اخلاق

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «أَتَدْرُونَ مَا الْمُفْلِسُ؟» قَالُوا: الْمُفْلِسُ فِینَا مَنْ لَا دِرْهَمَ لَهُ وَلَا مَتَاعَ، فَقَالَ: «إِنَّ الْمُفْلِسَ مِنْ أُمَّتِی یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَهِ بِصَلَاهٍ، وَصِیَامٍ، وَزَکَاهٍ، وَیَأْتِی قَدْ شَتَمَ هَذَا، وَقَذَفَ هَذَا، وَأَکَلَ مَالَ هَذَا، وَسَفَکَ دَمَ هَذَا، وَضَرَبَ هَذَا، فَیُعْطَى هَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ، وَهَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ، فَإِنْ فَنِیَتْ حَسَنَاتُهُ قَبْلَ أَنْ یُقْضَى مَا عَلَیْهِ أُخِذَ …

ابوهریره رضی الله عنه از او روایت می‌کند که مردی شراب نوشید. او را نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آوردند، به مردم فرمود: «أَصْرِبُوهُ». «او را بزنید». هر کسی با چیزی می‌زد. یکی با دستش یکی با کفشش و یکی با لباسش. وقتی مرد رفت، گروهی گفتند: خدا تو را رسوا سازد. رسول الله صلی الله علیه وسلم …

گفتند: ای رسول خدا، مشرکان را نفرین کن. فرمود: «إِنَّی لَمْ أُبْعَثُ لَعَّانَّا وَإِنَّمَا بُعِثْتُ رَحْمَهً».[۱] «من برای لعنت مبعوث نشده‌ام، بلکه برای رحمت مبعوث گشته‌ام». [۱]– مسلم، ۴۷۰۴٫

انس رضی الله عنه گوید: «لَمْ یَکُنْ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ سَبَّابًا، وَلَا لَعَّانًا، وَلَا فَحَّاشًا، کَانَ یَقُولُ لِأَحَدِنَا عِنْدَ الْمُعَاتَبَهِ: مَا لَهُ تَرِبَ جَبِینُهُ».[۱] رسول الله صلی الله علیه وسلم ناسزاگو، فحش دهنده و لعنت کننده نبود و اگر از یکی از ما خشمگین می‌شد، می‌فرمود: «او را چه شده پیشانی‌اش خاک آلود باد»؟ [۱]– بخاری، ۵۵۷۱٫

«لَیسَ الْمُوْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلَا للَّعَّانِ وَلَا الْفَاحِشِ وَلَا الْبَذِیءِ».[۱] «مؤمن آبروریز، لعنت کننده، فحش دهنده و بدزبان، نیست». [۱]– احمد، ۳۶۴۶٫ آلبانی در صحیح الجامع (۵۳۸۱) می‌گوید صحیح است.

«إنَّ اللهَ یبغِضُ الفَاحِشَ البَذِیء».[۱] «خداوند از فحش دهنده‌ی بدزبان بیزار است». [۱]– طبرانی، ۴۰۷٫ آلبانی در صحیح الترغیب‌ (۲۶۴۱) می‌گوید صحیح است.

«إِنَّ اللهَ لَا یحِبُّ کُلَّ فَاحِشٍ مُتَفَحَّشٍ».[۱] «خداوند انسان فحش دهنده‌ی ناسزاگو را دوست نمی‌دارد». [۱]– طبرانی، ۲۰۷۶۹٫ آلبانی در صحیح الجامع (۱۸۵۰) می‌گوید حسن است.

از ابن مسعود رضی الله عنه روایت شده است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ کُفْرٌ».[۱] «ناسزا گفتن به مسلمان فسق و جنگیدن با او کفر است». [۱]– بخاری، ۴۶ و مسلم، ۹۷٫

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّ مِنْکُمْ مُنَفِّرِینَ، فَأَیکُمْ مَا صَلَّی بِاالنَّاسِ فَلْیَوجَزْ، فَإِنَّ فِیهِمْ الْکَبِیرَ وَالضَّعِیفَ وَذَا الحَاجَهِ».[۱] «ای مردم، برخی از شما تنفر ایجاد می‌کند، هر کس از شما امامت می‌دهد، کوتاه بخواند چرا که پشت سرش بزرگ و کوچک و حاجتمند است». [۱]– بخاری، ۶۶۱.

