آداب روزه

روزه آداب واجب و مستحبی دارد:

آداب واجب

• دروی از دروغ، زیرا دروغ در هر حال حرام است و در حال روزه حرمت آن شدیدتر است.
• دوری از غیبت.
• دوری از سخن‌چینی، یعنی نقل سخن مردم به یکدیگر به هدف تخریب روابط. این کار از گناهان کبیره است.
• اجتناب از فریب و کلاهبرداری در معاملات از جمله خرید و فروش و اجاره و صنعت و دیگر موارد.
• دوری از شهادت دروغ، زیرا چنین کاری با روزه در تضاد است. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هرکه سخن دروغ و عمل به آن را ترک نکند خداوند نیز نیازی به این ندارد که او غذا و نوشیدنی‌اش را ترک گوید».([۱])

آداب مستحب برای روزه داران

• سحری: برای روزه‌دار مستحب است که سحری بخورد. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «سحری بخورید، زیرا در سحری برکت است».([۲])
• به تاخیر انداختن سحری، زیرا عمل رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ چنین بود. از زید بن ثابت ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: با رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ ‌سحری خوردیم سپس برای نماز برخاست. انس بن مالک بن زید پرسید: میان اذان و سحری چقدر فاصله بود؟ گفت: «به اندازۀ [قرائت] پنجاه آیه».([۳])
• زود افطار کردن؛ زیرا پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «مردم همچنان در خیر هستند تا وقتی که افطار را زود بخورند».([۴])
• حفظ زبان از سخن اضافه.
• چشم فرو هشتن از حرام؛ زیرا چشم نیز مانند دیگر اعضای بدن روزه دارد و روزۀ آن نگاه نکردن به سوی حرام است.
• قرآن خواندن و ذکر و دعا و نماز و صدقۀ بسیار.([۵])

 

 

روزۀ مستحب

منظور از روزۀ مستحب روزه‌ای است که نصوص در استحباب آن وارد شده است:

• روزۀ شش روز از شوال، زیرا رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هر که رمضان را روزه گیرد، سپس در پی آن شش روز از شوال را روزه شود، [روزه‌اش] مانند روزۀ دهر است»([۶]).
• روزۀ عرفه برای غیر حاجیان، زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرموده‌اند: «روزۀ عرفه گناهان [روزهای] گذشته و باقی‌ماندۀ سال را پاک می‌کند».([۷])
• روزۀ روز عاشورا (دهم محرم) همراه با یک روز قبل یا بعد آن، چرا که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ ‌دربارۀ روزۀ عاشورا می‌فرماید: «گناهان سال گذشته را پاک می‌کند».([۸])
• روزۀ ایام بیض (روزهای سفید) یعنی روز سیزدهم و چهارم و پانزدهم هر ماه، زیرا پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارۀ فضیلت آن می‌فرماید: «روزه گرفتن سه روز از هر ماه مانند روزه گرفتن همۀ عمر است».([۹])
• روزۀ روزهای دوشنبه و پنجشنبه، بر اساس سخن رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ که فرمود: «اعمال در روزهای دوشنبه و پنجشنبه عرضه می‌شود و من دوست دارم در حالی که روزه‌ام، اعمالم عرضه شود».([۱۰])
• روزه گرفتن بسیار در ماه‌های شعبان و محرم، زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «بهترین روزه پس از رمضان، روزۀ ماه خدا، محرم است…»([۱۱]) و ام المومنین عائشه ـ رضی الله عنها ـ می‌فرماید: «پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ هیچ ماهی را بیشتر از شعبان روزه نمی‌گرفت…».([۱۲])
• روزه گرفتن یک روز در میان، طبق این سخنِ رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ که فرمودند: «محبوبت‌ترین روزه نزد الله روزۀ داوود ـ علیه السلام ـ است؛ او یک روز روزه می‌گرفت و یک روز افطار می‌کرد».([۱۳])

آثار روزۀ نافله

• باعث نزدیک‌شدن بنده به پروردگار است، زیرا ادامۀ روزه پس از رمضان، ان شاءالله نشانه‌ای است برای پذیرش عمل.
• روزۀ پس از رمضان نشانۀ شکر بنده برای پروردگار سبحانه وتعالی است، زیرا روزۀ رمضان از روی ایمان و احتساب باعث مغفرت گناهان پیشین می‌شود؛ به همین سبب روزۀ پس از آن مشروع گردیده تا شکری باشد برای این نعمت.
• روزۀ نافله به مثابۀ پیمانی است از سوی بنده با پروردگار مبنی بر اینکه موسم طاعت همچنان ادامه دارد و زندگی همه‌اش عبادت است.
• روزۀ نافله سببی است برای به دست آوردن محبت الله و اجابت او، و باعث پاک شدن گناهان است.

از الله متعال خواهانم پاداش ما را چند برابر گرداند و ما را مورد رحمت خود قرار دهد؛ همانا او شنوا و نزدیک و مجیب است.

 

 

 

[۱]– به روایت بخاری در کتاب الصیام، باب من لم یدع قول الزور والعمل به فی الصوم (۱۹۰۳).

[۲]– به روایت بخاری در کتاب الصوم، باب برکه السحور (۱۹۲۳) و مسلم در کتاب الصیام، باب فضل السحور (۱۰۹۵).

[۳]– بخاری در کتاب الصوم، باب قدر کم بین السحور وصلاه الفجر (۱۹۲۱) و مسلم در کتاب الصیام، باب فضل السحور (۱۰۹۷).

[۴]– بخاری در کتاب الصوم، باب تعجیل الفطر (۱۹۵۷) و مسلم در کتاب الصیام، باب فضل السحور (۱۰۹۸).

[۵]– المحلی (۶/ ۵۴۱)، المجموع (۶/ ۳۵۹)، نیل الأوطار (۴/ ۱۰۷). نگا: کتاب روزه از مؤلف (۱۳۰).

[۶]– مسلم در کتاب الصیام، باب استحباب صیام سته أیام من شوال (۱۱۶۴).

[۷]– مسلم در کتاب الصیام، باب استحباب صیام ثلاثه أیام من کل شهر (۱۱۶۲).

[۸]– مسلم در کتاب الصیام، باب أی یوم بصیام عاشوراء (۱۱۳۴).

[۹]– بخاری در کتاب الصوم، باب صوم داود علیه السلام (۱۹۷۹) و مسلم در کتاب الصیام، باب النهی عن صوم الدهر (۱۱۵۹).

[۱۰]– ترمذی در کتاب الصوم، باب ما جاء فی صوم الاثنین والخمیس (۷۴۷). علامه آلبانی در إرواء الغلیل (۴/ ۱۰۳) آن را صحیح می‌داند.

[۱۱]– مسلم در کتاب الصیام، باب صوم المحرم (۱۱۶۳).

[۱۲]– مسلم در کتاب الصیام، باب صوم شعبان (۱۹۷۰).

[۱۳]– بخاری در کتاب الصوم، باب «أحب الصیام إلی الله صیام داود» (۳۴۲۰) و مسلم در کتاب الصوم، باب النهی عن صوم الدهر لمن تضرر به (۲۷۹۶).