وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
حقیقتاً… خانه ی یک مسلمان باید آموزشگاه علم و معرفت باشد و همه ی اعضای خانواده عاشق و علم و دوستدار تلاش برای کسب دانش و کوشش در راه آن باشند تا بتوانند به درجات بلند نزد پروردگار خویش نایل آیند. خداوند متعال می فرماید: {یرفع الله الذین آمنوا منکم والذین أتوا العلم درجات} [المجادله: ۱۱] یعنی: «خداوند [رتبه] کسانى از شما را که گرویده و کسانى را که دانشمندند [بر حسب] درجات بلند گرداند.»، و باز خداوند تبارک و تعالی می فرماید: {إنما یخشى الله من عباده العلماء} [فاطر: ۲۸] یعنی: « از بندگان خدا تنها دانایانند که از او مىترسند.» مسیر علم و دانش همان مسیر بهشت برین است، رسول خدا صلى الله علیه و سلم فرموده است: (من سلک طریقًا یلتمس فیه علمًا سهَّل الله له به طریقًا إلى الجنه) یعنی: « کسی که در طلب علم راهی را طی کند، خداوند در عوض برایش راهی را بسوی بهشت هموار می سازد.» [مسلم]، پیامبر صلى الله علیه و سلم همچنین می فرماید: (لن یشبع المؤمن من خیر یسمعه حتى یکون منتهاه الجنه) یعنی: « مؤمن هر گز از شنیدن خیر (علم) سیر نمی شود، تا نهایتش به بهشت انجامد.» [الترمذی]
تردیدی در این نیست که دانش از بهترین نعمت ها می باشد، پیامبر اکرم صلى الله علیه و سلم می فرماید: (إن الله وملائکته وأهل السماوات والأرضین، حتى النمله فی جحرها، وحتى الحوت، لیُصَلَّون على معلم الناس الخیر) یعنی: « فضیلت و برتری عالم بر عابد مانند فضیلت من بر پائین ترین شما است، بعد خداوند و فرشتگانش و اهل آسمانها و زمین حتی مور در لانه اش و ماهی بر آنکه به مردم درس نیکی و خیر می دهد، درود می فرستند.» [الترمذی] برای همین خانه های مسلمانان در طول تارخ همواره با علم و دانش آموختن آباد و پرطراوت بوده است.
علم و دانش از جمله مهم ترین مسائل زندگی در یک خانه ی مسلمان می باشد؛ چرا که بواسطه ی علم است که عقیده سالم نگاه داشته شده، عبادت درست به جا می آید و انسان درباره ی دین و دنیای خویش دلیل و برهان دارد. بنابراین باید در یک خانواده مسلمان به دانش و علم اندوزی توجه ویژه ای معطوف گردد. برای آنکه هریک از اعضای خانه به فرهنگ اسلامی و فرهنگ زمان حاضر و تخصص دست یافته و کل خانواده به بالاترین سطح علم و معرفت برسد، لازم است موارد زیر مورد توجه قرار بگیرند:
* وجود کتابخانه ای علمی و متنوع که شامل انواع علوم و مسائل فرهنگی و موضوعات مربوط به زندگی باشد. برای رشد فرهنگی و علمی اعضای خانواده و تشخیص درست از نادرست این کار لازم است.
این کتابخانه می تواند شامل کتاب هایی در رابطه با موضوعات زیر باشد:
– علوم شرعی، مانند: کتب تفسیر، فقه، حدیث و علوم قرآن و غیره…
– زبان عربی و آداب آن در زمان های مختلف.
– تاریخ و تمدن های گوناگون.
– دائره المعارف در رابطه با علوم گونانگون، طبیعت، اجتماع و انسانی، که در زندگی برای ما حائز اهمیت باشد.
– کتاب های کودکان و دائره المعارف های مخصوص آنان.
– کتاب های خاص تربیت و پرورش کدبانوی خانه.
– کتاب های آموزش بهداشتی و پزشکی.
* خرید روزنامه و مجلات عمومی و تخصصی برای آشنایی خانواده با مسائلی که پیرامون آن ها رخ می دهد و کسب اطلاع درباره ی اوضاع امت اسلامی و اخبار جهان اسلام، و مواردی از این قبیل.