«مَا انْتَقَمَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لِنَفْسِهِ إِلَّا أَنْ تُنْتَهَکَ حُرْمَهُ اللهِ فَینْتَقِمُ لِلهِ بِهَا».[۱] «رسول الله صلی الله علیه وسلم هرگز به خاطر خودش انتقام نگرفت، مگر زمانی که حرمتی از حرمات الهی شکسته شود پس به خاطر خدا انتقامش را می‌گیرد». [۱]– بخاری، ۳۲۹۶٫

از ابن عباس روایت شده که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم به اشج عبدالقیس فرمود: «إِنَّ فِیکَ خَصْلَتَینِ یحِبُّهُمَا اللهُ الْحِلْمُ وَالْأَنَاهُ».[۱] «دو ویژگی در تو هست که خداوند آن‌ها را بسیار دوست دارد: بردباری و صبر». [۱]– مسلم، ۲۴٫

توصیه و سفارش پیامبر صلی الله علیه وسلم برای مردی که از او خواست تا به او توصیه و سفارش، این بود: «لَا تَغضَب». «خشمگین مشو». مرد در خواستش را بارها تکرار کرد: مرا پند بده و پاسخ رسول الله ج همان عبارت فراگیر مکارم اخلاق بود: «لَاتَغضَب».[۱] «خشمگین مشو». [۱]– بخاری، ۵۶۵۱٫

«لَیسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَهِ إِنَّمَا الشَّدِیدُ الَّذِی یمْلِکُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ»[۱]. «قدرت و شجاعت در کشتی‌گیری نیست، بلکه قوی و شجاع کسی است که هنگام خشم خود را کنترول کند». [۱]– بخاری، ۵۶۴۹ و مسلم، ۴۷۲۳٫

پیرزنی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: ای رسول خدا، دعا کن که خداوند بهشت را نصیبم بگرداند. پیامبر به شوخی فرمود: «یا أُم فُلَانٍ، إِنَّ الجَنَّه لَا تَدخُلُها عَجُوزٌ».[۱] «ای مادر فلانی، هیچ پیرزنی وارد بهشت نمی‌شود». پیرزن با چشم گریان بازگشت. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «أَخبِرُوهَا أَنَّهَا لَا تَدخُلُها وَهِی عَجِوز …

مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و از او مرکبی تقاضا کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم به شوخی به او فرمود: «إِنَّا حَامِلُوکَ عَلَى وَلَدِ نَاقَهٍ» قَالَ: یا رَسولُ الله وَمَا أَصْنَعُ بِوَلَدِ النَّاقَهِ؟ فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «وَهَلْ تَلِدُ الْإِبِلَ إِلَّا النُّوقُ».[۱] «ما بچه شتری را به عنوان مرکب به تو می‌دهیم». …

پیامبر صلی الله علیه وسلم با کودک خردسالی از فرزندان صحابه که کنیه‌اش اباعمیر است، شوخی می‌کند. او پرنده‌ای داشت که با آن بازی می‌کرد. روزی پیامبر صلی الله علیه وسلم او را غمگین دید، به او فرمود: چرا ابوعمیر را غمگین می‌بینم؟ گفتند: بلبلی که با آن بازی می‌کرد، مرده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم به شوخی به …

در اثری از صحابه‌ی کرام آمده است که گفتند: ای رسول خدا، تو با ما شوخی می‌کنی. رسول الله فرمود: «إِنَّی لَا أَقُولُ إِلَّا حَقُّا».[۱] «من چیزی جز حقیقت نمی‌گویم». [۱]– ترمذی، ۱۹۱۳٫ آلبانی در السلسله الصحیحه (۱۷۲۶) می‌گوید صحیح است.

در صحیح مسلم آمده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «لَا تَحْقِرَنَّ مِنْ الْمَعْرُوفِ شَیئًا وَلَوْ أَنْ تَلْقَى أَخَاکَ بِوَجْهٍ طَلْقٍ».[۱] «هیچ کار نیکی را کوچک مشمار حتی اگر با چهره‌ای بشاش با برادرت ملاقات کنی». [۱]– مسلم، ۴۷۶۰٫

از ابو مسعود انصاری رضی الله عنه آمده است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «حُوسِبَ رَجُلٌ مِمَّنْ کَانَ قَبْلَکُمْ، فَلَمْ یُوجَدْ لَهُ مِنَ الْخَیْرِ شَیْءٌ، إِلَّا أَنَّهُ کَانَ یُخَالِطُ النَّاسَ، وَکَانَ مُوسِرًا، فَکَانَ یَأْمُرُ غِلْمَانَهُ أَنْ یَتَجَاوَزُوا عَنِ الْمُعْسِرِ»، قَالَ: قَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: نَحْنُ أَحَقُّ بِذَلِکَ مِنْهُ، تَجَاوَزُوا عَنْهُ».[۱] «مردی از پیشینیان مورد حسابرسی قرار …

