اِحرام. ایستادن در عرفه. طواف اِفاضه. سعی میان صفا و مروه. هر کس یکی از این چهار رکن را ترک گوید حجش صحیح نخواهد بود.

اسلام: حج کافر صحیح نیست. عقل: حج مجنون صحیح نیست زیرا عقل شرط تکلیف است و مجنون اساساً مکلف نیست بنابراین حج برای وی واجب نیست. بلوغ: کودک پیش از بلوغ مکلف به حج نیست اما اگر حج را به جای آورد حجش صحیح است هر چند جایگزین حج مسلمانی [به عنوان رکن اسلام] نمی‌شود. آزادی: بردگی باعث اسقاط وجوب …

حج دارای اهداف بسیار بزرگی است؛ اهدافی که حج برای آن مشروع شده، و اگر بخواهیم همۀ این اهداف و مقاصد را در شمار آوریم، نخواهیم توانست، اما به برخی از آنان اشاره خواهیم کرد: حج گردن نهادن به دستورات خداوند و استجابت ندای اوست. طاعت خالصانه و اسلام حقیقی در این استجابت نمود می‌یابد. حج نوعی ارتباط با روح …

حج از فضائلی بس بزرگ برخوردار است که نصوص قرآن و سنت به بیان آن پرداخته است. در اینجا برخی از نصوص سنت که دربارۀ فضائل حج وارد شده را یاد خواهیم کرد: حج باعث از بین رفتن شرک و کفر و دیگر گناهانِ پیش از آن می‌شود. دلیل آن حدیث عمرو بن العاص ـ رضی الله عنه ـ که …

نصوص کتاب و سنت دال بر فرض بودن حج است و امت نیز بر آن اجماع کرده‌اند. از جمله دلایل آن در قرآن این سخن خداوند متعال است که می‌فرماید: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَیۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَیۡهِ سَبِیلٗاۚ وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِینَ ٩٧﴾ [آل عمران: ۹۷]. (و برای الله حج خانه [ی کعبه] بر عهدۀ مردم …

حج در لغت به معنای «قصد کردن» است. در شرع: قصد بیت الحرام در زمانی مخصوص به نیت ادای مناسک از جمله طواف و سعی و وقوف در عرفه و دیگر مناسک.([۱])     [۱]– نگا: حاشیه ابن عابدین (۲/ ۴۵۴) حاشیه الدسوقی (۲/ ۲) الروض المربع (۳/ ۵۰۰).

روزه آداب واجب و مستحبی دارد: آداب واجب دروی از دروغ، زیرا دروغ در هر حال حرام است و در حال روزه حرمت آن شدیدتر است. دوری از غیبت. دوری از سخن‌چینی، یعنی نقل سخن مردم به یکدیگر به هدف تخریب روابط. این کار از گناهان کبیره است. اجتناب از فریب و کلاهبرداری در معاملات از جمله خرید و فروش …

روزه با حصول یکی از این هفت مورد باطل می‌شود: جماع. خارج شدن منی.([۱]) خوردن و نوشیدن عمدی. آنچه در معنای خوردن و نوشیدن باشد، مانند تزریق خون به طوری که نیازی به خوردن و نوشیدن نباشد و همچنین تزریق مواد مغذی. استفراغ عمدی. اما اگر بدون اختیار استفراغ کرد تاثیری بر روزۀ وی ندارد. حجامت، یعنی خارج کردن خون …

سفر: خداوند متعال می‌فرماید: ﴿فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّهٞ مِّنۡ أَیَّامٍ أُخَرَ﴾ [البقره: ۱۸۴]. (پس هر یک از شما که بیمار یا در سفر بود تعدادی از روزهای دیگر [را روزه گیرد]). این نصی است صریح برای اباحۀ روزه نگرفتن برای مسافر، و اینکه برای وی جایز است قضای روزهایی را که روزه نگرفته به جای آورد. …

یوم الشک همان شب سی‌ام شعبان است که به سبب وجود غبار یا ابر یا عوامل دیگر، هلال را نتوان مشاهده کرد. رأی صحیح از میان اقوال اهل علم این است که در صورت ابر و غبار افطار کردن (یعنی روزه نگرفتن) در آن واجب است، زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «پس اگر از شما …

