عثمان رضی الله عنه (۳)

«حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِیلَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَهَ عَنْ حُصَیْنٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ رَأَیْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رضی الله عنه قَبْلَ أَنْ یُصَابَ بِأَیَّامٍ بِالْمَدِینَهِ وَقَفَ عَلَى حُذَیْفَهَ بْنِ الْیَمَانِ وَعُثْمَانَ بْنِ حُنَیْفٍ، قَالَ کَیْفَ فَعَلْتُمَا أَتَخَافَانِ أَنْ تَکُونَا قَدْ حَمَّلْتُمَا الأَرْضَ مَا لاَ تُطِیقُ قَالاَ حَمَّلْنَاهَا أَمْرًا هِىَ لَهُ مُطِیقَهٌ، مَا فِیهَا کَبِیرُ فَضْلٍ. قَالَ انْظُرَا أَنْ تَکُونَا حَمَّلْتُمَا الأَرْضَ مَا لاَ تُطِیقُ، قَالَ قَالاَ لاَ. فَقَالَ عُمَرُ لَئِنْ سَلَّمَنِى اللَّهُ لأَدَعَنَّ أَرَامِلَ أَهْلِ الْعِرَاقِ لاَ یَحْتَجْنَ إِلَى رَجُلٍ بَعْدِى أَبَدًا. قَالَ: فَمَا أَتَتْ عَلَیْهِ إِلاَّ رَابِعَهٌ حَتَّى أُصِیبَ. قَالَ إِنِّى لَقَائِمٌ مَا بَیْنِى وَبَیْنَهُ إِلاَّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ غَدَاهَ أُصِیبَ، وَکَانَ إِذَا مَرَّ بَیْنَ الصَّفَّیْنِ قَالَ اسْتَوُوا. حَتَّى إِذَا لَمْ یَرَ فِیهِنَّ خَلَلاً تَقَدَّمَ فَکَبَّرَ، وَرُبَّمَا قَرَأَ سُورَهَ یُوسُفَ، أَوِ النَّحْلَ، أَوْ نَحْوَ ذَلِکَ، فِى الرَّکْعَهِ الأُولَى حَتَّى یَجْتَمِعَ النَّاسُ، فَمَا هُوَ إِلاَّ أَنْ کَبَّرَ فَسَمِعْتُهُ یَقُولُ قَتَلَنِى – أَوْ أَکَلَنِى – الْکَلْبُ. حِینَ طَعَنَهُ، فَطَارَ الْعِلْجُ بِسِکِّینٍ ذَاتِ طَرَفَیْنِ لاَ یَمُرُّ عَلَى أَحَدٍ یَمِینًا وَلاَ شِمَالاً إِلاَّ طَعَنَهُ حَتَّى طَعَنَ ثَلاَثَهَ عَشَرَ رَجُلاً، مَاتَ مِنْهُمْ سَبْعَهٌ، فَلَمَّا رَأَى ذَلِکَ رَجُلٌ مِنَ الْمُسْلِمِینَ، طَرَحَ عَلَیْهِ بُرْنُسًا، فَلَمَّا ظَنَّ الْعِلْجُ أَنَّهُ مَأْخُوذٌ نَحَرَ نَفْسَهُ، وَتَنَاوَلَ عُمَرُ یَدَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ فَقَدَّمَهُ، فَمَنْ یَلِى عُمَرَ فَقَدْ رَأَى الَّذِى أَرَى، وَأَمَّا نَوَاحِى الْمَسْجِدِ فَإِنَّهُمْ لاَ یَدْرُونَ غَیْرَ أَنَّهُمْ قَدْ فَقَدُوا صَوْتَ عُمَرَ وَهُمْ یَقُولُونَ سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ. فَصَلَّى بِهِمْ عَبْدُ الرَّحْمَنِ صَلاَهً خَفِیفَهً، فَلَمَّا انْصَرَفُوا. قَالَ یَا ابْنَ عَبَّاسٍ، انْظُرْ مَنْ قَتَلَنِى.

