غزالی رحمه الله بر این باور است که ایمان از طریق نظر که متکلمان آن را واجب می‌دانند، جای اعتراض دارد؛ چرا که شبهات آن را متزلزل می‌کند و در این زمینه می‌گوید: «و حقیقت صریح این است که هرکس بدانچه که پیامبر  صلی الله علیه و سلم برای آن مبعوث شده و قرآن‌کریم بر آن اشتمال دارد، اعتقاد جازم …

آیا اطعام یتیمان دارالایتام بعنوان کفاره سوگند جایز است؟ و آیا می توان آنها را بعنوان فقیر قلمداد نمود؟ چون آنها پدر و مادر ندارند، و بی کارند، و بسیاری از مردم به آنها صدقه می دهند؟ الحمدلله کفاره را باید فقط به فقراء و مساکین داد، و فقراء کسانی اند که مالی ندارند، و مساکین آنهایی هستند که مال …

اگر سوگند خوردن به غیر خدا جایز نیست، پس چرا خدا خود به عصر و قلم و کوه و غیره سوگند می خورد؟ سوال بنده این است که قسم یاد کردن به غیر الله جایز نمی باشد و این درست هست. اما بنده مفهوم بعضی از آیاتی را که الله سبحانه و تعالی در قرآن کریم یاد نموده است را …

جابر بن عبدالله رضی الله عنه می‌گوید: «هرگاه روزه بودی چشم و گوشت و زبانت هم روزه شود… دست از اذیت خدمتکارت بردار و سنگین و باوقار باش و روزی که روزه نیستی مانند روزی نباشد که روزه هستی». (شـــعب الایــــمان)

علامه سعدی رحمه الله می‌گوید: هرکه هوای نفس خود و شهوت‌هایش را برای الله متعال ترک گوید، الله در عوضِ آن از محبت و عبادت و انابت خود چنان به وی عطا می‌کند که از همه‌ی لذت‌های دنیا بهتر است.

یونس بن عبید رحمه الله: «دو خصلت بنده است که اگر به صلاح آید، دیگر خصلت‌هایش نیز درست می‌شود: نمازش و زبانش». [حلیه الأولیاء ۲/ ۲۹۸]

رمضان ماه بخشش گناهان، توبه و بازگشت به سوی خداوند است. کسانی که در زندگی دچار لغزش و گناه شدند می توانند با گرفتن روزه روح خودشان را شتسشو دهند و به اصلاح نفس خود بپردازند و از خدای خویش طلب بخشش کنند. با توجه به احادیث و روایات گناهان در این ماه بخشیده می شود و این مژده بزرگی …

برخی فضایل روزه ۱۰- اخلاص در روزه بیشتر از هر عبادتی است . روزه رازی است بین بنده و الله چون هرشخص می تواند که مخفیانه روزه خود را باطل نماید اما محافظت از روزه دلالت بر اخلاص شخص روزه دار دارد. بدین سبب خداوند عزوجل در حدیث قدسی می فرماید: «بنده ام شهوت و غذا و آب خود را …

برخی فضایل روزه ۹ روزه سبب بخشش گناهان است. رسول الله ﷺ می فرماید: «نمازهای پنجگانه، و جمعه تا جمعه، و رمضان تا رمضان دیگر، پاک کننده ی گناهان ما بینشان می شوند به شرطی که از گناهان کبیره دوری کرده شود». امام مسلم آن را روایت کرده است.

أَبِی مُوسَى، قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ صَدَقَهٌ قَالُوا: فَإِنْ لَمْ یَجِدْ قَال: فَیَعْمَلُ بِیَدَیْهِ فَیَنْفَعُ نَفْسَهُ وَیَتَصَدَّقُ قَالُوا: فَإِنْ لَمْ یَسْتَطِعْ أَوْ لَمْ یَفْعَلْ قَالَ: فَیُعِینُ ذَا الْحَاجَهِ الْمَلْهُوفَ قَالُوا: فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ قَالَ: فَیَأْمُرُ بِالْخَیْرِ أَوْ قَالَ: بِالْمَعْرُوفِ قَالَ: فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ قَالَ: فَیُمْسِکُ عَنِ الشَّرِّ فَإِنَّهُ لَهُ صَدَقَهٌ. صحیح البخاری الصفحه أو الرقم: ۶۰۲۲/ صحیح الأدب …

