هدف داعی که همان اقامه دین و غلبه صلاح و نیکی و نابودی و در هم پیچیدن فساد در دنیا است، باید برایش روشن باشد: ﴿إِنۡ أُرِیدُ إِلَّا ٱلۡإِصۡلَٰحَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُۚ وَمَا تَوۡفِیقِیٓ إِلَّا بِٱللَّهِۚ عَلَیۡهِ تَوَکَّلۡتُ وَإِلَیۡهِ أُنِیبُ ٨٨﴾ [هود: ۸۸] یعنی: «من، تا آنجا که میتوانم جز اصلاح- خویشتن و شما را- نمی‌خواهم و توفیق من، جز با …

اخلاص در هر کار، اساس موفقیت در آن، به شمار می‌رود. لذا داعیان باید در دعوتشان، اخلاص داشته باشند و در کار خود، پروردگارشان را مد نظر قرار دهند. بدنبال منافع زودگذر و فانی دنیا نباشند بلکه هر یک از آنها باید آیات زیر را ورد زبان سازد: ﴿مَآ أَسۡ‍َٔلُکُمۡ عَلَیۡهِ مِنۡ أَجۡرٍ﴾ [الفرقان: ۵۷] یعنی: «در برابر دعوت هیچگونه …

سرزمین‌های اسلامی، وطن ما بشمار می‌روند و هرجا که نام خدا گفته می‌شود، آن سرزمین، وطن تمام مسلمانان است. همچنین، ما براساس نژادپرستی، اجتماع نکرده‌ایم زیرا نژادپرستی، دعوتی زمینی است که توسط بشر بوجود آمده و خداوند آن را نازل نکرده است. تجمع ما براساس زبان هم نیست زیرا زبان‌های مختلفی در دنیا وجود دارد. بلکه اجتماع ما براساس عقیده …

معاویه، در مدینه، یک مزرعه و تعدادی کارگر داشت. ابن زبیر نیز در کنار او مزرعه‌ای داشت. قابل یادآوری است که در آن زمان، معاویه بر حدود بیست کشور از کشورهای جهان، حکومت می‌کرد و عبدالله‌بن زبیر یکی از افراد رعیت‌اش به شمار می‌رفت و میان آنان، اختلافات قدیمی نیز وجود داشت. بهرحال، کارگران معاویه، وارد مزرعه‌ی ابن زبیر شدند. …

«چه برای آنان، طلب آمرزش کنی و چه نکنی. اگر هفتاد بار هم برای آنان، طلب آمرزش کنی، هرگز خداوند آنان را نمی‌آمرزد». و من بیشتر از هفتاد بار برای او طلب آمرزش می‌کنم». عمر  رضی الله عنه گفت: او منافق است!! سرانجام، رسول خدا   صلی الله علیه وسلم و مسلمانان بر او نماز خواندند. آنگاه، خداوند این آیه را …

مهاجرین و انصار بعد از اینکه مسلمان شده بودند، در برابر یکدیگر، شمشیر کشیدند و آماده‌ی کارزار شدند و نزدیک بود با یکدیگر بجنگند. در این هنگام، رسول خدا   صلی الله علیه وسلم نزد آنان رفت و گفت: «مَا بَالُ دَعْوَى الْجَاهِلِیَّهِ». «چرا دعوت جاهلیت سر داده‌اید». سپس فرمود: «دَعُوهَا فَإِنَّهَا مُنْتِنَهٌ»[۱]. «این سخنان را کنار بگذارید زیرا سخنانی بدبویند». …

ابوذر  رضی الله عنه بلال را به خاطر مادرش، توهین کرد. بلال نزد نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم از او شکایت نمود. سپس، ابوذر پشیمان شد و چهره‌اش را بر زمین گذاشت و به بلال گفت: سوگند به خدا تا پایت را روی چهره‌ام نگذاری، آن را از زمین برنمی‌دارم. سرانجام، یکدیگر را در آغوش گرفتند و با هم …