نخست: ماه رمضان با یکی از دو امر ثابت می‌شود: دیدن هلال رمضان. کامل شدن سی روز ماه شعبان. دوم: رؤیت هلال چگونه ثابت می‌شود؟ رؤیت هلال با شهادت یک شخص ثقه (مورد اطمینان) ثابت می‌شود و خروج آن (پایان رمضان) با شهادت دو شخص ثقه اثبات می‌گردد. برای پذیرش شهادت رؤیت هلال، شخص باید بالغ و عاقل و مسلمان …

روزۀ رمضان بر هر مسلمان بالغ عاقل مقیمی که توانایی روزه را دارد و مانعی برای روزه گرفتن وی وجود ندارد، واجب است. با قید «هر مسلمان» کافر از تعریف ما خارج می‌شود زیرا روزه بر وی واجب نیست و از او پذیرفته نمی‌شود زیرا اهل عبادت نیست، بلکه هر گاه اسلام بیاورد روزه بر وی واجب می‌شود و قضای …

روزۀ رمضان یکی از ارکان اسلام و از مهم‌ترین فرایض خداوند است که همۀ مسلمانان بر فرض بودن آن اتفاق دارند. قرآن و سنت و اجماع دال بر فرض بودن آن است. دلیل از قرآن این سخن خداوند متعال است که می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیۡکُمُ ٱلصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِکُمۡ لَعَلَّکُمۡ تَتَّقُونَ ١٨٣ أَیَّامٗا مَّعۡدُودَٰتٖ﴾ [البقره: …

ستایش الله را به جای می‌آوریم که هیچ یک از عبادت‌های انسان مسلمان خالی از فضیلت نیست؛ همانطور که نماز و زکات و حج دارای فضایلی هستند، روزه نیز از فضیلت‌هایی برخوردار است، از جمله: روزه باعث محافظت انسان از افتادن در گناهان است؛ از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که پیامبر خدا ـ صلی الله علیه …

روزه یکی از ارکان پنجگانۀ اسلام و از بهترین عبادات است، زیرا خداوند متعال آن را به خود اختصاص داده است. در حدیث قدسی آمده که پروردگار فرموده است: «همۀ کارهای فرزند آدم برای اوست، مگر روزه که از آن من است و من پاداش آن را می‌دهم».([۱]) روزه، رازی است میان بنده و پروردگارش، که عنصر مراقبت راستین الله …

خداوند متعال روزه را مشروع نمود و آن را چهارمین رکن اسلام قرار داد. نصوص بسیاری در کتاب و سنت به بیان احکام روزه پرداخته است که بخشی از آن را در صفحات پیش رو ذکر خواهیم کرد. تعریف روز در لغت: «صوم» در لغت به معنای دست کشیدن و امتناع و ترک چیزی است، از جمله خداوند متعال در …

حکمِ آن زکات فطر بر هر مسلمانی واجب است، زیرا ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ می‌گوید: رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ زکات فطر را در رمضان بر برده و آزاد و مرد و زن و کوچک و بزرگ فرض نمود: یک صاع از خرما یا یک صاع از جو».([۱]) حکمت از تشریع زکات فطر صدقۀ …

هشتم: در راه ماندگان در راه مانده، مسافری است که به سببی از ادامه راهش باز مانده است و نمی‌تواند به سرزمین خود برگردد. به چنین کسی به اندازه‌ای که بتواند به سرزمین خود برگردد از اموال زکات داده می‌شود، حتی اگر در سرزمین خود ثروتمند و بی‌نیاز باشد، چرا که در سفر دچار نوعی فقر شده است، البته به …

ششم: بدهکاران کسی است که در غیر گناه مبلغی از مال را بدهکار شده است و قادر به باز پس دادن آن نیست و به اندازه‌ای که قرضش را پس دهد از اموال زکات به وی داده می‌شود. بدهکاران دو دسته هستند: نخست: کسانی که برای اصلاح رابطۀ میان دو گروه بدهکار شده‌اند. مثلا میان دو دسته از مردم بر …

چهارم: مؤلفه قلوبهم کسانی که در میان قوم خود سرور و مورد اطاعت هستند و برای به دست آوردن دلشان به سه هدف اموال زکات به آنان داده می‌شود: امید به اسلام آوردن آنان در صورتی که کافر باشند. اما اگر امید مسلمان شدن آنان نمی‌رود زکات به آنان تعلق نمی‌گیرد. از قرائن مختلفی می‌توان به این مسأله پی برد، …

دوم: مسکین مسکین کسی است که وضعش از فقیر بهتر است اما درآمدش به اندازۀ رفع نیاز وی نیست. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «مسکین کسی نیست که بر [در خانه‌های] مردم می‌چرخد و یک لقمه و دو لقمه و یک دانه و دو دانه خرما او را برمی‌گرداند؛ مسکین آن است که ثروتمندی را نمی‌یابد …

منظور از مصارف زکات، بیانِ کسانی است که زکات برای آنان مصرف می‌شود، یا به بیانی دیگر، مستحقین زکات. خداوند متعال مستحقان زکات را تعیین نموده و آنان را هشت گروه اعلام کرده است: ۱-     فقرا. ۲-    مساکین. ۳-    کارکنان جمع‌آوری زکات. ۴-    تازه مسلمانان یا کسانی که امید مسلمانی‌شان هست برای به دست آوردن دل آن‌ها. ۵-    بردگان. ۶-    …

رای درست‌تر این است که زکات اموال فورا پرداخت شود، یعنی هر گاه اموال به حد نصاب برسد و یک دوره بر آن بگذرد باید فورا زکاتِ آن را پرداخت نمود، زیرا اصل در دستورات شرعی، انجام فوری آن است. اما اینجا مساله‌ای وجود دارد و آن این است که جایز است پرداخت زکات را بر اساس مصلحت مستحق به …

منظور سودی است که از تجارت یا از حیوانی به دست می‌آید که زکاتِ آن با زکات اصلِ آن [یعنی سرمایۀ اصلی و یا خودِ حیوان] پرداخت می‌شود، و گذشت یک سال بر آن تفاوتی ایجاد نمی‌کند. اما اگر مالی که به دست آمده از غیر سود تجارت یا محصول حیوان باشد، در صورتی که به حد نصاب رسیده باشد …

گفتیم که اوراق قرضه در واقع نوعی قرض مدت‌دار است؛ بنابراین زکات آن همانند زکات مالی است که به قرض داده شده، به این معنی که اگر این قرض در اختیار کسانی گذاشته شده که توانایی پس دادنش را دارند پس از گذشت یک سال، زکات آن را همانند اموال موجود خود پرداخت می‌کند، اما اگر در اختیار کسی گذاشته …

مسالۀ نخست: کسی که به شخص توانایی([۱]) پولی قرض داده، پس از دریافتِ آن، زکاتِ مدتی که آن پول در اختیار بدهکار بوده را پرداخت می‌کند. البته بهتر است قبل از دریافت پول زکات آن را بدهد. اما اگر پولش را به کسی قرض داده که توانایی پرداخت ندارد، پس از دریافتِ طلبش اگر بیش از یک سال از آن …

برای حبوبات و میوه شرط است که رسیده باشد ـ زرد یا قرمز ـ و حبوبات باید از پوست جدا شود و انگور و زیتون باید شیرین (رسیده) باشد. اگر محصول و میوه بدون هزینه آبیاری می‌شود (یعنی از آب زمین، بدونِ آب‌رسانی توسط کشاورز) یا از آب چشمه و رودخانه آبیاری می‌شود، واجب است که یک دهم آن زکات …

الف ـ محصولاتی که زکات بر آنان واجب است زکات محصولات بر گندم و جو و کشمش و خرما واجب است. دربارۀ وجوب زکات بر دیگر محصولات اختلاف است؛ جمهور اهل علم معتقدند زکات بر دیگر محصولات نیز واجب است و نظر ما این است که هر محصولی که قابل اندازه‌گیری با پیمانه باشد و به عنوان غذای اصلی استفاده …