فَجَالَ سَاعَهً، ثُمَّ جَاءَ، فَقَالَ غُلاَمُ الْمُغِیرَهِ. قَالَ الصَّنَعُ قَالَ نَعَمْ. قَالَ قَاتَلَهُ اللَّهُ لَقَدْ أَمَرْتُ بِهِ مَعْرُوفًا، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى لَمْ یَجْعَلْ مَنِیَّتِى بِیَدِ رَجُلٍ یَدَّعِى الإِسْلاَمَ، قَدْ کُنْتَ أَنْتَ وَأَبُوکَ تُحِبَّانِ أَنْ تَکْثُرَ الْعُلُوجُ بِالْمَدِینَهِ وَکَانَ {الْعَبَّاسُ} أَکْثَرَهُمْ رَقِیقًا. فَقَالَ إِنْ شِئْتَ فَعَلْتُ. أَىْ إِنْ شِئْتَ قَتَلْنَا. قَالَ کَذَبْتَ، بَعْدَ مَا تَکَلَّمُوا بِلِسَانِکُمْ، وَصَلَّوْا قِبْلَتَکُمْ وَحَجُّوا حَجَّکُمْ فَاحْتُمِلَ إِلَى بَیْتِهِ فَانْطَلَقْنَا مَعَهُ، وَکَأَنَّ النَّاسَ لَمْ تُصِبْهُمْ مُصِیبَهٌ قَبْلَ یَوْمَئِذٍ، فَقَائِلٌ یَقُولُ: لاَ بَأْسَ. وَقَائِلٌ یَقُولُ: أَخَافُ عَلَیْهِ، فَأُتِىَ بِنَبِیذٍ فَشَرِبَهُ فَخَرَجَ مِنْ جَوْفِهِ، ثُمَّ أُتِىَ بِلَبَنٍ فَشَرِبَهُ فَخَرَجَ مِنْ جُرْحِهِ، فَعَلِمُوا أَنَّهُ مَیِّتٌ، فَدَخَلْنَا عَلَیْهِ، وَجَاءَ النَّاسُ یُثْنُونَ عَلَیْهِ، وَجَاءَ رَجُلٌ شَابٌّ، فَقَالَ أَبْشِرْ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ بِبُشْرَى اللَّهِ لَکَ مِنْ صُحْبَهِ رَسُولِ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم وَقَدَمٍ فِى الإِسْلاَمِ مَا قَدْ عَلِمْتَ، ثُمَّ وَلِیتَ فَعَدَلْتَ، ثُمَّ شَهَادَهٌ. قَالَ وَدِدْتُ أَنَّ ذَلِکَ کَفَافٌ لاَ عَلَىَّ وَلاَ لِى. فَلَمَّا أَدْبَرَ، إِذَا إِزَارُهُ یَمَسُّ الأَرْضَ. قَالَ رُدُّوا عَلَىَّ الْغُلاَمَ قَالَ ابْنَ أَخِى ارْفَعْ ثَوْبَکَ، فَإِنَّهُ أَبْقَى لِثَوْبِکَ وَأَتْقَى لِرَبِّکَ، یَا عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ انْظُرْ مَا عَلَىَّ مِنَ الدَّیْنِ. فَحَسَبُوهُ فَوَجَدُوهُ سِتَّهً وَثَمَانِینَ أَلْفًا أَوْ نَحْوَهُ، قَالَ إِنْ وَفَى لَهُ مَالُ آلِ عُمَرَ، فَأَدِّهِ مِنْ أَمْوَالِهِمْ، وَإِلاَّ فَسَلْ فِى بَنِى عَدِىِّ بْنِ کَعْبٍ، فَإِنْ لَمْ تَفِ أَمْوَالُهُمْ فَسَلْ فِى قُرَیْشٍ، وَلاَ تَعْدُهُمْ إِلَى غَیْرِهِمْ، فَأَدِّ عَنِّى هَذَا الْمَالَ، انْطَلِقْ إِلَى عَائِشَهَ أُمِّ الْمُؤْمِنِینَ فَقُلْ یَقْرَأُ عَلَیْکِ عُمَرُ السَّلاَمَ. وَلاَ تَقُلْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ. فَإِنِّى لَسْتُ الْیَوْمَ لِلْمُؤْمِنِینَ أَمِیرًا، وَقُلْ یَسْتَأْذِنُ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ أَنْ یُدْفَنَ مَعَ صَاحِبَیْهِ. فَسَلَّمَ وَاسْتَأْذَنَ، ثُمَّ دَخَلَ عَلَیْهَا، فَوَجَدَهَا قَاعِدَهً تَبْکِى فَقَالَ یَقْرَأُ عَلَیْکِ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ السَّلاَمَ وَیَسْتَأْذِنُ أَنْ یُدْفَنَ مَعَ صَاحِبَیْهِ. فَقَالَتْ کُنْتُ أُرِیدُهُ لِنَفْسِى، وَلأُوثِرَنَّ بِهِ الْیَوْمَ عَلَى نَفْسِى. فَلَمَّا أَقْبَلَ قِیلَ هَذَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ قَدْ جَاءَ. قَالَ ارْفَعُونِى، فَأَسْنَدَهُ رَجُلٌ إِلَیْهِ، فَقَالَ مَا لَدَیْکَ قَالَ الَّذِى تُحِبُّ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَذِنَتْ. قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ، مَا کَانَ مِنْ شَىْءٍ أَهَمُّ إِلَىَّ مِنْ ذَلِکَ، فَإِذَا أَنَا قَضَیْتُ فَاحْمِلُونِى ثُمَّ سَلِّمْ فَقُلْ یَسْتَأْذِنُ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ، فَإِنْ أَذِنَتْ لِى فَأَدْخِلُونِى، وَإِنْ رَدَّتْنِى رُدُّونِى إِلَى مَقَابِرِ الْمُسْلِمِینَ. وَجَاءَتْ أُمُّ الْمُؤْمِنِینَ حَفْصَهُ وَالنِّسَاءُ تَسِیرُ مَعَهَا، فَلَمَّا رَأَیْنَاهَا قُمْنَا، فَوَلَجَتْ عَلَیْهِ فَبَکَتْ عِنْدَهُ سَاعَهً، وَاسْتَأْذَنَ الرِّجَالُ، فَوَلَجَتْ دَاخِلاً لَهُمْ، فَسَمِعْنَا بُکَاءَهَا مِنَ الدَّاخِلِ.

فَقَالُوا: أَوْصِ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ اسْتَخْلِفْ. قَالَ مَا أَجِدُ أَحَقَّ بِهَذَا الأَمْرِ مِنْ هَؤُلاَءِ النَّفَرِ أَوِ الرَّهْطِ الَّذِینَ تُوُفِّىَ رَسُولُ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم وَهْوَ عَنْهُمْ رَاضٍ. فَسَمَّى عَلِیًّا وَعُثْمَانَ وَالزُّبَیْرَ وَطَلْحَهَ وَسَعْدًا وَعَبْدَ الرَّحْمَنِ وَقَالَ یَشْهَدُکُمْ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ وَلَیْسَ لَهُ مِنَ الأَمْرِ شَىْءٌ کَهَیْئَهِ التَّعْزِیَهِ لَهُ فَإِنْ أَصَابَتِ الإِمْرَهُ سَعْدًا فَهْوَ ذَاکَ، وَإِلاَّ فَلْیَسْتَعِنْ بِهِ أَیُّکُمْ مَا أُمِّرَ، فَإِنِّى لَمْ أَعْزِلْهُ عَنْ عَجْزٍ وَلاَ خِیَانَهٍ وَقَالَ أُوصِى الْخَلِیفَهَ مِنْ بَعْدِى بِالْمُهَاجِرِینَ الأَوَّلِینَ أَنْ یَعْرِفَ لَهُمْ حَقَّهُمْ، وَیَحْفَظَ لَهُمْ حُرْمَتَهُمْ، وَأُوصِیهِ بِالأَنْصَارِ خَیْرًا، الَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالإِیمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ، أَنْ یُقْبَلَ مِنْ مُحْسِنِهِمْ، وَأَنْ یُعْفَى عَنْ مُسِیئِهِمْ، وَأُوصِیهِ بِأَهْلِ الأَمْصَارِ خَیْرًا فَإِنَّهُمْ رِدْءُ الإِسْلاَمِ، وَجُبَاهُ الْمَالِ، وَغَیْظُ الْعَدُوِّ، وَأَنْ لاَ یُؤْخَذَ مِنْهُمْ إِلاَّ فَضْلُهُمْ عَنْ رِضَاهُمْ، وَأُوصِیهِ بِالأَعْرَابِ خَیْرًا، فَإِنَّهُمْ أَصْلُ الْعَرَبِ وَمَادَّهُ الإِسْلاَمِ أَنْ یُؤْخَذَ مِنْ حَوَاشِى أَمْوَالِهِمْ وَتُرَدَّ عَلَى فُقَرَائِهِمْ، وَأُوصِیهِ بِذِمَّهِ اللَّهِ وَذِمَّهِ رَسُولِهِ  صلی الله علیه و سلم أَنْ یُوفَى لَهُمْ بِعَهْدِهِمْ، وَأَنْ یُقَاتَلَ مِنْ وَرَائِهِمْ، وَلاَ یُکَلَّفُوا إِلاَّ طَاقَتَهُمْ. فَلَمَّا قُبِضَ خَرَجْنَا بِهِ فَانْطَلَقْنَا نَمْشِى فَسَلَّمَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ قَالَ یَسْتَأْذِنُ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ. قَالَتْ أَدْخِلُوهُ. فَأُدْخِلَ، فَوُضِعَ هُنَالِکَ مَعَ صَاحِبَیْهِ، فَلَمَّا فُرِغَ مِنْ دَفْنِهِ اجْتَمَعَ هَؤُلاَءِ الرَّهْطُ، فَقَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ اجْعَلُوا أَمْرَکُمْ إِلَى ثَلاَثَهٍ مِنْکُمْ. فَقَالَ الزُّبَیْرُ قَدْ جَعَلْتُ أَمْرِى إِلَى عَلِىٍّ. فَقَالَ طَلْحَهُ قَدْ جَعَلْتُ أَمْرِى إِلَى عُثْمَانَ. وَقَالَ سَعْدٌ قَدْ جَعَلْتُ أَمْرِى إِلَى عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ. فَقَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ أَیُّکُمَا تَبَرَّأَ مِنْ هَذَا الأَمْرِ فَنَجْعَلُهُ إِلَیْهِ، وَاللَّهُ عَلَیْهِ وَالإِسْلاَمُ لَیَنْظُرَنَّ أَفْضَلَهُمْ فِى نَفْسِهِ. فَأُسْکِتَ الشَّیْخَانِ، فَقَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ أَفَتَجْعَلُونَهُ إِلَىَّ، وَاللَّهُ عَلَىَّ أَنْ لاَ آلُوَ عَنْ أَفْضَلِکُمْ قَالاَ نَعَمْ، فَأَخَذَ بِیَدِ أَحَدِهِمَا فَقَالَ لَکَ قَرَابَهٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم وَالْقَدَمُ فِى الإِسْلاَمِ مَا قَدْ عَلِمْتَ، فَاللَّهُ عَلَیْکَ لَئِنْ أَمَّرْتُکَ لَتَعْدِلَنَّ، وَلَئِنْ أَمَّرْتُ عُثْمَانَ لَتَسْمَعَنَّ وَلَتُطِیعَنَّ. ثُمَّ خَلاَ بِالآخَرِ فَقَالَ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ، فَلَمَّا أَخَذَ الْمِیثَاقَ قَالَ ارْفَعْ یَدَکَ یَا عُثْمَانُ. فَبَایَعَهُ، فَبَایَعَ لَهُ عَلِىٌّ، وَوَلَجَ أَهْلُ الدَّارِ فَبَایَعُوهُ». [صحیح البخاری لأبی عبد الله محمد بن إسماعیل البخاری، کتاب الـمناقب، باب قصه البیعه والاتفاق على عثمان بن عفان رضی الله عنه].

«از عمرو بن میمون روایت شده که گفت: عمر بن الخطاب رضی الله عنه را چند روز قبل از اینکه در مدینه مجروح شود رؤیت کردم که بر حذیفه بن یمان و عثمان بن حنیف می‌گفت: کار را چگونه انجام دادید؟ آیا خوف دارید که بر ارض (سرزمینی که عمر، آن دو را برای اخذ خراج و جزیه ارسال کرده بود) خراجی گرفته باشید که در طاقت آن (مردمان آن) نباشد؟ آن دو گفتند: خراجی برای آن‌ها وضع کردیم که در طاقتشان باشد. گفت: آیا بر آن‌ها خراجی وضع کردید که خارج از طاقتشان باشد؟ آن دو گفتند: خیر. گفت: اگر الله مرا سلامت دارد به بیوه‌های اهل عراق رسیدگی می‌کنم تا به مردی غیر از من احتیاج پیدا نکنند. پس بر عمر چهار روز نگذشت که مجروح شد. من در صف صلات فجر قائم بودم و جز عبدالله بن عباس در آن صبح بین من و عمر فاصله نبود و وقتی بین دو صف عبور می‌کرد می‌گفت: صاف بایستید! و وقتی که بین مصلین خللی نمی‌دید به صلات تکبیر می‌گفت و شاید سوره یوسف یا النحل یا مثل آن‌ها را در رکعت اولی قرائت می‌کرد تا مردم جمع شوند. پس وقتی تکبیر گفت شنیدم که گفت: کشت مرا یا خورد مرا این سگ (ابولؤلؤ مجوسی ملعون). ضربه زننده با خنجر دو سویه حمله کرد و عبور نمی‌کرد إلا اینکه بر چپ و راست ضربه زند که موجب مجروح شدن سیزده نفر شد که هفت نفرشان وفات کردند. وقتی این واقعه را یکی از مسلمین مشاهده کرد برنس (نوعی لباس) خود را بر روی او قرار داد و چون او ترسید که گرفته شود خود را کشت. عمر دست عبد الرحمن بن عوف را گرفت و او را پیش آورد.

