سيره نبوى

هنگامی که آن حضرت  صلی الله علیه و سلم از جانب خدا مأموریت یافتند تا به وظایف و رسالت پیامبری خود عمل کنند، با مشکلات سختی مواجه گردیدند. اگر وظیفۀ ایشان به اندازۀ وظیفۀ حضرت مسیح می‌بود که فقط به دعوت و تبلیغ بسنده کنند و یا مانند حضرت موسی همراه با قوم خود از سرزمین‌شان خارج شوند، کار مشکلی …

قبل از بعثت برای اینکه آن حضرت آمادگی و استعداد لازم را برای نزول وحی پیدا کنند، کشف اسرار عالم در خواب و رؤیا برای ایشان آغاز گردید، آنچه در خواب می‌دید، مانند روز روشن نمودار می‌شد([۱]). یک روز در حالی که مشغول عبادت و تفکر بود، فرشته وحی نزد وی آمد و به او گفت: ﴿ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلَّذِی …

به فاصله سه مایل از مکه مکرمه غاری وجود دارد که به آن «غار حراء» می‌گویند، آن حضرت ماه‌ها در آنجا بسر می‌برد و خدا را عبادت می‌کرد و در جهان هستی، اندیشه و تفکر می‌نمود. مواد خوراکی را با خود به آنجا می‌برد و چون تمام می‌شدند، دوباره به خانه بازگشته غذای مورد نیاز را فراهم می‌ساخت و مشغول …

زمانی که رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم به پیامبری مبعوث شدند، شهر مکه مرکز بزرگ شرک و بت‌پرستی بود. در داخل خانۀ کعبه سیصد و شصت بت نصب شده بود، امتیاز و افتخار خاندان آن حضرت فقط این بود که متولی و کلیددار آن بتکده بودند، با وجود این رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم هیچگاه در …

پیش از نبوت کسانی که دوستان خاص آن حضرت  صلی الله علیه و سلم بودند، همگی دارای اخلاق پاکیزه و قدر و منزلت والایی بودند. از میان آنان حضرت ابوبکر صدیق  رضی الله عنه که سالیان متمادی رفیق و یار نزدیک‌شان بود، در صف مقدم دوستان خاص پیامبر  صلی الله علیه و سلم قرار داشت([۱]). حکیم بن حزام پسرعموی حضرت …

در این مورد شکی وجود ندارد که پیش از بعثت آن حضرت  صلی الله علیه و سلم انوار خفیف فیض الهی در سرزمین عرب و در دل‌های بعضی از افراد جای گرفته بود. چنانکه «قیس بن ساعده»، «ورقه بن نوفل»، «عبیدالله بن جحش»، «عثمان بن الحویرث» و «زید بن عمرو بن نفیل» از بت‌پرستی خودداری کرده بودند([۱]). آن حضرت  صلی …

یقیناً ثابت شده است که آنحضرت صلی الله علیه و سلم در دوران کودکی و جوانی نیز پیوسته از شرکت در مراسم شرک و بت‌پرستی دوری می‌جستند. یک بار قریش به محضر ایشان مقداری غذا از گوشت گوسفندی که به نام یکی از بت‌ها ذبح شده بود آوردند، حضرت صلی الله علیه و سلم از خوردن آن خودداری فرمودند([۱]). مسیحیان …

اهل مکه عموماً به سیر و سفر به قصد تجارت و بازرگانی عادت داشتند، آن حضرت صلی الله علیه و سلم نیز به همین منظور سفرهای متعددی انجام داده بودند؛ شرح سفر شام و بُصری قبلاً ذکر شد. علاوه بر آن انجام سفرهای ایشان به جاهای دیگر نیز ثابت شده است. در آن زمان در سرزمین اعراب، در جاهای مختلفی …

آنچه تا اینجا بیان گردید وقایعی بودند که ترتیب تاریخی آن‌ها معلوم است، لذا به طور مرتب نوشته شدند. علاوه بر این‌ها وقایع متفرق دیگری نیز وجود دارد که تاریخ و سال آن‌ها نامعلوم است، لذا گردآوری آن‌ها در یکجا و به طور مرتب موزون‌تر به نظر می‌رسد.

