سلسله خانه ی مسلمان – ویژگی های خانه ی مسلمان

خانه جای سکونت و آرام و قرار گرفتن اعضای خانواده و آسایش آن ها است. افراد خانواده پس از خستگی تلاش و کار روزانه و همچنین فشار مشکلات زندگی به چهاردیواری منزل  پناه می برند. بنابراین جای خود دارد که تا حد امکان خانه یمان را مطابق ویژگی های خاصی انتخاب نماییم تا به آرامش، سکون، راحتی و ثبات موردنظرمان در آن دست یابیم.

انتخاب خانه ای با ویژگی های مخصوص توام با انواع مشکلات اجتماعی در اکثر جوامع اسلامی می باشد، از جمله ی آن موانع، مانع اقتصادی (مانند درآمد پایین خانواده) و برخی عوامل اجتماعی، روحی، سلیقه ای ( فردی و عمومی ) می باشند.

به همین سبب خانه ی فرد مسلمان بهتر است تا جایی که امکان دارد، دارای ویژگی های لازم باشد تا بتواند خانه ای و مأمنی قابل قبول و راحتبخش برای کسانی که در آن زندگی می نمایند باشد؛ البته به دور از هرنوع اسراف و زیاده روی و در حد وسع و امکان و توانایی ها و با رضایت به روزی و قسمت پروردگار متعال.

از جمله ی ویژگی های خانه ی مناسب موارد زیر می باشند:

محیط اجتماعی مناسب: نخستین موردی است که خانواده باید در انتخاب خانه بدان توجه نماید. محیط تاثیر مهم و نقش خطیری در چگونگی رفتار و منش اهالی آن دارد. برای همین از قدیم گفته اند: اول همسفر بعد سفر و اول همسایه سپس خانه. بنابراین نباید خانه در منطقه ای باشد که به داشتن مشکلات و آسیب های مشخصی شهرت داشته باشد؛ مسائلی مانند خرید و فروش مواد مخدر، وجود اماکن فساد و بی بندوباری در آن جا و …. تا فرزندانش تحت تاثیر این موارد قرار نگیرند.

گفته می شود: قیمت یک خانه بواسطه ی برگزیده و پاک بودن همسایگان گران تر می شود. تعریف می کنند مردی در همسایگی امام ابوحنیفه سکونت داشت و قصد داشت خانه اش را بفروشد. شخصی نزد وی آمده و گفت: خانه ات را به قیمتی و همسایگی ابوحنیفه را به قیمتی دیگر از تو خریداری می کنم.

بنابراین همسایگان مسلمان حق و حقوق هم را رعایت می نمایند و چیزی را که برای خود دوست دارند برای دیگران نیز دوست می دارند؛ باعث آزار و اذیت بقیه نشده و زباله ی خویش را مقابل خانه ی دیگری نمی گذارند، و باصدای بلند سخن نگفته و کاری نمی کنند که به احساسات بقیه لطمه وارد سازند، از مسائل کوچک درگذشته و از عیب های هم چشم پوشی می نمایند؛ تا در راستای اسلام و ایمان خویش عمل نموده باشند.

افراد خانه ی مسلمان نیز می کوشند تا همسایگانشان را مراعات نموده و حقوقشان را محفوظ دارد، از حال و وضع و نیاز همدیگر باخبر شده و یکدیگر را یاری و مساعدت نموده و همدیگر را راهنمایی کرده و آبروی هم را حفظ نمایند. تمام این وظایف به سبب عظمت حق همسایه بر همسایه است. رسول الله صلى الله علیه و سلم می فرماید: (مازال جبریل یوصینی بالجار؛ حتى ظننت أنه سیورّثُه) یعنی: « همیشه جبرئیل علیه السلام مرا در مورد همسایه توصیه می نمود، تا اینکه گمان کردم شاید همسایه از همسایه میراث ببرد.» [متفق علیه]