نمونه‌های عملی در زمان حیات نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم نمونه‌های خوبی از این حوادث، بوقوع پیوست که صحابه رضوان‌الله‌علیم اجمعین آن‌ها را ثبت کرده‌اند

در منا مردی با سالم‌بن عبدالله‌بن عمر مواجه شد و خطاب به او که علامه‌ی تابعین بود، گفت: فکر می‌کنم مرد بسیار بدی هستی. سالم گفت: فقط تو مرا شناختی! زیرا سالم در درونش چنین احساس می‌کرد که مرد خوبی نیست. و درست هم همین است چرا که انسان مؤمن، هرگاه ببیند که نفسش احساس برتری می‌نماید، سرکشی می‌کند و …

مردی به عمروبن عاص  رضی الله عنه گفت: سوگند به خدا که خودم را برای (پرداختن به) تو فارغ خواهم کرد. عمرو گفت: در این صورت، مشغول خواهی شد. باید دانست که درست همین است زیرا کسی که خود را فارغ می‌کند تا برای مردم توطئه کند، آنان را دشنام دهد و بد و بیراه بگوید، همه‌ی اوقاتش، پر می‌شود …

مردی نزد حسن‌ بصری  رحمه الله آمد و گفت: ای ابوسعید! فلانی، از تو غیبت کرد. حسن بصری یک سینی خرما برایش آورد و گفت: نزد فلانی (که از من غیبت کرده) برو و به او بگو: تو نیکی‌هایت را به ما عطا کردی. در عوض، ما به تو خرما، عطا کردیم. هدف از داستان فوق، این است که کار …

این نسل مبارک (صحابه) به جایگاهی رسید که یکی از آنان به نام ابوضمضم در دل شب، بیار می‌شود و به نماز می‌ایستد. سپس رو به سوی خدا می‌کند و دست به دعا برمی‌دارد و می‌گوید: الهی! مالی ندارم که آن را در راه تو صدقه کنم. توانایی هم ندارم که در راه تو مبارزه نمایم ولی آبرویم را وقف …

عایشه و طلحه و زبیرy در جریان جنگ جمل، به راه افتادند و جمعی از صحابه، با شمشیر آن‌ها را             همراهی می‌کردند. علی‌بن ابی‌طالب  رضی الله عنه نیز با جمعی از اهل بدر، با شمشیر، حرکت کردند و در مقابل هم قرار گرفتند!. به عامر شعبی گفتند: الله‌اکبر! صحابه با شمشیر در برابر هم قرار می‌گیرند ولی از یکدیگر …

خداوند اصول این فن را در قرآن کریم بیان داشته است و رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم نیز با سخن، عمل و اخلاق برجسته‌اش، آن‌ها را به ما آموخته است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱلۡکَٰظِمِینَ ٱلۡغَیۡظَ وَٱلۡعَافِینَ عَنِ ٱلنَّاسِۗ وَٱللَّهُ یُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِینَ﴾ [آل‌عمران: ۱۳۴]. «پرهیزگاران، کسانی هستند که خشم خود را فرو می‌برند و از مردم، گذشت می‌کنند و خداوند …

آیا این فرموده الهی به تو آرامش نمی‌دهد و غم واندوه تو را دور نمی‌نماید و سعادت را به تو باز نمی‌گرداند که می‌گوید: ﴿۞قُلۡ یَٰعِبَادِیَ ٱلَّذِینَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَهِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِیعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ ۵٣﴾ [الزمر: ۵۳] «بگو ای بندگانم که بر خود زیاده روی کرده‌اید! از رحمت خداوند ناامید …