خدیجه بانوی پاکدامن و عفیف، از موقعیت اجتماعی والایی نزد اعراب برخوردار بود. سلسله نسب او در پنجمین پشت به خاندان رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم می‌رسد و به لحاظ این خویشاوندی، دختر عموی آن حضرت به شمار می‌آید. خدیجه قبل از ازدواج با پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه و سلم دو بار شوهر کرده بود؛ بعداً …

اعراب، مخصوصاً قریش، یعنی بنی‌اسماعیل از هزاران سال قبل از ظهور اسلام پیش تجارت داشتند([۱]). «هاشم» جد بزرگ آن حضرت  صلی الله علیه و سلم با قبایل عرب پیمان‌های بازرگانی منعقد کرده و منبع درآمد و امرار معاش آن‌ها را منظم و مستحکم کرده بود. ابوطالب عموی آن حضرت نیز بازرگان بود، هنگامی که آن حضرت  صلی الله علیه و …

دیوار خانۀ کعبه به اندازه قامت یک انسان ارتفاع داشت و بدون سقف بود (چنانکه در مناطق ما عیدگاه‌ها را می‌سازند). و چون ساختمان کعبه در سراشیبی قرار داشت و هنگام باران آب شهر در حرم گرد می‌آمد، برای جلوگیری از ویرانی در قسمت فوقانی‌اش دیواری ساخته شده بود، ولی با گذشت زمان از بین می‌رفت و مکرراً به ساختمان …

سلسله جنگ‌های پیاپی، هزاران خانواده را به نابودی کشانده بود. کشتار و خونریزی جزو اخلاق و افتخارات ملی و قبیله‌ای اعراب به شمار می‌رفت. با مشاهده این وضع اسف بار، در طبیعت بعضی از جوانمردان و اصلاح طلبان، انگیزۀ صلح و امنیت به وجود آمد. هنگام بازگشت از جنگ فجار، زبیر بن عبدالمطلب که عموی رسول اکرم  صلی الله علیه …

از سلسله جنگ‌هایی که تا ابتدای اسلام میان اعراب وجود داشت؛ جنگ «فجار» از همه مشهورتر و خطرناک‌تر بود. این جنگ میان قریش و قبیله قیس به وقوع پیوست. تمام قبایل قریش برای این جنگ دسته‌های مستقل جنگی آماده کرده بودند. پرچمدار خاندان هاشم، زبیر بن عبدالمطلب بود و رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم در همان دسته شرکت …

ابوطالب پیشۀ تجارت داشت و قریش عادت داشتند که سالی یک بار به قصد تجارت به شام سفر می‌کردند؛ در این زمان سن آن حضرت  صلی الله علیه و سلم تقریباً دوازده سال بود، ابوطالب طبق معمول، قصد سفر به شام را داشت و به علت سختی‌های سفر و یا هر علت دیگری نمی‌خواست آن حضرت را با خود به …

عبدالمطلب دارای ده فرزند از همسران مختلف بود، از میان آنان عبدالله پدر آن حضرت  صلی الله علیه و سلم و ابوطالب از یک مادر بودند. به همین جهت عبدالمطلب آن حضرت را تحت تکفل ابوطالب قرار داد، ابوطالب با آن حضرت  صلی الله علیه و سلم به قدری محبت و عطوفت داشت که با فرزندان خویش نداشت، هنگام خواب …

پس از وفات مادر گرامی، مسئولیت تکفل آن حضرت  صلی الله علیه و سلم را عبدالمطلب بر عهده گرفت و ایشان همیشه با وی همراه و در کنار ایشان بودند([۱]). عبدالمطلب در سن هشتاد و دو سالگی وفات کرد و در «حجون» به خاک سپرده شد، این محل هم اکنون یکی از محله‌های معتبر و بزرگ شهر مکه است و …

هنگامی که سن آن حضرت  صلی الله علیه و سلم به شش سالگی رسیده بود، مادرش او را با خود به مدینه برد، زیرا همچنان که در صفحات گذشته بیان گردید. «سلمی» همسر هاشم و مادر بزرگ عبدالمطلب از خاندان بنی نجار در مدینه بود، آمنه نزد آنان اقامت گزید. در این سفر ام ایمن، دایه آن حضرت  صلی الله …

رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم چهار برادر و خواهر رضاعی داشت که اسامی آنان بدین قرار است: «عبدالله»، «انیسه»، «حذیفه» و «حذافه» که با لقب «شیماء» مشهور بود. اسلام آوردن عبدالله و «شیماء» ثابت است، اما حال بقیه معلوم نیست.

