کیفیت حساب

حساب شوندگان در روز قیامت دو گروه هستند:

اول: مومن که به صورت بسیار آسان حسابرسی می‌شود و آن عرضه کردن است. تا اینکه فضل و بخشش الله را در عفو و آمرزش بشناسد.

عایشه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت مى‌کند که فرمود: «لَیْسَ أَحَدٌ یُحَاسَبُ یَوْمَ اْلقِیَامَهِ إَلاَّ هَلَکَ. فَقُلْتُ: یَا رَسُوْلَ اللهِ، أَلَیْسَ قَدْ قَالَ اللهُ تَعَالَی: ﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِیَ
کِتَٰبَهُۥ بِیَمِینِهِۦ٧ فَسَوۡفَ یُحَاسَبُ حِسَابٗا یَسِیرٗا٨﴾ [الانشقاق: ۷، ۸] فَقَاَلَ رَسُوْلُ اللهِ: إِنَّمَا ذَلِکَ اْلعَرْضُ، وَلَیْسَ أَحَدٌ یُنَاقَشُ اْلحِسَابَ یَوْمَ اْلقِیَامَهِ إِلاَّ عُذِّبَ».^[۱]

«هر شخصی که روز قیامت محاسبه شود هلاک می‌گردد»، عایشه می‌گوید: از پیامبر صلی الله علیه وسلم پرسیدم: ‌ای رسول الله! آیا الله نفرمود: {و اما کسی ‌که نامۀ [اعمال او] به دست راستش داده شود، به زودی به حسابی آسان، محاسبه می‌شود{. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «این عَرضه اعمال است ولی اگر حساب دقیق به عمل آید، هلاک می‌گردد».

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: «إِنَّ اللَّهَ یُدْنِی الْمُؤْمِنَ فَیَضَعُ عَلَیْهِ کَنَفَهُ وَیَسْتُرُهُ، فَیَقُولُ: أَتَعْرِفُ ذَنْبَ کَذَا؟ أَتَعْرِفُ ذَنْبَ کَذَا؟ فَیَقُولُ: نَعَمْ أَیْ رَبِّ، حَتَّى إِذَا قَرَّرَهُ بِذُنُوبِهِ، وَرَأَى فِی نَفْسِهِ أَنَّهُ هَلَکَ، قَالَ: سَتَرْتُهَا عَلَیْکَ فِی الدُّنْیَا وَأَنَا أَغْفِرُهَا لَکَ الْیَوْمَ، فَیُعْطَى کِتَابَ حَسَنَاتِهِ، وَأَمَّا الْکَافِرُ وَالْمُنَافِقُونَ فَیَقُولُ الأَشْهَادُ: ﴿ٱلَّذِینَ کَذَبُواْ عَلَىٰ رَبِّهِمۡۚ أَلَا لَعۡنَهُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّٰلِمِینَ﴾ [هود: ۱۸].^[۲]

عبد الله بن عمر می‌گوید: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «روز قیامت، الله بندۀ مؤمن را نزد خود فرا می‌خواند و در آغوش می‌گیرد و به دور از انظار دیگران، به او می‌فرماید: آیا فلان گناه و فلان گناه را به یاد داری؟ بنده می‌گوید: بله، ای پروردگار من! و این‌گونه الله از او، به گناهانش اعتراف می‌گیرد و بندۀ مؤمن، خود را در معرض هلاک می‌بیند. آن‌گاه الله می‌فرماید: در دنیا گناهانت را پوشانیدم. امروز نیز آن‌ها را (می‌پوشانم و) مورد مغفرت قرار می‌دهم. سپس کارنامۀ اعمال صالح به او داده می‌شود. اما دربارۀ کفار و منافقین، گواهان [= پیامبران و فرشتگان] خواهند گفت: {«این‌ها همان کسانی هستند که بر پروردگارشان دروغ می‌بستند». هان! لعنت الله بر ستمکاران [مشرک] باد!}».

دوم: از کفار به صورت سخت حساب گرفته می‌شود و از هر عمل کوچک و بزرگی سوال خواهند شد، پس اگر راست بگویند در مورد آنچه اقرار کردند محاسبه می‌شوند اما اگر دروغ بگویند یا مخفی نمایند بر دهانشان مهر زده می‌شود و اعضای بدنشان سخن خواهد گفت، همان‌طوری که الله متعال می‌فرماید: ﴿ٱلۡیَوۡمَ نَخۡتِمُ عَلَىٰٓ أَفۡوَٰهِهِمۡ وَتُکَلِّمُنَآ أَیۡدِیهِمۡ وَتَشۡهَدُ أَرۡجُلُهُم بِمَا کَانُواْ یَکۡسِبُونَ۶۵﴾ [یس: ۶۵].

«امروز بر دهان‌هایشان مُهر می‌نهیم و دست‌هایشان با ما سخن می‌گویند و پا‌هایشان به آنچه می‌کردند گواهی می‌دهند».

[۱]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۶۵۳۷ و مسلم حدیث شماره ۲۸۷۶ با لفظ بخاری

[۲]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۲۴۴۱ و مسلم حدیث شماره ۲۷۶۸ با لفظ بخاری