خانواده ی مسلمان کاملاً به حقوق همسایگانش پایبند می باشد، همانطور که پیامبر خدا صلى الله علیه و سلم بیان فرموده اند: (أتدرون ما حق الجار؟ إن استعان بک أعنته، وإن استنصرک نصرته، وإن استقرضک أقرضته، وإن افتقر عدت علیه، وإن مرض عدته، وإن مات تبعت جنازته، وإن أصابه خیر هنأته، وإن أصابته مصیبه عزیته، ولا تَسْتَعْلِ علیه بالبناء فتحجب عنه الریح إلا بإذنه، وإن اشتریت فاکهه فأهدِ له، فإن لم تفعل فأدخلها سرًّا، ولا یخرج بها ولدک لیغیظ بها ولده، ولا تؤذه بقتار قِدْرِک (رائحه طعامک) إلا أن تغرف له منه، ثم قال: أتدرون ما حق الجار؟ والذی نفسی بیده، لا یبلغ حقَّ الجار إلا من رحمه الله) یعنی: « می دانید حق همسایه چیست؟ هرگاه از تو کمک طلبید، یاریش رسانی. اگر قرض خواست به او قرض بدهی. چون تهیدست گردد او را کمک نمایی. هرگاه بیمار شود به عیادتش بروی. اگر سود و خوشی یابد تبریکش گویی. چون مصیبتی بیند، تسلیتش گویی. چون بمیرد، در تشییع جنازه اش شرکت کنی. خانه ات را مشرف بر خانه ی او نسازی که باد بر او نوزد، مگر با اجازه ی وی. او را با بوی غذایت نیازاری مگر آنکه سهمی به او هم برسانی. اگر میوه خریدی به او نیز هدیه نما و اگر چنین نکردی، مخفیانه آن را به منزل ببر و فرزندت با آن بیرون نرود تا فرزند او را غصه دار نکند و با بوی غذایت آزرده اش نکنی مگر آنکه برای او نیز ظرفی را آن ببری. سپس فرمود: هیچ می دانید حق همسایه چیست؟ سوگند به آنکه جانم به دست اوست! کسی حق همسایه را به جا نمی آورد مگر آنکه خداوند بر وی رحم کند.» [البزار]

محله: از جمله مهم ترین مواردی که باعث می شود خانه ی مورد نظر نمونه باشد: واقع بودن آن در محله پسندیده است، می توان موردهای زیر را بیان نمود:

وجود خدمات و نیازمندی های زندگی (درحد امکان) مانند: وجود برق رسانی، مرکز بهداشتی، آب پاکیزه و بهداشتی، و البته بهتر است که نزدیک مدرسه ی بچه ها و بازار و دیگر خدمات باشد، در این حالت زندگی آسان تر شده و تلاش و زحمت کم تری برای این مسائل صرف می گردد. حتی المقدور بهتر است که خانه در منطقه ای آرام و دور از خیابان های اصلی و میادین عمومی باشد، با تحقق این موارد اهالی خانه از آرامش و آسایش بیشتری بهره خواهند برد.

جنبه ی بهداشتی خانه: درصورت وجود نور کافی و هوای پاکیزه در محله ای که خانه در ان قرار دارد و دوری آن از باتلاق و مرداب ها و زباله دانی ها، این مهم نیز به دست می آید. برخی شرایط خاص را نیز بعضی اوقات باید هنگام انتخاب خانه ی مناسب درنظر گرفت؛ چنانچه در خانواده شخصی دارای بیماری قلبی یا فلج اطفال باشد باید خانه ی مورد نظر در طبقه ی همکف باشد، مخصوصاً اگر آپارتمان فاقد آسانسور نیز باشد، همچنین بهتر است منزل مورد نظر در محدوده ی کاخانه های صنعتی و دود و غبار آن ها نباشد.

مساحت: هرچقدر هم که مساحت خانه کم باشد فرد می تواند از این محدوده به بهترین وجه برای مهیا نمودن آسایش و راحتی اعضای خانواده اش بهره بگیرد. کما آنکه در یک خانه با فضای زیاد ولی نظم اندک راحتی و آرامش دست نیافتنی بوده و درعوض در خانه ای با مساحت اندک و سازماندهی خوب و استفاده ی بهینه از اتاق ها و فضای خانه، راحتی آن به مراتب بیشتر خواهد بود. تردیدی نیست که همه در آرزوی زندگی در خانه ای جادار و مرفه می باشد، مسکن وسیع و جادار می تواند به شادکامی خانواده و راحتی روحی آن ها و سلامتی اعضایش کمک کند. پیامبر خدا صلى الله علیه و سلم در دعاهایش چنین می فرمود: (اللهم وسِّع لی فی دارى)یعنی: «پروردگارا! خانه ام را وسعت ببخش.» [أحمد]

وسعت و فراخی مکان این اجازه را به ما می دهد تا نظم و سازماندهی بیشتری داشته و همواره بتوان چیدمان لوازم منزل را به شکل بهتری انجام داد. مثلاً می توان وسایل یک اتاق را جابه جا نمود یا با اتاق های دیگر تغییر ایجاد کرد. تغییر و تجدید چیدمان وسایل طبیعتاً احساس تازگی بیشتری به افراد داده و ما را از یکنواختی و کسالت باری دکور منزل که هر ازگاهی به سراغ انسان می آید، رها می سازد.
درضمن جادار بودن منزل (درصورت امکان) توان اختصاص دادن اتاق مجزایی برای پذیرایی و اقامت مهمان را به می دهدو در فراهم نمودن آسایش و راحتی بیشتر برای آنان و پذیرایی بهتر و شایسته تر از ایشان و همچنین آسایش خانواده ی صاحبخانه و در مضیقه قرارنگرفتن آنان موثر خواهد بود، همچنین بچه ها می توانند اتاق جداگانه داشته و راحتی و آسایش بیشتری داشته باشند و در اتاق خودشان بازی کرده و به مطالعه بپردازند.