بعد از ثویبه، حلیمه سعدیه ایشان را شیر داد. موضوع از این قرار است که در آن زمان در میان طبقۀ اشراف و بزرگان رسم بر این بود که نوزادان شیرخوار خود را به آبادی‌ها و محله‌های اطراف می‌فرستادند. این رسم به این منظور بود که کودکان، در میان اعراب بادیه‌نشین پرورش یافته، زبان فصیح عربی و بلاغت آن را …

نخستین کسی که به رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم شیر داد مادر گرامی ایشان آمنه بود و پس از دو سه روز، ثویبه (کنیز ابولهب) به آن حضرت  صلی الله علیه و سلم شیر داد([۱]).   [۱]– صحیح بخاری، باب «یحرم من الرضاعه ما یحرم من النسب». (سلیمان ندوی)

در مورد تاریخ دقیق ولادت پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه و سلم ریاضیدان معروف مصری، علامه محمود پاشا فلکی، رساله مستقلی نوشته است که در آن با دلایل ریاضی ثابت کرده که آن حضرت  صلی الله علیه و سلم در روز دوشنبه ۹ ربیع الاول (عام الفیل) مطابق با ۲۰ / آوریل سال ۵۷۱ میلادی متولد شده است([۱]). نام …

امروز فرارسیدن آن زمان نورانی است که پیر کهنسال زمان وصل آن را از هزاران سال قبل روزشماری کرده است. ستارگان زمان و سیاره‌های افلاک در اشتیاق همین روز از ازل دَوَران داشته و چشم به راه رسیدن آن بوده‌اند. چرخ کهن از مدت‌ها پیش، برای دمیدن چنین صبح جان‌نوازی، پهلوهای شب و روز را جابجا می‌کرده است. بزم آرایی‌های …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ شدت گرفتن بیماری رسول الله ﷺ ۲: ۷۱۹- نیم چاشت روز دوشنبه ۱۲ ربیع الأول سال ۱۱ هجری بیماری بر رسول الله ﷺ شدت گرفت. ۷۲۰- فاطمه رضی الله عنها گفت: وای بر من! غم (از دست دادن) پدرم، چقدر سخت است، پیامبر ﷺ به او گفتند: “از امروز به بعد هیچ …

از ثقات و از راویان مورد اعتماد بود، امرا و والیان در انتظام و نظم امور مملکتی از وی کمک و مشورت می‌گرفتند، از فقهای مدینه و عالم به سیرت بود و اخنس بن شریق جدّ او، بزرگترین دشمن رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم به حساب می‌آمد.

عاصم از تابعین مشهور است، از حضرت انس و پدر خود و جدّه خود «رمیثه» روایت می‌کند: در فن مغازی و سیره بی‌نهایت دارای معلوماتی وسیع بود، به دستور خلیفه، عمر بن عبدالعزیز در مسجد دمشق این فن را تعلیم می‌داد.

جهت دوم: پیامبر صلی الله علیه وسلم همسرانش را تربیت می نمود تا برای زنان مسلمین الگو باشند: و رسول الله صلی الله علیه وسلم همراه با آن مزاح و شوخی و نرم خویی و مهربانی بر تربیت همسرانش حریص بود؛ تا برای سایر زنان مثال و الگو باشند، و این نیز بخاطر مسؤولیت ایشان بعنوان شوهر بود، و ایشان …