جدول زکات شتر: از تا میزان زکات واجب ۵ ۱۰ ۱۵ ۲۰ ۲۵ ۳۶ ۴۶ ۶۱ ۷۶ ۹۱ ۹ ۱۴ ۱۹ ۲۴ ۳۵ ۴۵ ۶۰ ۷۵ ۹۰ ۱۲۱ یک رأس گوسفند دو رأس گوسفند سه رأس گوسفند چهار رأس گوسفند یک بنت مخاض (شتری که یک سالش کامل شده وارد دو سالگی شده) یک ابن لبون (شتر دو ساله‌ای که …

منظور از چارپایان شتر و گاو و گوسفند است. شروط زکات چارپایان: اینکه به حد نصاب برسد. حد نصاب شتر پنج شتر است و حد نصاب گوسفند چهل گوسفند است و حد نصاب گاو سی گاو است و کم‌تر از آن زکات ندارد. اینکه چارپایان یک سال نزد صاحب خود بمانند. اینکه چارپایان «سائمه» باشند، یعنی بیشتر سال چرا کنند …

تعریف آن: هر کالایی که برای خرید و فروش به هدف سود فراهم شده باشد. شرط واجب شدن زکات در کالاهای تجاری: ملکیت کامل کالا توسط فرد. رسیدن قیمت کالا به حد نصاب از طریق قیمت گذاری آن بر اساس طلا یا نقره. گذشت یک سال از ملکیت کالاهای تجاری.([۱]) مقدار واجبی که باید از کالاهای تجاری ـ هر کالایی …

شاید کسی گمان کند چون طلا یا نقره ندارد زکات بر وی واجب نیست زیرا نصوص شرعی دربارۀ زکات و نقره وارد شده است. می‌گوییم: این گمانی اشتباه است، بلکه هر کس مبلغی به اندازۀ قیمت هفتاد طلا یا ۴۶۰ گرم نقره در اختیار دارد زکات بر وی واجب است و باید مقدار دو و نیم درصد از پول نقدی …

زکات بر چهار چیز واجب است: ۱- طلا و نقره و انواع نقدینگی شرط زکات در طلا این است که به حد نصاب برسد یعنی بیست دینار  و یک سال کامل نزد صاحبش باقی بماند. مقدار زکات واجبِ این مقدار طلا دو و نیم درصد یعنی ۱/ ۷۵ (یک ممیز هفتاد و پنج) گرم است. شرط واجب شدن زکات بر …

کسی که از دادن زکات خودداری می‌کند از دو حالت خارج نیست: یا اینکه وجوب آن را انکار می‌کند که دو حالت دارد: حالت نخست: اینکه تازه مسلمان باشد یا در مکانی دوردست [به دور از دیگر مسلمانان] زندگی کرده که در این صورت به کفر وی حکم نمی‌شود مگر پس از اقامۀ حجت، و وجوب زکات به وی فهمانده …

شروط مربوط به زکات دهنده: مسلمان باشد. زکات بر غیر مسلمان واجب نیست زیرا رکنی از ارکان اسلام است که پس از شهادتین لازم می‌شود. آزادی. زکات بر برده واجب نیست چون خودش مالک چیزی نیست. نیت. یعنی قصد زکات دهنده این باشد که مالی که به مستحقان می‌دهد همان زکات فرض است. شروط مربوط به مال زکات: مالکیت تام. …

بر اساس تفاوت‌هایی که پیش از این ذکر شد برای ما آشکار می‌شود و که مالیات به هیچ عنوان نمی‌تواند به عنوان جایگزین زکات مطرح شود، زیرا اگر چنین اجازه‌ای بدهیم حکم به از بین بردن این رکن اسلام ـ یعنی رکن زکات ـ داده‌ایم. بنابراین هرگز جایز نیست که مالیات را جایگزین زکات کنیم، زیرا زکات مصارف خاصی دارد …