حرکت کردن پیشاپیش جنازه، سنت است و فضیلت هم همین است. ابن عمر  رضی الله عنهما می‌گوید: «رَأَیْتُ النَّبِىَّ   صلی الله علیه وسلم وَأَبَا بَکْرٍ وَعُمَرَ یَمْشُونَ أَمَامَ الْجَنَازَهِ»[۱]. «نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم، ابوبکر و عمر  رضی الله عنهما را دیدم که پیشاپیش جنازه، حرکت می‌کردند». پس حرکت کردن در جلوی جنازه، برای شخص پیاده، سنت است اما …

رسو‌ل‌خدا   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إذا ماتَ فاتّبعهُ»[۱]. «هرگاه مسلمان فوت کرد در تشییع‌جنازه‌اش شرکت کن». این، یکی دیگر از حقوق مسلمان بر مسلمان است. حتی بعد از اینکه جسم‌اش بی‌روح شود و روحش به اعلی علیین برود، باز هم باید در تشییع ‌جنازه‌اش شرکت کنی و حقوقش را ادا نمایی و هنگام نماز خواندن بر او، برایش شفاعت …

نزد اهل سنت، هر سه روز یک بار باید به عیادت بیمار رفت مگر اینکه او، یکی از خویشاوندان نزدیک باشد. مثل پدر، فرزند، برادر و یا کسی مانند آن‌ها. پس نباید نزد بیمار به اندازه‌ای رفت و آمد کنیم که باعث خستگی او شویم. ذهبی در شرح حال سلیمان‌بن مهران، ملقب به اعمش می‌گوید: وی دچار بیماری مزمنی شد …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَنْ عَادَ مَرِیضًا لَمْ یَزَلْ فِى خُرْفَهِ الْجَنَّهِ حَتَّى یَرْجِعَ»[۱]. «هر کس، به عیادت مریضی برود، تا زمانی که برگردد، در باغ‌های بهشت بسر می‌برد». رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم نیز به عیادت یارانش می‌رفت. آن حضرت   صلی الله علیه وسلم به عیادت سعدبن ابی‌وقاص  رضی الله عنه رفت و برایش دعای …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ»[۱]. «هرگاه مسلمان، مریض شد، به عیادتش برو». عیادت مریض، یکی دیگر از پل‌های دوستی و محبت، میان مسلمانان به شمار می‌رود. و حقی است که مسلمان بر برادر مسلمانش دارد. یعنی هنگامی که مریض شد، به عیادتش برود.   [۱]– مسلم (۲۱۶۲).

مسأله‌ی دوم: آیا کسی که عطسه می‌زند و الحمد لله را فراموش می‌کند باید یادآوری شود؟ امام نووی و عده‌ای از علمای دیگر یادآوری آن را تأیید کرده و امری پسندیده دانسته‌اند. چنانچه ابراهیم تیمی، چنین کرد. همچنین مردی نزد ابن مبارک عطسه زد و الحمد لله نگفت. ابن مبارک گفت: هرگاه، شخصی عطسه زد، چه بگوید؟ آن مرد گفت: …

مالکی‌ها، از جمله ابن ابی زید و ابن العربی جواب دادن عطسه را فرض عین می‌دانند و صحیح هم همین است. پس بعنوان مثال اگر اهل مجلسی شنیدند که عطسه‌زننده گفت: الحمد لله، باید در جوابش، بگویند: یرحمک ‌الله. و جواب دادن یک نفر، کفایت نمی‌کند. بلکه همه باید به او جواب بدهند. زیرا فرض عین است نه فرض کفایه. …

پیامبر  صلی الله علیه وسلم  با دعوت الهی به سوی مردم آمد؛ او، جاذبه‌هایی مادی نداشت؛ خزانه و گنجی به او داده نشده بود؛ باغی نداشت که از آن بخورد و در کاخ مجللی سکونت نمی‌کرد؛ دوستداران او در حالی به او روی آوردند و با او بیعت کردند که زندگی سختی می‌گذراندند و در نهایت مشقت و دشواری قرار …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «وإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ الله فَشَمِّتْهُ»[۱]. «وقتی که مسلمان، عطسه زد و الحمدلله گفت، در جوابش بگو، برحمک‌الله». در حدیثی دیگر رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْعُطَاسَ وَیَکْرَهُ التَّثَاؤُبَ»[۲]. «خداوند، عطسه زدن را دوست دارد و خمیازه کشیدن را ناپسند می‌دارد». پس عطسه زدن، از جانب خداوند است و …