و از شوخ طبعی و نیک رفتاری ایشان با همسرانشان: حدیث کلثوم بن مصطلق است که گفت: «کَانَتْ زَیْنَبُ تَفْلِی رَسُولَ اللَّهِ -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ- وَعِنْدَهُ امْرَأَهُ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ وَنِسَاءٌ مِنْ الْمُهَاجِرَاتِ یَشْکُونَ مَنَازِلَهُنَّ وَأَنَّهُنَّ یَخْرُجْنَ مِنْهُ وَیُضَیَّقُ عَلَیْهِنَّ فِیهِ فَتَکَلَّمَتْ زَیْنَبُ وَتَرَکَتْ رَأْسَ رَسُولِ اللَّهِ -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ- فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ-: إِنَّکِ …

و از شفقت و مهر رسول الله صلی الله علیه وسلم بر همسرانش در سفر به شخصی که حداء می خواند سفارش می کرد شتران را آهسته براند. از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که فرمود: در یکی از سفرهای رسول الله صلی الله علیه وسلم برده ی سیاهی بنام انجشه حداء می خواند، رسول الله صلی …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ شدت یافتن بیماری رسول الله ﷺ ۱: ۷۱۲- روز یکشنبه یک روز قبل از وفات پیامبر ﷺ بیماری رسول الله ﷺ شدت گرفت. این خبر به لشکر اسامه رسید، و به مدینه بازگشتند. ۷۱۳- رسول الله ﷺ شب دوشنبه، بیماری را با شدت بیشتری گذراند اما نزدیکی های صبح کمی بهتر شدند. …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ بهبودی حال رسول الله ﷺ: ۷۰۹- پیامبر ﷺ ۲ روز پیش از وفاتشان احساس سبکی نمودند، و با کمک دو نفر بلند شدند در حالکیه پاهایشان از شدت بیماری روی زمین کشیده می شد. ۷۱۰- ایشان متوجه شدند که ابو بکر امامت نماز را بر عهده دارد، وقتی ابوبکر متوجه وجود پیامبر …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ امامت ابو بکر رضی الله عنه: ۷۰۶- آن وقت بود که رسول الله ﷺ به ابو بکر دستور دادند که امامت نماز را بر عهده گیرد. (روایت بخاری ومسلم). ۷۰۷- رسول الله ﷺ سه روز پیش از وفاتشان اصحابشان را به حسن ظن به الله توصیه وسفارش نمودند، و فرمودند: “هیچ کدام …

وقتی نماز خواندن بر پیامبر ص به اتمام رسید، صحابه با یکدیگر مشورت می‌کردند که کجا ایشان را دفن کنند، و در این مورد اختلاف نظر داشتند. نظر ابو بکر را جویا شدند، او گفت: از پیامبر ص شنیدم که فرمودند: “الله هیچ پیامبری را قبض روح نکرده است مگر در جایی که دوست دارد دفن شود”. (روایت ترمذی وصحیح …

در روز سه شنبه پس از اینکه با ابوبکر صدیق بر امر خلافت بیعت شد، خانواده‌ی پیامبر ص خواستند او را غسل دهند، اما نمی‌دانستند چگونه این کار را انجام دهند. آن‌ها می‌گفتند: به خدا قسم نمی‌دانیم چه کنیم، آیا لباس رسول الله ص را در آوریم همانگونه که لباس مرده‌های خود را در میاوریم یا در حالیکه لباس بر …

ابوبکر صدیق رض به هیچ کدام از این امور توجهی نکرد و به نزد پیامبر ص رفت، در حالیکه در بسترشان آرمیده و پارچه‌ای بر روی ایشان کشیده بودند، ابو بکر پارچه را از صورت پاک رسول الله ص کنار زد. و گفت: إنا لله و إنا إلیه راجعون، سپس بر ایشان افتاد و با گریه ایشان را بوسید، و …

خبر وفات پیامبر ص در مدینه منتشر شد، و همچون صاعقه‌ای بر صحابه فرود آمد. صحابه رضی الله عنهم به خانه‌ی عایشه رفتند وبه ایشان نگاه می‌کردند، و گفتند: چگونه از دنیا می‌روند در حالیکه ایشان بر ما گواه است، و ما بر مردم گواهی می‌دهیم. عمر بن الخطابس نیز آنجا آمد و بر پیامبر ص وارد شد وقتی او …