آن عده که در عقب عمر در صف بودند ماجرا را دیدند ولی نواحی مختلف مسجد درایت نکردند که چه شد غیر از اینکه صوت عمر را دیگر نشنیدند و می‌گفتند: سبحان الله، سبحان الله. عبدالرحمن برای مصلین صلات خفیفه‌ای خواند. وقتی از صلات منصرف شدند گفت: یا ابن عباس! ببین مرا چه کسی کشت. او ساعتی چرخید و بعد آمد و گفت: غلام مغیره. گفت: آن صانع؟ گفت: بله. گفت: الله او را بکشد که من او را به معروف امر کردم. الحمد لله که مرگ من توسط یک مسلمان انجام نگرفت. تو و پدرت دوست داشتید که کفار عجم در مدینه زیاد شوند و عباس مملوک بیشتری از آن‌ها داشت. او گفت: اگر بخواهی آن را انجام می‌دهیم یا اینکه آن‌ها را می‌کشیم. عمر گفت: دروغ گفتی. آیا بعد از اینکه به لسان شما تکلم کردند و به قبله شما صلات خواندند و حج شما را انجام دادند؟ عمر به بیت خود حمل شد و ما در معیت او رفتیم. گویا که مردم مصیبتی قبل از آن روز ندیده بودند. قائلی می‌گفت: مشکلی نیست و قائلی می‌گفت: بر او خوف دارم. برای او نبیذ (نوعی نوشیدنی قبل از اینکه به خمر تبدیل شود) آورده شد که آن را نوشید ولی از بدنش خارج شد. بعد برای او شیر آوردند که آن را نوشید ولی از جراحتش خارج گردید پس دانستند که او وفات خواهد کرد. بر او داخل شدیم و ناس نیز می‌آمدند و بر او ثنا می‌گفتند. رجل جوانی آمد و گفت: یا امیرالمؤمنین! بشارت بده به بشارتی که الله برای تو داده است از هم صحبتی رسول الله صلی الله علیه و سلم و آنچه در اسلام انجام داده‌ای. بعد به خلافت رسیدی و عدالت کردی و بعد از آن نیز شهادت. گفت: دوست دارم که این موارد نه علیه من نه برای من باشد. وقتی آن جوان می‌رفت إزارش به ارض می‌خورد. عمر گفت: آن جوان را بازگردانید. گفت: ‌ای پسر برادر من! ثوبت را بالا ببر که تمیزتر برای ثوب تو باشد و با تقواتر نزد رب تو. یا عبدالله بن عمر! نظاره کن که بر من چقدر دَین است. او محاسبه کرد که هشتاد و شش هزار شد. گفت: این دین از اموال آل عمر ادا شود والا از بنی عدی بن کعب تقاضا کن وإلا از قریش تقاضا کن و بر غیرهم مطرح نکن. نزد ام المؤمنین عائشه برو و بگو: عمر بر تو سلام دارد. نگو امیرالمؤمنین زیرا امروز بر مؤمنین امیر نیستم. به او بگو: عمر بن الخطاب از تو اجازه می‌گیرد که با دو دوستش (رسول الله صلی الله علیه و سلم و ابوبکر الصدیق رضی الله عنه) دفن شود. ابن عمر سلام کرد و اجازه گرفت و بعد داخل شد که عائشه را نشسته و گریان یافت. ابن عمر گفت: عمر بن الخطاب بر تو سلام می‌فرستد و اجازه می‌خواهد که در کنار دو دوستش دفن شود. عائشه گفت: آن (مدفن) را برای خود می‌خواستم ولی امروز آن را برای عمر می‌گذارم. وقتی آمد گفتند: این عبدالله بن عمر است که بازگشت. عمر گفت: مرا بلند کنید و مردی برای تکیه دادن به او کمک کرد. گفت: چه شد؟ گفت: آنچه دوست داشتی یا امیرالمؤمنین! او اجازه داد.