نصیحت، آدابی دارد که عبارتند از: ۱- اخلاص، ۲- نرمی در گفتار، ۳- مخفیانه نصیحت کردن. انسان، زیاد دچار اشتباه می‌شود. ما هم معصوم نیستیم و مرتکب خطا می‌شویم. این نکته را تکرار می‌کنم تا فرد ناصح بداند که خطا و نسیان، امری طبیعی است و در سرشت انسان، نهفته است. لذا نباید در نصیحت کردن، تعصب به خرج داد. …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وَإِذَا اسْتَنْصَحَکَ فَانْصَحْ لَهُ»[۱]. «اگر برادر مسلمانت از تو درخواست نصیحت کرد، او را نصحیت کن». نصیحت کردن، یکی دیگر از آدابی است که پیامبر اکرم   صلی الله علیه وسلم آن را به ما آموزش داده است و یکی از شعارهای محبت، به شمار می‌رود. و واجب است که ما مسلمانان، یکدیگر را …

ابوهریره  رضی الله عنه می‌گوید: نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم فرمود: «شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِیمَهِ یُدْعَى لَهَا الأَغْنِیَاءُ، وَیُتْرَکُ الْفُقَرَاءُ، وَمَنْ تَرَکَ الدَّعْوَهَ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَرَسُولَهُ   صلی الله علیه وسلم»[۱]. «بدترین طعام، ولیمه‌ای است که افراد مستحق را از خوردن آن باز می‌دارند و کسانی را که بدان نیاز ندارند، دعوت می‌کنند. و کسی که دعوت را اجابت …

یکی از پل‌های دوستی، پذیرفتن دعوت مسلمان است. چنانکه رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «وإذا دعاک فأجبهُ»[۱]، یعنی «اگر مسلمان، تو را دعوت نمود، دعوتش را اجابت کن». پذیرفتن برخی از دعوت‌ها، واجب، و برخی دیگر سنت و بعضی، حرام است. قبول کردن دعوت عروسی، واجب است به شرطی که منکر در آن نباشد. ابن عمر  رضی الله …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم به کسانی که مرتکب گناهی می‌شدند، نه سلام می‌داد و نه سلام آن‌ها را پاسخ می‌گفت. چنانچه با کعب‌بن مالک و دو نفر دیگر که از غزوه‌ی تبوک سرباز زدند، چنین کرد. کعب‌بن مالک  رضی الله عنه می‌گوید: من به رسول خدا   صلی الله علیه وسلم سلام می‌دادم ولی نمی‌دانستم که آیا جواب می‌دهد …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم به اهل کتاب، سلام نمی‌داد. بلکه از آن حضرت   صلی الله علیه وسلم به ثبوت رسیده است که فرمود: «لاَ تَبْدَءُوا الْیَهُودَ وَلاَ النَّصَارَى بِالسَّلاَمِ»[۱]. «به یهود و نصاری، سلام ندهید». پس برای کسی که با یهود و نصاری زندگی می‌کند، سنت است که به آن‌ها سلام ندهد، در جواب‌شان بگوید: و علیکم. روزی …

اگر هنگام شب، رسو‌ل‌الله   صلی الله علیه وسلم وارد خانه‌اش می‌شد، طوری سلام می‌داد که فرد خوابیده، بیدار نشود و کسی که بیدار است صدایش را بشنود[۱]. پس هرگاه، کسی وارد خانه‌اش می‌شود، نباید با صدای بلند سلام بدهد و باعث اذیت و آزار خانواده‌اش گردد. ببینید که رسول خدا   صلی الله علیه وسلم چقدر مهربان و بزرگوار است و …