سپس رسول الله ص دستانشان را بلند نمودند و می‌گفتند: “به سوی رفیق اعلی (حضور خداوند یا جایگاه فرشتگان و پیامبران) “. در همین حال روحشان قبض شد و دستانشان مایل شد وافتاد. در روایتی دیگر عایشهل می‌گوید: او را به سینه‌ی خود تکیه داده بودم، طشتى را طلب کرد، دیدم خم شد و بر دامنم افتاد و نمى دانستم …

نیم چاشت روز دوشنبه ۱۲ ربیع الأول سال ۱۱ هجری بیماری بر رسول الله ص شدت گرفت. فاطمهل گفت: وای بر من! غم (از دست دادن) پدرم، چقدر سخت است، پیامبر ص به او گفتند: “از امروز به بعد هیچ سختی بر پدرت نیست، برای پدرت چیزی آمده است که هیچ کسی را رها نمی‌کند”. (روایت بخاری) پیامبر ص در …

روز یکشنبه یک روز قبل از وفات پیامبر ص بیماری رسول الله ص شدت گرفت. این خبر به لشکر اسامه رسید، و به مدینه بازگشتند. رسول الله ص شب دوشنبه، بیماری را با شدت بیشتری گذراند اما نزدیکی‌های صبح کمی بهتر شدند. رسول الله ص پرده‌ی اتاقشان را کنار زدند، و به مردم نگاه کردند که پشت سر ابو بکر …

پیامبر ص ۲ روز پیش از وفاتشان احساس سبکی نمودند، و با کمک دو نفر بلند شدند در حالکیه پاهایشان از شدت بیماری روی زمین کشیده می‌شد. ایشان متوجه شدند که ابو بکر امامت نماز را بر عهده دارد، وقتی ابوبکر متوجه وجود پیامبر ص شد خواست برگردد وامامت را به ایشان بسپارد اما پیامبر ص به او گفتند که …

آن وقت بود که رسول الله ص به ابو بکر دستور دادند که امامت نماز را بر عهده گیرد. (روایت بخاری ومسلم). رسول الله ص سه روز پیش از وفاتشان اصحابشان را به حسن ظن به الله توصیه وسفارش نمودند، و فرمودند: “هیچ کدام از شما از دنیا نرود مگر اینکه به الله حسن ظن داشته باشد”. (روایت مسلم) امام …

پیامبر ص احساس کردند کمی از شدت بیماری کم شده است، پس با تکیه بر فضل بن عباس به مسجد رفتند، و بر منبر بالا رفت، و برای مردم سخنرانی کرد، واین آخرین سخنرانی وخطبه‌ی ایشان بود. رسول الله ص در سخنرانیشان فضل ابو بکر صدیقس و فضل انصار را بیان کردند، و به رعایت حقوق آنان توصیه و سفارش …

وقتی سردرد پیامبر ص شروع شد نزد عایشهل بودند، سپس خواستند نزد همسران دیگرشان بروند. وقتی به خانه‌ی میمونهل رسیدند بیماریشان شدت گرفت. رسول الله ص از همسرانش اجازه خواست تا در خانه‌ی عایشهل پرستاری شوند. در خانه‌ی عایشهل بیماری شدت گرفت، و تب ایشان بالا رفت. ابو سعید خدریس به پیامبر ص گفت: ای رسول الله، چقدر تب شما …

وقتی دعوت به دین اسلام کامل شد و اسلام بر کل جزیره العرب مسلط شد و مردم گروه گروه ایمان آوردند، پیامبر ص احساس کردند که وفاتشان نزدیک است. از علامت‌های نزدیک شدن وفات رسول الله ص: نزول سوره‌ی نصر ۲ بار مرور قرآن با جبریل÷، در حالیکه هر سال یکبار انجام می‌شد. تلاش و کوشش بیشتر او در عبادت، …

در روز دوشنبه چهار شب مانده به پایان ماه صفر سال ۱۱ هجری دستور آمادگی برای جنگ با روم از طرف پیامبر ج صادر شد، و اسامه بن زیدس را فرمانده لشکر قرار داد. اسامهس ۱۸ ساله بود در حالیکه بزرگان صحابه همچون عمر بن الخطاب و سعد بن أبی وقاص و أبی عبیده بن الجراح و دیگران در لشکر …