تفاوت میان زکات و مالیات([۱]) زکات به نیت تقرب به خداوند متعال پرداخت می‌شود، در حالی که این معنی در مورد مالیات صدق نمی‌کند، زیرا مالیات نوعی الزام و التزام شهروندی محض است. زکات حقی است که شارع متعال آن را تعیین کرده، بر عکس مالیات که از سوی ولی امر تعیین می‌شود و آن را هر طور که مصلحت …

نصوص قرآن و سنت به طور روشن دال بر وجوب زکات است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ زکات را یکی از ارکان اسلام معرفی نموده که دین بر آن بنا شده. زکات، رکن سومِ اسلام است. برخی از دلایل وجوب زکات: از قرآن: این سخن خداوند متعال که می‌فرماید: ﴿وَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰهَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰهَ وَٱرۡکَعُواْ مَعَ ٱلرَّٰکِعِینَ ۴٣﴾ …

پاکسازی نفس بشری از اخلاق رذیلۀ بخل و حرص و طمع. همدردی با فقیران و رفع نیاز بینوایان و محرومان. بر پا داشتن منافع عمومی که زندگی و سعادت امت به آن وابسته است. جلوگیری از تورم اموال نزد ثروتمندان و بازرگانان و کاسبان حرفه‌ای تا اموال تنها نزد یک گروه محدود دست به دست نگردد. زکات باعث می‌شود جامعۀ …

نخست: زکات در لغت و اصطلاح زکات در لغت به معنای رشد است؛ برخی گفته‌اند به معنای رشد و پاکسازی است، زیرا باعث رشد مال و پاکی زکات دهنده می‌شود. در شرع: حقی است واجب در مالی مخصوص برای گروهی مخصوص در وقت مخصوص برای به دست آوردن رضایت الله متعال و پاکسازی نفس و مال و جامعه.([۱])     …

چهارم: ارکان نماز میت ایستادن در صورت توان. چهار تکبیر. خواندن سورۀ فاتحه پس از تکبیر نخست. درود بر پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پس از تکبیر دوم. دعا برای میت پس از تکبیر سوم. رعایت ترتیب ارکان. سلام دادن. پنجم: روش نماز جنازه در صورتی که میت مرد است امام کنار سر او می‌ایستد و در صورتی …

نخست: مشروعیت آن خداوند متعال نماز میت را برای گرامی‌داشت ارواح مسلمانانی که از خانۀ عمل به خانۀ حساب منتقل شده‌اند، مشروع ساخته است. این نماز یکی از شعایر بزرگ خداوند است که به واسطۀ آن بر بندگانش منت نهاده زیرا نشان دهندۀ محبت آنان نسبت به یکدیگر و در بر گیرندۀ والاترین معانی برادری است. این نماز همچنین شامل …

نماز تراویح برای مردان و زنان مستحب است. این نماز پس از نماز عشاء خوانده می‌شود و وقت آن تا پایان شب است. این نماز را می‌توان به صورت جماعت یا فردی خواند، اما به جماعت خواندن آن بهتر است. دلیل فضیلت نماز تراویح این سخن رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ است که می‌فرماید: «هر که رمضان …

بر اساس حکمت و رحمت پروردگار نسبت به بندگانش، نماز تطوع را برایشان مشروع نموده و برای هر عبادت واجبی، عبادتی غیر واجب از جنس آن قرار داده تا کامل کنندۀ نقصی باشد که در فرایض پیش می‌آید. نماز تطوع واجب نیست، اما باعث افزونی در نیکی‌های شخص می‌شود. نماز تطوع دو نوع است: سنت‌های مؤکد. سنت‌های غیر مؤکد. سنت‌های …

خداوند برای بندگانش چنین مشروع ساخته که در صورت خشکسالی و بی‌بارانی به وی پناه آورند و با تضرع و نیاز از او باران بخواند. این درخواست به وسیلۀ نماز است که می‌تواند به جماعت یا به صورت فردی یا با دعا در خطبۀ جمعه باشد. همۀ این‌ها نشان‌دهندۀ فقر بنی آدم و نیازشان به درگاه پروردگار است. خداوند متعال …