گفت: الحمد لله، چیزی برای من اهم از این امر نبود. وقتی مُردم مرا حمل کنید و بعد به او (عایشه رضی الله عنها) سلام بده و بگو: عمر بن الخطاب اجازه می‌خواهد (برای دفن) پس اگر اجازه داد مرا داخل کنید و اگر قبول نکرد مرا در مقابر مسلمین دفن نمایید. ام المؤمنین حفصه بهمراه زنانی آمد و وقتی ما او را دیدیم بلند شدیم و او داخل شد و زمانی نزد عمر گریست. بعد رجال اجازه خواسته و داخل شدند که ما صدای گریه از داخل شنیدیم. گفتند: یا امیرالمؤمنین! بر خلافت وصیت کن. گفت: من احدی را برای این امر از این نفرات احق نمی‌بینم. اشخاصی که رسول الله صلی الله علیه و سلم وفات کرد در حالی که از آن‌ها راضی بود. پس اسم برد: علی و عثمان و زبیر و طلحه و سعد و عبدالرحمن. او گفت: عبدالله بن عمر شاهد شماست و در این امر (خلافت) برای او چیزی نیست. پس اگر امر خلافت بر سعد (بن ابی وقاص) افتد او بر این امر قادر است و اهل آن است و من او (سعد) را برای عجز یا خیانت عزل نکردم. عمر گفت: خلیفه بعد از خودم را به مهاجرین اولین وصیت می‌کنم که حق آن‌ها را شناسد و حرمتشان را حفظ کند. و او را وصیت می‌کنم به نیکویی با انصار. کسانی که در مدینه سکنی داشتند و ایمان در دل‌های آنان قرار داده شد که اعمال نیک آن‌ها را قبول کند و سیئه آن‌ها را عفو نماید. و او را وصیت می‌کنم به نیکویی با اهل امصار (بلدان اسلامی) که آن‌ها عون و قوت اسلام و جبات مال (اموال مملکت اسلامی از آن‌ها جمع می‌شود) و موجب غیظ عدو هستند و اینکه (برای خراج) از زیادی اموال آن‌ها و با رضایتشان اخذ شود. و او را وصیت می‌کنم به نیکی بر اعراب که آن‌ها اصل عرب و ماده اسلام هستند (بر اسلام جمع و موجب نصرت آن شدند) و اینکه (خراج) از حواشی اموالشان اخذ شود و بر فقرایشان عودت گردد. و او را وصیت می‌کنم به آنان که در ذمه الله تعالی و ذمه رسول الله صلی الله علیه و سلم هستند که بر عهدشان وفا کند و در ورای آن‌ها قتال نماید (از آنان حمایت نماید) و بر آنان تکلیف نکند إلا به مقدار طاقتشان.

وقتی عمر وفات یافت او را خارج کردیم و پیاده رفتیم. عبدالله بن عمر سلام کرد و گفت: عمر بن الخطاب اجازه می‌خواهد. عائشه گفت: او را داخل کنید که او را داخل کردیم و در کنار دو دوستش قرار دادیم. وقتی از دفن او فارغ شدیم آن رهط (گروه بین سه تا ده نفر و در اینجا شش نفر) اجتماع کردند. عبدالرحمن گفت: امرتان را بر سه نفر از خودتان قرار دهید. زبیر گفت: امر خود را بر علی قرار می‌دهم (به نفع او رأی می‌دهم). طلحه گفت: امر خود را بر عثمان قرار می‌دهم. سعد گفت: امر خود را بر عبدالرحمن بن عوف قرار می‌دهم. عبدالرحمن گفت: کدامیک از شما دو نفر (علی و عثمان) از این امر دست می‌کشید تا امر تعیین خلیفه را به او بسپاریم تا الله بر او رقیب و اسلام بر او حاکم باشد تا آنکه را افضل بیند انتخاب کند؟ شیخان (عثمان و علی) ساکت ماندند. عبدالرحمن گفت: آیا این امر را بر من قرار می‌دهید تا در انتخاب افضل شما کوتاهی نکنم؟ آن دو گفتند: بلی. پس دست یکی از آن دو (علی) را گرفت و گفت: برای تو قرابت رسول الله صلی الله علیه و سلم و قدم در اسلام است. بر الله قسم می‌خوری که اگر تو را امر کردم عدالت کنی و اگر به عثمان امر کردم بشنوی و اطاعت کنی؟ بعد با دیگری (عثمان) نیز خلوت کرد و همین مطالب را به او گفت. وقتی از هر دوی آن‌ها میثاق گرفت گفت: دستت را بلند کن‌ای عثمان. پس با او بیعت کرد و علی نیز با او بیعت کرد و اهل الدار نیز وارد شده و بیعت کردند».