دیدم که پیشاپیش جنازه، حرکت می‌کردند». پس حرکت کردن در جلوی جنازه، برای شخص پیاده، سنت است اما …

رسو‌ل‌خدا   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إذا ماتَ فاتّبعهُ»[۱]. «هرگاه مسلمان فوت کرد در تشییع‌جنازه‌اش شرکت کن». این، یکی دیگر از حقوق مسلمان بر مسلمان است. حتی بعد از اینکه جسم‌اش بی‌روح شود و روحش به اعلی علیین برود، باز هم باید در تشییع ‌جنازه‌اش شرکت کنی و حقوقش را ادا نمایی و هنگام نماز خواندن بر او، برایش شفاعت …

نزد اهل سنت، هر سه روز یک بار باید به عیادت بیمار رفت مگر اینکه او، یکی از خویشاوندان نزدیک باشد. مثل پدر، فرزند، برادر و یا کسی مانند آن‌ها. پس نباید نزد بیمار به اندازه‌ای رفت و آمد کنیم که باعث خستگی او شویم. ذهبی در شرح حال سلیمان‌بن مهران، ملقب به اعمش می‌گوید: وی دچار بیماری مزمنی شد …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ عَادَ مَرِیضًا لَمْ یَزَلْ فِى خُرْفَهِ الْجَنَّهِ حَتَّى یَرْجِعَ»[۱]. «هر کس، به عیادت مریضی برود، تا زمانی که برگردد، در باغ‌های بهشت بسر می‌برد». رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم نیز به عیادت یارانش می‌رفت. آن حضرت   صلی الله علیه وسلم به عیادت سعدبن ابی‌وقاص  رضی الله عنه رفت و برایش دعای …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ»[۱]. «هرگاه مسلمان، مریض شد، به عیادتش برو». عیادت مریض، یکی دیگر از پل‌های دوستی و محبت، میان مسلمانان به شمار می‌رود. و حقی است که مسلمان بر برادر مسلمانش دارد. یعنی هنگامی که مریض شد، به عیادتش برود.   [۱]– مسلم (۲۱۶۲).

مسأله‌ی دوم: آیا کسی که عطسه می‌زند و الحمد لله را فراموش می‌کند باید یادآوری شود؟ امام نووی و عده‌ای از علمای دیگر یادآوری آن را تأیید کرده و امری پسندیده دانسته‌اند. چنانچه ابراهیم تیمی، چنین کرد. همچنین مردی نزد ابن مبارک عطسه زد و الحمد لله نگفت. ابن مبارک گفت: هرگاه، شخصی عطسه زد، چه بگوید؟ آن مرد گفت: …

مالکی‌ها، از جمله ابن ابی زید و ابن العربی جواب دادن عطسه را فرض عین می‌دانند و صحیح هم همین است. پس بعنوان مثال اگر اهل مجلسی شنیدند که عطسه‌زننده گفت: الحمد لله، باید در جوابش، بگویند: یرحمک ‌الله. و جواب دادن یک نفر، کفایت نمی‌کند. بلکه همه باید به او جواب بدهند. زیرا فرض عین است نه فرض کفایه. …

پیامبر  صلی الله علیه وسلم  با دعوت الهی به سوی مردم آمد؛ او، جاذبه‌هایی مادی نداشت؛ خزانه و گنجی به او داده نشده بود؛ باغی نداشت که از آن بخورد و در کاخ مجللی سکونت نمی‌کرد؛ دوستداران او در حالی به او روی آوردند و با او بیعت کردند که زندگی سختی می‌گذراندند و در نهایت مشقت و دشواری قرار …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «وإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ الله فَشَمِّتْهُ»[۱]. «وقتی که مسلمان، عطسه زد و الحمدلله گفت، در جوابش بگو، برحمک‌الله». در حدیثی دیگر رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْعُطَاسَ وَیَکْرَهُ التَّثَاؤُبَ»[۲]. «خداوند، عطسه زدن را دوست دارد و خمیازه کشیدن را ناپسند می‌دارد». پس عطسه زدن، از جانب خداوند است و …