از جابر رضی الله عنه آمده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «رَحِمَ اللهُ رَجُلًا سَمْحًا إِذَا بَاعَ وَإِذَا اشْتَرَى وَإِذَا اقْتَضَى».[۱] «خدا بیامرزد مردی که هنگام فروش، خرید و مطالبه نمودن بزرگوار باشد». [۱]– بخاری، ۱۹۳۴٫

«یا عُقْبَهُ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَأَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ وَأَعْرِضْ عَمَّنْ ظَلَمَکَ».[۱] «ای عقبه، با کسی که با تو قطع ارتباط نمود، ارتباط برقرار کن، به کسی که تو را از چیزی محروم ساخت، ببخش و از کسی که به تو ظلم کرد، روی بگردان». و در روایت دیگری آمده است: «واعف عَمَّنْ ظَلَمَکَ». «از کسی که به تو ظلم کرد، …

وقتی قبیله‌ی دوس سرکشی نمود و از اجرای فرمان رسول الله صلی الله علیه وسلم سرباز زد، طفیل بن عمرو دوسی س نزد پیامبر آمد و گفت: قبیله‌ی دوس سرکشی کرده و از ایمان آوردن سرباز زدند، پس در حق‌شان دعا کن. رسول الله صلی الله علیه وسلم رو به قبله دستانش را به آسمان بلند کرد. مردم گفتند: قبیله‌ی …

از بخاری و مسلم و دیگران روایت شده است که زنی یهودی، گوسفندی مسموم به رسول الله ج هدیه کرد. پیامبر صلی الله علیه وسلم مقداری از آن خورد، تعدادی از اصحابش نیز از آن خوردند. سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم به آنان فرمود: «أَمسِکوُا فَإِنَّها مَسمُومَه». «دست نگه دارید، این گوسفند مسموم است». زن یهودی را نزد ایشان …

از انس رضی الله عنه روایت شده است که گفت: «کُنْتُ أَمْشِی مَعَ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَعَلَیْهِ بُرْدٌ نَجْرَانِیٌّ غَلِیظُ الحَاشِیَهِ، فَأَدْرَکَهُ أَعْرَابِیٌّ فَجَذَبَهُ جَذْبَهً شَدِیدَهً، حَتَّى نَظَرْتُ إِلَى صَفْحَهِ عَاتِقِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَدْ أَثَّرَتْ بِهِ حَاشِیَهُ الرِّدَاءِ مِنْ شِدَّهِ جَذْبَتِهِ، ثُمَّ قَالَ: مُرْ لِی مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِی عِنْدَکَ، فَالْتَفَتَ إِلَیْهِ فَضَحِکَ، ثُمَّ «أَمَرَ …

از عایشه رضی الله عنها روایت شده است که گفت: «مَا ضَرَبَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ شَیْئًا قَطُّ بِیَدِهِ، وَلَا امْرَأَهً، وَلَا خَادِمًا، إِلَّا أَنْ یُجَاهِدَ فِی سَبِیلِ اللهِ، وَمَا نِیلَ مِنْهُ شَیْءٌ قَطُّ، فَیَنْتَقِمَ مِنْ صَاحِبِهِ، إِلَّا أَنْ یُنْتَهَکَ شَیْءٌ مِنْ مَحَارِمِ اللهِ، فَیَنْتَقِمَ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ».[۱] «رسول الله صلی الله علیه وسلم هرگز کسی را با …

بخاری و مسلم از ابن عمر رضی الله عنهما روایت کرده‌اند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «عُذِّبَتِ امْرَأَهٌ فِی هِرَّهٍ حَبَسَتْهَا حَتَّى مَاتَتْ جُوعًا، فَدَخَلَتْ فِیهَا النَّارَ» قَالَ: فَقَالَ: وَاللَّهُ أَعْلَمُ: «لاَ أَنْتِ أَطْعَمْتِهَا وَلاَ سَقَیْتِهَا حِینَ حَبَسْتِیهَا، وَلاَ أَنْتِ أَرْسَلْتِهَا، فَأَکَلَتْ مِنْ خَشَاشِ الأَرْضِ».[۱] «زنی به خاطر گربه‌ای عذاب شد. آن گربه را زندانی کرد تا …

بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده‌اند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «بَیْنَمَا رَجُلٌ یَمْشِی بِطَرِیقٍ، اشْتَدَّ عَلَیْهِ العَطَشُ، فَوَجَدَ بِئْرًا فَنَزَلَ فِیهَا، فَشَرِبَ ثُمَّ خَرَجَ، فَإِذَا کَلْبٌ یَلْهَثُ، یَأْکُلُ الثَّرَى مِنَ العَطَشِ، فَقَالَ الرَّجُلُ: لَقَدْ بَلَغَ هَذَا الکَلْبَ مِنَ العَطَشِ مِثْلُ الَّذِی کَانَ بَلَغَ بِی، فَنَزَلَ البِئْرَ فَمَلَأَ خُفَّهُ مَاءً فَسَقَى الکَلْبَ فَشَکَرَ …

پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم حسن بن علی رضی الله عنهما را بوسید. اقرع بن حابس تمیمی نزد او نشسته بود. در این هنگام اقرع گفت: من ده فرزند دارم و هیچ کدام‌شان را نبوسیده‌ام. پیامبر صلی الله علیه وسلم به او نگاه کرد و فرمود: «مَنْ لَا یرْحَمُ لَا یرْحَمُ».[۱] «کسی که رحم نکند، مورد رحمت و مهربانی …

مردی بادیه نشین نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: آیا کودکانتان را می‌بوسید؟ ما که فرزندانمان را نمی‌بوسیم. در این هنگام پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «أَوَ أَمْلِکُ لَکَ أَنَّ نَزَعَ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ الرَّحْمَهَ»؟[۱] «من چه کنم که خداوند رحمت را از قلبت گرفته است». [۱]– بخاری، ۵۵۳۹٫

«لَنْ تُومِنُوا حَتَّى تَرَاحَمُوا. قَالْوا: یا رَسُولَ اللهِ کُلَّنَا رَحِیمٌ. قَالَ: إِنَّهُ لَیسَ بِرَحمَهِ أَحَدِکُم صَاحِبَهُ وَلَکِنَّهَا رَحمَهُ النَّاسِ رَحمَهُ العامَّهِ».[۱] «ایمان نمی‌آورید تا به یکدیگر رحم و مهربانی کنید». گفتند: ای رسول خدا، ما همه مهربانیم. فرمود: «این رحمت شخص به دوستش نیست، بلکه رحمت به تمام مردم است، رحمت عمومی». [۱]– طبرانی. آلبانی در صحیح الترغیب (۲۲۵۳) می‌گوید …

«الرَّحْمَهُ لَا تُنْزَعُ إِلَّا مِنْ شَقِی».[۱] «رحمت فقط از انسان بدبخت گرفته می‌شود». [۱]– المعجم الاوسط، ۲۵۴۸٫ آلبانی در صحیح الترغیب (۲۲۶۱) می‌گوید حسن است.

«مَنْ لَمْ یرْحَمْ النَّاسَ لَمْ یرْحَمْهُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ».[۱] «کسی که به مردم رحم نکند، خداوند نیز به او رحم نمی‌کند». [۱]– المعجم الکبیر، طبرانی، ۲۳۳۵٫ آلبانی در صحیح الترغیب (۲۲۵۴) می‌گوید حسن لغیره است.

«ارْحَمْ مَنْ فِی الأَرْضِ یرْحَمْکَ مَنْ فِی السَّمَاءِ».[۱] «به زمینیان رحم کن تا کسی که در آسمان است به تو رحم کند». [۱]– المعجم الکبیر، طبرانی، ۲۴۳۹٫ آلبانی در صحیح الجامع (۸۹۶) می‌گوید صحیح است.

«إِنَّ اللهَ کَتَبَ الْإِحْسَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَهَ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَ، وَلْیُحِدَّ أَحَدُکُمْ شَفْرَتَهُ، فَلْیُرِحْ ذَبِیحَتَهُ».[۱] «خداوند در هر کاری احسان و نیکوکاری را مقرر داشته است، وقتی می‌کشید به نیکی بکشید و هنگامی که حیوانی را ذبح می‌کنید به نیکی ذبح کنید و هر یک از شما چاقویش را تیز کند و حیوان ذبح شده‌اش …

«أَلاَ أُخْبِرُکُمْ بِمَنْ یَحْرُمُ عَلَى النَّارِ أَوْ بِمَنْ تَحْرُمُ عَلَیْهِ النَّارُ، عَلَى کُلِّ قَرِیبٍ هَیِّنٍ سَهْلٍ».[۱] «آیا به شما خبر بدهم چه کسی بر آتش حرام است یا آتش جهنم بر چه کسی حرام است؟ بر هر انسان نزدیکِ ساده‌ی نرم آسان». [۱]– ترمذی، ۲۴۱۲٫ آلبانی در السلسله الصحیحه (۹۳۸) می‌گوید به مجموع طرقش صحیح می‌باشد.