مهمترین اصول ایمان، خداشناسى و توحید است، نه شناختِ امامان حضرت على رضی الله عنه فرمود: «اساسِ دین، شناخت او [خدا] است، و کمال شناختِ او، تصدیق وجودِ اوست، و کمالِ تصدیق به وجودِ او، یکتا و یگانه دانستنِ اوست، و کمالِ یکتاپرستی، خالص کردن [عبادت] برای اوست» (خطبه شماره ۱ نهج البلاغه) بیان مسئله توحید از راه دعا به …

اَلعظیم ْخداوند جَلَّ جَلالُهْ (بسیار بلند مرتبه پر عظمت). «العظیم» اسمی از اسماء الله الحسنی است که در موارد متعدد در قرآن و هم در حدیث رسول صلی الله علیه و سلم از آن نام برده شده است. خداوند می‌فرماید: ﴿لَهُۥ مَا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِیُّ ٱلۡعَظِیمُ ۴﴾ [الشوری: ۴]. «آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین …

حکم شرکت کردن بانوان در نماز تراویح چیست؟ شیخ خالد:مشروعیت حضور بانوان در در نماز جماعت،خواه براى اداى نماز سنت باشد خواه برای نماز واجب از خلال صفحات زرین زندگی سلف صالح امت مان ثابت می شود بطوریکه در صحیح بخاری و مسلم از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم …

امام نووی رحمه اللّٰه می فرماید: “یستحب للصائم أن یدعو فی حال صومه بمهمات الآخره والدنیا له ولمن یحب وللمسلمین لحدیث أبی هریره قال ” قال رسول الله صلى الله علیه وسلم ثلاثه لا ترد دعوتهم الصائم حتى یفطر والإمام العادل والمظلوم ” رواه الترمذی وابن ماجه قال الترمذی حدیث حسن وهکذا الروایه حتى بالتاء المثناه فوق فیقتضی استحباب دعاء …

روزی پیامبر صلی الله علیه وسلم به سمت اصحاب خویش خارج شدند و آنها را در حالی یافتند که در مسجد نشسته بودند و با هم صحبت میکردند، پس به آنها فرمودند: «چه چیزی باعث شده اینجا دور هم بنشینید؟» گفتند: دور هم نشسته‌ایم و اسلام وآنچه خدای متعال به وسیله اسلام بر ما منت نهاد را یادآور می‌شویم. پیامبر …

عبد الله بن مسعود رضی الله عنه مى فرماید: ما نزد رسول الله ِصلی الله علیه وسلم بودیم، مردی بلند شد و از مجلس بیرون رفت و مردی پشت سر او صحبت نمود، رسول الله ِصلی الله علیه وسلم خطاب به او فرمود: میان دندان ‌هایت را پاک و خلال کن! مرد گفت: از چه چیزی پاک و خلال کنم؟ …

شیطان تلاش میکند هنگام مرگ انسان حضور پیدا کند تا خاتمه انسـان را بـا بـدى، فسق و نافرمانى همراه نماید، همانطوری که شیطان تلاش مینماید تا هنگـام انجـام همـه اعمال حضور یابد و انسان را دچار وسوسه کند و دلیل این مطلـب حـدیث جـابر است که گفت رسول الله صل الله علیه و سلم فرمودنـد:شیطان هنگام انجام هر کارى از …

فاطمه رضی الله عنها از نظر شرم و حیا یک الگو منحصـربفرد بـه شـمار مـی آیـد. وی نمونـه بارزی برای زنان امت رسول اکرم صلی الله علیه وسلم است. او هرگـز خـود را جلـوی مـردان بیگانـه ظاهر نمی کرد و صدای خود را به هیچ وجه بلنـد نـمی کـرد کـه مبـادا نـامحرمی صـدای او را بشنود. روزی فاطمه رضی الله …

آیا عمل حجامت موجب باطل شدن روزه ی حجامت کننده وحجامت شونده می گردد؟ لطفا حکم روزه ی حجامت کننده وحجامت شونده راتوضیح داده وبفرماییدکه ایا این دونفرروزه شان راپس ازحجامت بخورندوپس از رمضان، قضایی آن را بجابیاورند یا نه؟ حجامت سبب باطل شدن روزه ی هردونفرمی شودولی درامتداد روز نبایدچیزی بخورند، البته قضای این روزه برآنان واجب است. بدلیل …