خانه ی دارای فضای وسیع تر این امکان را می دهد که بتوان باغچه ای نیز کنار خانه مان داشته باشیم تا بچه ها بتوانند در آن بازی نموده و خوش بگذرانند و فرصت و مجالی هم برای کشت و زراعت  ومرتب نگاه داشتن آن داشته باشند. همچنین واقع بودن منزل در خیابانی عریض و پاک امکان بهره مند شدن از تهویه و نور بهتر را به اهالی منزل داده و فاصله ی میان خانه های مجاور به اندازه ای خواهد بود که بر داخل منزل مشرف باشند و در آن راحتی بیشتری احساس می شود.

گاهی شرایط ایجاب نمی کند که فرد خانه ای بزرگ و جادار داشته باشد ولی این مسأله دلیل نمی شود که خانه اش زیبا و راحت نداشته باشد، چرا که نظم و ترتیب درست و مناسب به فرد در کم رنگ نمودن محدودیت فضای خانه کمک می کند. چه بسیار خانه هایی که وسیع و جادار هستند ولی آشفته و نامنظم هستند و تنگ و ناراحت کننده به نظرمی رسند.

شیوه هایی برای برطرف نمودن احساس تنگی جا و فضای خانه و حس فراخی آن به ما کمک می کند:

– بلند بودن دیوارهای خانه.
– رنگکاری سقف با رنگ های روشن، در صورت پایین بودن سقف، و رنگ کاری دیوارها نیز با رنگ های روشن.
– تزیین دیوارها با اشکال طبیعی دریا و درختان، و استفاده از آینه در برخی راهروها و فضاهای دیگر برای دادن احساس وسعت به آن جا.
– استفاده از کاغذ دیواری با خطوط افقی درصورتیکه اتاق تنگ باشد و با خطوط عمودی در شرایطی که سقف آن کوتاه باشد.
– کاستن تعداد موانع ثابتی همچون دیوارها و جایگزین نمودن آن ها با دیوارهای متحرک، پرده ها، دیوارهای چوبی و …  که قابل جابجایی بوده و مثلاً می توان از تعداد زیادی مهمان در منزل پذیرایی نمود.
– استفاده از وسایل چندکاره در منزل.
– استفاده از لوازم در حد و اندازه های مناسب فضای منزل و شلوغ نکردن منزل با وسایل و لوازم متعدد در فضای تنگ آن.

تهویه: تهویه ی مناسب منزل از جمله موراد حائز اهمیتی است که باعث سالم ماندن محیط منزل می شود. تهویه ی مناسب را با کارگذاشتن تعداد لازم پنجره و روزنه های ورود هوا و تجدید آن در طول روز متحقق ساخت. این عمل در زدودن آلاینده هایی مانند میکروب ها، حشرات و بوهای نامطبوع کمک بسیار می کند.

بنابراین باید در اوقات مناسب روزنه و یا پنجره ها را باز گذارد. اما چنانچه خانه در منطقه ای صنعتی واقع شده باشد برای جلوگیری از ورود گاز و آلاینده های مضری، که سلامتی فرد را به خطر می اندازد، بهتر است از باز نمودن پنجره ها صرف نظر نمود.

آشپزخانه بیشتر از هرجای منزل نیاز به تهویه ی مداوم دارد. وجود اجاق و لوازم حرارتی که بخار، چربی و بوی غذا را در منزل می پراکند و دیوارها و بوی منزل را می آلاید. با بهره گیری از وسایل تهویه ی مطبوع(هود و …) می توان از این مشکل جلوگیری نمود. همچنین در مورد تهویه ی فضای حمام نیز دقت نمود تا از بوی نامطبوع و آلودگی آن جلوگیری کرد.

آفتابگیر بودن منزل: سخن حکیمانه ای بیان می کند: خانه ای که در آن آفتاب وارد می شود، پزشک بدان وارد نگردد. برای آنکه پرتوهای نور خورشید باعث میکروب زدایی و پاکیزه شدن محیط می گردد و در زمستان گرمای لازم را به خانه می رساند. بنابراین باید اوقاتی که نور خورشید به داخل خانه می تابد را درنظر داشت تا بتوان از آن به خوبی بهره گرفت. چنانچه محیط بیابانی و گرم باشد بهتر است از تابش مداوم پرتو خورشید به داخل جلوگیری شود، بویژه اگر تابش خورشید به شکل عمودی باشد، باید مراقب بود که دمای خانه زیاد بالا نرود. اما در حالتی که خانه ی مذکور در منطقه ای ساحلی و سردسیر قرار داشته باشد بهتر است تا حد ممکن تابش خورشید به داخل فضای خانه مدت بیشتری ادامه داشته باشد تا بتوان گرمای مناسبی را از آن دریافت کرده و از برودت هوای داخل کاست.

ترجمه: مسعود