ابن قیم  رحمه الله می‌گوید: کسی که وارد مسجد می‌شود، در آغاز دو رکعت تحیه‌المسجد بخواند سپس بیاید و به مردم سلام بدهد[۱]. و دلیل آن را حدیث رفاعه  رضی الله عنه می‌داند که فردی وارد مسجد شد و نماز خواند سپس آمد و سلام داد. رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «وعلیک‌السلام، دوباره نماز بخوان زیرا تو نماز …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «إِذَا انْتَهَى أَحَدُکُمْ إِلَى الْمَجْلِسِ فَلْیُسَلِّمْ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ یَقُومَ فَلْیُسَلِّمْ فَلَیْسَتِ الأُولَى بِأَحَقَّ مِنَ الآخِرَهِ»[۱]. «هرگاه، یکی از شما به مجلسی رسید، سلام بدهد. و هرگاه خواست از مجلس بلند شود نیز سلام بگوید. و سلام اول از سلام دوم، بهتر نیست». یعنی فضیلت یکسان دارند. منظور حدیث این است که هرگاه، …

جابر رضی الله عنه می‌گوید: رسول‌الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «لیسلم الراکب على الماشی والماشی على القاعد والماشیان أیهما بدأ فهو أفضل» . «سواره به پیاده، سلام بدهد، کسی که راه می‌رود به کسی که نشسته است، سلام بدهد. و از دو نفر پیاده‌ای که به یکدیگر می‌رسند، هرکدام اول سلام دهد، فضیلت بیشتری دارد». همچنین احمد و ابوداوود …

رسول خدا   صلی الله علیه وسلم فرمود: «یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَى الْکَبِیرِ، وَالْمَارُّ عَلَى الْقَاعِدِ، وَالْقَلِیلُ عَلَى الْکَثِیرِ»[۱]. «کوچک‌تر به بزرگ‌تر، عابر به نشسته، سواره به پیاده و گروه کم به گروه زیاد، سلام بدهد». الف ـ کوچک‌تر به بزرگ‌تر سلام بدهد، زیرا بزرگ‌تر بر کوچک‌تر حق وقار و بزرگ بودن دارد لذا باید سلام کردن را آغاز کند و به …

حدیثی در ترمذی، ابوداود، ابن ماجه و کتاب «الأدب الـمفرد» امام بخاری آمده است که روزی رسول اکرم   صلی الله علیه وسلم از کنار گروهی از زنان گذشت و با اشاره‌ی دست به آن‌ها سلام داد[۱]. گفتنی است که در سنن ترمذی، تصریح شده است که این زنان، در مسجد نشسته بودند. علما می‌گویند: اگر مانعی وجود نداشته باشد و …

آن حضرت   صلی الله علیه وسلم با هر کس روبرو می‌شد، به او سلام می‌داد. و برای کسانی که حضور نداشتند، به‌وسیله‌ی دیگران، سلام می‌فرستاد. چنانکه روزی، جوانی را به عیادت مریضی فرستاد. هنگامی که آن جوان، نزد مریض رفت به او گفت: رسول‌الله   صلی الله علیه وسلم برای تو سلام فرستاد[۱]. همچنین آن حضرت   صلی الله علیه وسلم سلام …

گسترش سلام، کینه‌ها را از دل‌ها می‌زداید. بویژه، هنگامی که در میان خویشاوندان و همسایگان، گسترش یابد. و زمانی که شما به یکی سلام می‌دهید، گویا می‌خواهید به او بگویید که من پرچم سفید را که نشانه‌ی صلح و دوستی است برای شما به اهتزاز درآورده‌ام. بنابراین، احساس امنیت کنید و از من نترسید. سلام، شعار محبت و دوستی است …