نصیحت، آدابی دارد که عبارتند از: ۱- اخلاص، ۲- نرمی در گفتار، ۳- مخفیانه نصیحت کردن. انسان، زیاد دچار اشتباه می‌شود. ما هم معصوم نیستیم و مرتکب خطا می‌شویم. این نکته را تکرار می‌کنم تا فرد ناصح بداند که خطا و نسیان، امری طبیعی است و در سرشت انسان، نهفته است. لذا نباید در نصیحت کردن، تعصب به خرج داد. …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وَإِذَا اسْتَنْصَحَکَ فَانْصَحْ لَهُ»[۱]. «اگر برادر مسلمانت از تو درخواست نصیحت کرد، او را نصحیت کن». نصیحت کردن، یکی دیگر از آدابی است که پیامبر اکرم   صلی الله علیه وسلم آن را به ما آموزش داده است و یکی از شعارهای محبت، به شمار می‌رود. و واجب است که ما مسلمانان، یکدیگر را …

ابوهریره  رضی الله عنه می‌گوید: نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم فرمود: «شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِیمَهِ یُدْعَى لَهَا الأَغْنِیَاءُ، وَیُتْرَکُ الْفُقَرَاءُ، وَمَنْ تَرَکَ الدَّعْوَهَ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَرَسُولَهُ   صلی الله علیه وسلم»[۱]. «بدترین طعام، ولیمه‌ای است که افراد مستحق را از خوردن آن باز می‌دارند و کسانی را که بدان نیاز ندارند، دعوت می‌کنند. و کسی که دعوت را اجابت …

یکی از پل‌های دوستی، پذیرفتن دعوت مسلمان است. چنانکه رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «وإذا دعاک فأجبهُ»[۱]، یعنی «اگر مسلمان، تو را دعوت نمود، دعوتش را اجابت کن». پذیرفتن برخی از دعوت‌ها، واجب، و برخی دیگر سنت و بعضی، حرام است. قبول کردن دعوت عروسی، واجب است به شرطی که منکر در آن نباشد. ابن عمر  رضی الله …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم به کسانی که مرتکب گناهی می‌شدند، نه سلام می‌داد و نه سلام آن‌ها را پاسخ می‌گفت. چنانچه با کعب‌بن مالک و دو نفر دیگر که از غزوه‌ی تبوک سرباز زدند، چنین کرد. کعب‌بن مالک  رضی الله عنه می‌گوید: من به رسول خدا   صلی الله علیه وسلم سلام می‌دادم ولی نمی‌دانستم که آیا جواب می‌دهد …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم به اهل کتاب، سلام نمی‌داد. بلکه از آن حضرت   صلی الله علیه وسلم به ثبوت رسیده است که فرمود: «لاَ تَبْدَءُوا الْیَهُودَ وَلاَ النَّصَارَى بِالسَّلاَمِ»[۱]. «به یهود و نصاری، سلام ندهید». پس برای کسی که با یهود و نصاری زندگی می‌کند، سنت است که به آن‌ها سلام ندهد، در جواب‌شان بگوید: و علیکم. روزی …

اگر هنگام شب، رسو‌ل‌الله   صلی الله علیه وسلم وارد خانه‌اش می‌شد، طوری سلام می‌داد که فرد خوابیده، بیدار نشود و کسی که بیدار است صدایش را بشنود[۱]. پس هرگاه، کسی وارد خانه‌اش می‌شود، نباید با صدای بلند سلام بدهد و باعث اذیت و آزار خانواده‌اش گردد. ببینید که رسول خدا   صلی الله علیه وسلم چقدر مهربان و بزرگوار است و …

ابن قیم  رحمه الله می‌گوید: کسی که وارد مسجد می‌شود، در آغاز دو رکعت تحیه‌المسجد بخواند سپس بیاید و به مردم سلام بدهد[۱]. و دلیل آن را حدیث رفاعه  رضی الله عنه می‌داند که فردی وارد مسجد شد و نماز خواند سپس آمد و سلام داد. رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «وعلیک‌السلام، دوباره نماز بخوان زیرا تو نماز …