فَوَاللَّهِ مَا الْفَقْرَ أَخْشَى عَلَیْکُمْ ، وَلَکِنِّی أَخْشَى أَنْ تُبْسَطَ الدُّنْیَا عَلَیْکُمْ کَمَا بُسِطَتْ عَلَى مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ ، فَتَنَافَسُوهَا کَمَا تَنَافَسُوهَا فَتُهْلِکَکُمْ کَمَا أَهْلَکَتْهُمْ. الراوی : عمرو بن عوف المزنی المصدر : صحیح البخاری الصفحه أو الرقم: ۴۰۱۵ المصدر صحیح مسلم الصفحه أو الرقم: ۲۹۶۱ /المصدر : صحیح الجامع الصفحه أو الرقم: ۱۰۳۶٫ به الله سوگند، من از فقر …

سَبَقَ الْمُفَرِّدُونَ، قَالوا: وَمَا الْمُفَرِّدُونَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قال: الذَّاکِرُونَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتُ.. الراوی: أبو هریره المصدر: صحیح مسلم، الصفحه أو الرقم: ۲۶۷۶/المصدر : مسند أحمد الصفحه أو الرقم: ۱۶/۱۲۷ /المصدر : صحیح الجامع الصفحه أو الرقم: ۳۶۵۵٫ مُفَرِّدون سبقت گرفتند.. گفتند: ای پیامبر الله صلى الله علیه وآله وسلم- مفردون چه کسانی هستند؟ فرمود: مردان و زنانی که الله …

اینان کسانی هستند که نفس خودشان را در تصدیق آنچه پیامبر  صلی الله علیه و سلم به خاطر آن مبعوث شده، استقرار داده‌اند و قلب‌هایشان با ایمان آرام گرفته و خود را درگیر کسب دلیل و برهان نمی‌کنند. ابن حزم می‌گوید: هرکس دنباله‌رو دلیل و استدلال باشد، کاری بس نکو انجام می‌دهد؛ لکن این عمل بر او واجب نیست؛ همچنین …

جمهور مسلمین، تقلید را جایز و نظر و استدلال در معرفت خداوند تعالی و شناخت اصول دین را واجب نمی‌دانند. ابن‌تیمیه رحمه الله می‌گوید: «سلف أمت و أئمۀ آن و جمهور علما از متکلمین و غیره بر خطای وجوب کسانی که قائل به وجوب نظرند و معرفت را موقوف بر آن می‌دانند، اتفاق‌نظر دارند؛ زیرا بداههٍ از دین پیامبر  صلی …

دیدگاه حشویّه، ثعلبیّه، عنبری و تعلیمیّه حشویه، ثعلبیه، عنبریو تعلیمیه برخلاف معتزله و أشاعره، تقلید را واجب و نظر و استدلال را حرام می‌دانند و تقلید را راه رسیدن به حق و شناخت اصول دین و به خصوص شناخت باری تعالی می‌دانند.([۱]) عبدالله بن حسن عنبری و برخی دیگر همچون حشویه و ثعلبیه، تقلید در اصول دین را جائز می‌دانند …

همچنین أشاعره بر این باورند که بر وجوب معرفت خداوند تعالی و شناخت اصول دین- همانگونه که معتزله هم معتقدند- أجماع وجود دارد و آمدی می‌گوید: «أمت بر وجوب معرفت خداوند تعالی إجماع دارد و شناخت خداوند جز با نظر کامل نمی‌گردد؛ زیرا آن أمری غیربدیهی است و ما لایتِمُّ الواجبُ الّا بِهِ فهو واجبٌ.»([۱]) أشاعره اگر چه در وجوب …

با توجه به آنچه بیان شد، به قول قرطبی دیدگاه ابی‌هاشم، معتبرتر و با قول جمهور علما و عقلاء همخوانی دارد. همچنین با قول ابن‌عطیه اندلسی در این زمینه که مدعی اجماع است و با قول ابواسحاق اسفراینی که در کتاب جمع‌الجوامع آورده است یکی است که می‌گوید: «ومنع الأستاذ ابو اسحاق إلاسفراینی التقلید فی القواطع» ای کالعقائد.([۱])«استاد ابو اسحاق …

ابن درباس می‌گوید: اکثر اهل ذیغ و باطل متمسکان به کتاب و سنت را مقلد می‌دانند و این گفتار آنان، خطای آشکاری است که بدان قائلند. همچنین این در حالی است که خودشان به تقلید سزاوارترند؛ چراکه از بزرگان و سادات خودشان تبعیت می‌کنند و قول بزرگان و ساداتشان را بر کتاب و سنت و اجماع صحابه رضی الله عنهم …

دلایل اشاعره أشاعره و موافقانشان و معتزله بر ردّ تقلید در اصول دین اتفاق‌نظر دارند و علاوه بر مذموم دانستن تقلید، هرچیزی را که با استدلال نیز شناخته نشود، تقلید می‌دانند.([۱]) اشاعره نیز همانند معتزله به آیاتی که خداوند متعال در آن از تقلید نهی می‌کند، استناد می‌نمایند، مانند این فرمودۀ خداوند سبحان: ﴿إِنَّا وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا عَلَىٰٓ أُمَّهٖ وَإِنَّا عَلَىٰٓ …

ابن‌تیمیه طایفه‌هایی را که راه شناخت خداوند متعال را نظر و استدلال بیان می‌کنند، معرفی می‌نماید و می‌گوید: «از زمرۀ طائفه‌هایی که راه شناخت خداوند متعال را از ابتدا جزء نظر و قیاس نمی‌دانند، می‌توان جمهور متکلمین را برشمرد که شامل جهمیه، معتزله، اشاعره و بعضی از حنابله می‌شود.»([۱]) دیدگاه اشاعره نسبت به تقلید نکردن در اصول دین و نیز …

دیدگاه اشاعره([۱]) اشاعره قائل به وجوب نظر و استدلال در اصول دین هستند، لکن این وجوب فقط به طور مستقل از راه عقل و به دور از شرع حاصل نمی‌گردد، همان‌گونه که در مورد معتزله این مورد را با ذکر دلائل‌ آنان بیان کردیم؛ زیرا شرع از دیدگاه آنان موجب نظر و استدلال است، لکن به شرط داشتن و استفاده …

ابن حزم ضمن بیان برخی از دلائل خویش، می‌گوید: «این استناد این گروه این است که همه بر این امر متفقند که تقلید مذموم است و هرکس با استدلال، شناخت پیدا نکند، با تقلید شناخته است و راه سومی وجود ندارد و این فرموده‌های خداوند متعال را ذکر می‌کنند که می‌فرماید: ﴿إِنَّا وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا عَلَىٰٓ أُمَّهٖ وَإِنَّا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم مُّقۡتَدُونَ٢٣﴾([۱]) …

دلایل معتزله و ماتریدیه معتزله و ماتریدیه که قائل به وجوب نظر و استدلال در معرفت اصول دین و بالأخص شناخت خداوند متعال‌اند، به عموم ادلّۀ قرآن، سنت و عقل استدلال می‌کنند و می‌گویند: «خداوند در قرآن، تقلید را نکوهش می‌کند و مردم را به نظر و استدلال و مراجعه به اعتبار رهنمود می‌نماید و به مجادلۀ مشرکین با دلائل …

این اعتقاد مبنی بر وجوب نظر و استدلال در توحید و نبوت و… در نزد معتزله و ماتریدیه تا حدی است که ابوهاشم جبائی سردمدار معتزله چنین می‌گوید: «هرکس خداوند را با دلیل نشناسد، کافر است؛ زیرا ضد شناخت، عدم شناخت است و عدم شناخت [خداوند و اصول دین] نیز کفر است.»([۱]) شهرستانی از ابوهذیل علّاف نقل می‌کند که بر …

اول: دیدگاه معتزله([۱]) و ماتریدیه([۲]) بنابر دیدگاه معتزله و ماتریدیه، نظر و استدلال در اصول دین واجب است.([۳]) قاضی عبدالجبار، اولین واجبات را نظر و استدلال می‌داند که به معرفت و شناخت خداوند تعالی منجر می‌شود؛ زیرا خداوند بالبداهه و با مشاهده شناخته نمی‌شود. پس بر ما واجب است که او را با تفکر و نظر بشناسیم.([۴]) معتزله، وجوب معرفت …

عِلمِیّات یا عقاید، اصول دین و اصول ثابت یعنی شناخت خداوند متعال و صفاتش، توحید، دلائل نبوت، معاد، ایمان به کتاب‌های آسمانی، ملائکه و قضا و قدر، خیر و شر و هر آنچه ضرورتاً از شرع ثابت می‌شود مانند: ارکان پنجگانه اسلام، تحریم شراب، زنا، سرقت، ربا، حلالیت بیع، نکاح و غیره و نیز آنچه در تشریع اسلامی به طور …

برخی دیگر مطابقت از دلیل را نیز تقلید نامیده‌اند و دلیل آن‌ها استنباط از تعریف تقلید است به آیۀ ۱۷۰ سورۀ مبارکۀ بقره نیز احتجاج می‌کنند و از این جهت مقلّدین را مُتبِع نامیده‌اند. ([۱]) و برخی نیز گفته­اند که قرآن، تقلید مذموم را اتباع نامیده ­است. مثل فرمودۀ ﴿وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِیَآءَۗ قَلِیلٗا مَّا تَذَکَّرُونَ٣﴾([۲]) «و جز خدا …