«إِذَا أَرَادَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ بِقوم خَیرًا أَدْخَلَ عَلَیهِمْ الرِّفْقَ».[۱] «هنگامی که خداوند برای قومی خیر و برکت بخواهد، ملایمت و نرمی را به دل‌شان می‌اندازد». [۱]– بزار.

«إِذَا أَرَادَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ بِأَهْلِ بَیتٍ خَیراً أَدْخَلَ عَلَیهِمْ الرِّفْقَ».[۱] «هنگامی که خداوند برای اهل خانه‌ای خیر و برکت بخواهد، ملایمت و نرمی را بر دل‌شان وارد می‌کند». [۱]– احمد، ۲۳۲۹۰٫ آلبانی در صحیح الجامع (۳۰۳) می‌گوید صحیح است.

«یا عَائِشَهُ، ارْفِقِی فَإِنَّ اللهَ إِذَا أَرَادَ بِأَهْلِ بَیتٍ خَیراً دَلَّهُمْ عَلَى الرَّفْقِ».[۱] «ای عایشه، نرمی و ملایمت داشته باش. چرا که وقتی خداوند برای خانواده‌ای خیری را بخواهد، ملایمت و نرمی را به آنان نشان می‌دهد». [۱]– احمد، ۲۳۵۹۱٫

«مَنْ یحْرَمْ الرِّفْقَ یحْرَمْ الْخَیرَ کُلَّهُ».[۱] «کسی که از نرمی و مهربانی محروم شود، از تمام خیر و برکت محروم می‌شود». [۱]– مسلم، ۴۶۹۴٫

«یسِّرُوا وَلَا تُعَسِّرُوا وَبَشِّرُوا وَلَا تُنَفِّرُوا».[۱] «آسان بگیرید و سخت‌گیری نکنید و بشارت بدهید و تنفر ایجاد نکنید». [۱]– صحیح بخاری (۶۹).

از ابوهریره روایت شده است که گفت: مردی بادیه نشین در مسجد ادرار کرد، مردم به سویش هجوم بردند تا مانعش شوند، در این هنگام پیامبر اکرم ج فرمود: «دَعُوهُ وَهَرِیقُوا عَلَى بَوْلِهِ سَجْلًا مِنْ مَاءٍ، فَإِنَّمَا بُعِثْتُمْ مُیَسِّرِینَ، وَلَمْ تُبْعَثُوا مُعَسِّرِینَ».[۱] «او را رها کنید و روی ادرارش سطل یا دلوی آب بریزید، چرا که شما برای آسان گرفتن …

«إِنَّ الرِّفْقَ لَا یکُونُ فِی شَیءٍ إِلَّا زَانَهُ وَلَا ینْزَعُ مِنْ شَیءٍ إِلَّا شَانَهُ».[۱] «نرمی و ملایمت در هر چه وارد شود آن‌ را می‌آراید و از هر چه گرفته شود، آن ‌را زشت می‌گرداند». [۱]– مسلم، ۴۶۹۸٫

«إِنَّ اللهَ رَفِیقٌ یحِبُّ الرِّفْقَ وَیعْطِی عَلَى الرِّفْقِ لَا یعْطِی عَلَى الْغُنْفِ وَمَا لَا یعْطِى عَلَى مَا سِوَاهُ».[۱] «خداوند مهربان و لطیف است و ملایمت را دوست دارد و به خاطر ملایمت پاداشی می‌دهد که بر خشونت و دیگر خلق‌ها نمی‌دهد». [۱]– مسلم، ۴۶۹۷٫

«إِنَّ اللهَ رَفِیقٌ یحِبُّ الرَّفْقَ فِی الْأَمْرِ کُلَّهِ».[۱] «خداوند مهربان است و نرمی را در هر کاری دوست دارد». [۱]– بخاری، ۶۴۱۵٫

از ابوهریرهس آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «الْإِیمَانُ بِضْعٌ وَسَبْعُونَ – أَوْ بِضْعٌ وَسِتُّونَ – شُعْبَهً، فَأَفْضَلُهَا قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَأَدْنَاهَا إِمَاطَهُ الْأَذَى عَنِ الطَّرِیقِ، وَالْحَیَاءُ شُعْبَهٌ مِنَ الْإِیمَانِ».[۱] «ایمان هفتاد و چند یا شصت و چند شاخه است، بهترین‌شان گفتن لا إله إلا الله و پایین‌ترین‌شان زدودن آزار و اذیت از راه …