﴿وَعَلَّمَکَ مَا لَمۡ تَکُن تَعۡلَمُۚ وَکَانَ فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَیۡکَ عَظِیمٗا ١١٣﴾ [النساء: ۱۱۳] «و آنچه نمی‌دانستی، به تو آموخت و خداوند، فضل بزرگی بر تو دارد». جهالت و بیسوادی، ضمیر و وجدان را نابود می‌کند و سرزندگی را از بین می‌برد و عمر را تباه و ضایع می‌نماید. ﴿إِنِّیٓ أَعِظُکَ أَن تَکُونَ مِنَ ٱلۡجَٰهِلِینَ ۴۶﴾ [هود: ۴۶] «تو را پند …

عبدالله‌بن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: مردی از نبی اکرم   صلی الله علیه وسلم پرسید: کدام اعمال اسلام، بهتر است؟ آن حضرت   صلی الله علیه وسلم فرمود: «تُطعِمُ الطَّعَامَ وَتَقرَأ السَّلامَ عَلَى مَنْ عَرَفتَ ومَنْ لَم تَعرِفْ». «طعام دادن و سلام گفتن به آشنا و بیگانه». پس سلام دادن بر مسلمان آشنا و بیگانه، یکی دیگر از رهنمودهای نبی‌اکرم   صلی …

رسول‌الله   صلی الله علیه وسلم درباره‌ی ملاقات مسلمان با مسلمان دیگر، می‌فرماید: «إذا لَقِیَ أحَدُکُمْ أخَاهُ فَلیُسَلِّمْ»[۱]. «هرگاه، یکی از شما برادر مسلماش را ملاقات نمود، به او سلام کند». سلام کرد، تحیتی است که خدا و رسول خدا   صلی الله علیه وسلم برای پیرامون و امتش، انتخاب نموده‌اند. پس برای مسلمان، جایز نیست که تحیت اسلام را با تحیت …

خداوند، ازغم خوردن و ناراحت شدن نهی کرده و فرموده است: ﴿وَلَا تَهِنُواْ وَلَا تَحۡزَنُواْ﴾ [آل عمران: ۱۳۹] «سست نشوید و غم مخورید». همچنین در چند جا فرموده است: ﴿وَلَا تَحۡزَنۡ عَلَیۡهِمۡ﴾ [الحجر: ۸۸] «و برای آنان غم مخور». ﴿لَا تَحۡزَنۡ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَنَاۖ﴾ [التوبه: ۴۰] «اندوهگین مباش؛ بی‌گمان خداوند با ماست». همچنین خدای متعال، اندوه را نفی کرده است: …

عدالت و دادگری از نظر عقلی و شرعی، امری مطلوب است، نه مبالغه، نه ستم، نه افراط و نه تفریط. هرکس می‌خواهد خوشبخت باشد، باید احساسات خود را کنترل نماید و در رضامندی وخشم و شادی و اندوه خویش، انصاف و دادگری پیشه سازد. چرا که زیاده روی و مبالغه در تعامل با حوادث، ستمی است که انسان بر خود …

اگر در این دنیا گرسنه یا فقیر یا ناراحت و یا بیمار شدی یا حقت پایمال شد و مورد ستم قرارگرفتی، نعمت پایدار بهشت را به خاطر بیاور. اگر از چنین باوری برخوردار باشی و برای رسیدن به این سرنوشت، تلاش نمایی، زیانهایت به سود تبدیل می‌گردد و مصایب و سختی‌هایت، به هدایا. عاقلترین افراد کسانی هستند که برای جهان …

بعضی از مفاهیم این موضوع درصفحات گذشته بیان شد؛ ما در اینجا آن را شرح می‌دهیم تا بیشتر فهمیده شود. باید به جسم و مال و فرزند و مسکن و استعدادی که خداوند، بهره تو نموده، قانع و راضی باشی. این، منطق قرآن است: ﴿فَخُذۡ مَآ ءَاتَیۡتُکَ وَکُن مِّنَ ٱلشَّٰکِرِینَ ١۴۴﴾ [الأعراف: ۱۴۴] «پس آنچه به تو عطا نموده‌ام، بردار …