إتّباع از لحاظ لغوی و اصطلاحی عبارت است از: إتّباع از لحاظ لغوی تبع الشیء تبعاً و تِباعاً فی الأفعال یعنی پشت سر افتاد، به دنبال افتاد.([۱]) و نیز: سرت فی أثره أو أتبعَه، أتبعه وتتبّعه قفاه یعنی «پشت سر او رفت، دنباله‌رو او شد.»([۲]) ابن عبدالبر می­گوید: اتباع؛ پیروی از قول کسی است که برتری قول و صحت مذهب …

ج) فرار و دوری مقلِّدین متعصب از علمای مجتهد یکی از عوامل گسترش تقلید، دوری متعصبان از علمای مجتهد است که هرکس با آن‌ها ارتباط برقرار کند، مورد نکوهش قرار گرفته و حتی از مجالست با آن‌ها دوری می‌کنند و شایع می‌نمایند که این عالم گمراه‌کننده است و آنان را از مذهبشان خارج می‌کند و حتی گاهی کسانی که با …

ب) تأثیر دولت و حکومت در به رسمیت‌شناختن مذاهب بعضی از سیاستمداران، سیاست را به قدرت معنی می‌کنند. یعنی هرجا که قدرت است، می‌توان سیاست و افکار خود را اعمال کرد. بی‌شک، با تشکیل حکومت‌های اسلامی که سردمداران آن‌ها، خود پیرو مذهب یا فرقه خاصی بوده­اند، هرچند این امر، رابطه تنگاتنگی با تعصب دارد، اما در گسترش آن مذهب و …

بعد از به وجود آمدن تقلید، عواملی در گسترش آن نقش داشتند که آن عوامل به طور مستقل و یا با ارتباط با عوامل دیگر در گسترش گسترده آن نقشی اساسی ایفا کردند که برخی از این عوامل عبارتند از: الف) تعصّب تعصب نه تنها یکی از عوامل گسترش تقلید است؛ بلکه می‌توان آن را به عنوان یکی از عوامل …

شوکانی می‌گوید: «تقلید به وجود نیامد مگر بعد از انقراض خیرالقرون (عصر صحابه) و سپس قرن بعد از آن (عصر تابعین) و سپس قرن بعد از آن (عصر تابع تابعین)، و مذهب‌گرایی به مذاهب ائمۀ اربعه بعد از انقراض عصر ائمۀ چهارگانه به وجود آمد، هرچند آنان بر راه و شیوه سلف بودند که تقلید را هجر می‌کردند و ارزشی …

با بررسی تاریخ فقه اسلامی و سیر تدوین، انتشار، پذیرش و پخش اختلافات به یقین در می‌یابیم که تقلیدی که اهل علم با مدح و ذم و جواز و منع از آن سخن گفته‌اند، بعد از پایان دوران شکوفایی یعنی در ابتدای قرن چهارم هجری قمری و بعد از آن به وجود آمد و قرون مفضله همان قرون اصحاب، تابعین …

محفوظ الدین الکلَوَذانی بیان می‌کند که: «تقلید مشتق از گردن نهادن به [اقوال] مقلّد است و آنچه از خیر و شر به آن تعلق دارد مانند به گردن نهادن قلاده‌اش و بدان تخصیص شده؛ زیرا قلاده تنها وسیله‌ای است که به گردن انسان [و دیگر جانداران] آویخته می‌شود. وجه تسمیۀ آن، این است که مقلِّد قول مقلَّد را بدون حجت …

قدر مشترک تعاریف در حقیقت قدر مشترک تمامی تعاریف مذکور و تعاریف دیگری که در کتاب‌های اصولی وجود دارند، به صورت ذیل است و حتی این قدر مشترک را می‌توان پیامدهای تعریف تقلید نیز بیان نمود. قبول قول مقلّد بدون اینکه دلیل آن حکم فهمیده شود؛ زیرا در غیر این صورت إتّباع نام دارد و این غیر مذموم است و …

با وجود ارائۀ تعریف‌های متعدد از جانب اندیشمندان اصولی و اعتراض‌های وارد شده بر برخی از تعاریف، از جمله تعریفی که اکثر علما قائل بدانند و آن (التقلید قبول قول الغیر بلاحجه)، در اصل باید دانست که (لا مشاحه فی الاصطلاح). یکی از دانشمندان به نام شیخ سعد شثری، استاد دانشکده الهیات ریاض در بحث (التقلید و أحکامه) آن را …