* خانه ی مسلمان نباید بی بهره از جلسات علمی منظم و مداوم باشد که در آن انواع مسائل علمی و اجتماعی مورد بحث قرار گرفته و تمام اعضای خانواده در آن شرکت نموده و اطلاعات خود را به بقیه ارائه نمایند.
چه زیباست که یکی از افراد خانواده هربار حدیثی را از کتاب های حدیث صحیح برگزیده و در جلسات آن را همراه با شرح و مباحث مربوطش بخواند، یا فردی دیگر کتاب معینی را درنظر گرفته و مضوعات آن را در جلسه مطرح نماید و هرکدام دیدگاه خو د را درباره ی آن ابراز دارد. شکی نیست که این مباحثات جنبه ی فرهنگی و آگاهی تک تک افراد خانواده را بالاتر می برد و به تقویت بعد اجتماعی آن ها کمک می نماید و درعین حال شخصیت آزاد و مستقلی را برای هریک پایه می ریزد.
* حتی می توان مسابقاتی را بین افراد خانواده ترتیب داد تا بعد علمی و فرهنگی آن ها پرورش یابد و به تشویق و ترغیب هدفدار کمک می نماید.
*کسب علم از طریق نوارهای کاست (سی دی، دی وی دی و …) و ویدیو که اثرگذاری بسیار بیشتری بر روی کودکان خواهد داشت. مخصوصاً سی دی هایی که درباره ی موضوعات علمی و همراه شرح تصویری و به صورت فیلم نیز باشد.
* مطالعه: نباید پدر و مادر در رابطه با فرزندانشان اهمیت مطالعه در پایه های مختلف تحصیلی آن ها را نادیده بگیرند. بهتر است تا جایی که می توانند آنان را در مطالعه ی بهتر و و مفیدتر یاری دهند. چه بسیار فرزندانی که در جریان یادگیری درس هایشان نیازمند کسی هستند که به آنان کمک کرده و راهنمایی شان نماید و البته زمینه ای آرام و مناسب را برای مطالعه و پیشرفت و موفقیت ایشان فراهم سازد.
در اینجا چند راهنمایی در مورد کارهایی که باید والدین در جریان مطالعه و یادگیری فرزندانشان انجام دهند، ذکر می شود:
– بذر انگیزه ی حقیقی فراگرفتن را در وجود فرزندانشان بنشانند.
– حل و فصل مناسب مشکلات فرزندان قبل از آغاز مطالعه و یادگیری آن ها.
– آماده ساختن مکان مطالعه. بگونه ای که جوی آرام در اتاق فراهم شده و چنانچه کودک راست دست باشد نور از سمت چپ بتابد و چنانچه چپ دست باشد نور از سمت راست بر وی بتابد. این نور باید سمت نور کل اتاق باشد. این حالت برای سلامتی چشم و بینایی کودک بهتر می باشد. بهتر است رنگ اتاق روشن و ترجیحاً رنگ سبز روشن یا آبی آسمانی باشد. اتاق باید دارای تهویه ی مناسبی بوده و دیگر مسائل نظم و ساماندهی آن رعایت گردد.
– توجه به سلامتی فرزندان و تغذیه ی آن ها بدور از افراط و تفریط.
– زمان هایی را برای استراحت و تجدید قوا در میان اوقات مطالعه.
– زمانبندی مناسب برای مطالعه کودکان درنظر گرفته شود، به گونه ای که زمانی را برای مطالعه ی درس هایی که تازه خوانده شده اختصاص داده و وقتی را نیز برای پی گیری درس های پیشین و تکرار و تمرین آن دروس درنظر بگیرد. می توان از خلاصه برداری از قسمت های طولانی نیز بهره گرفت.
– شناخت اصول لازم و ضروری برای یادگیری؛ از جمله فهمیدن مطالب، ترتیب، تکرار، شناخت هدف و منظور از یادگیری درس مذکور، حفظ و به خاطرسپاری کامل مطالب با استفاده از تمرین و مرور مجدد آن ها. سعی شود زمانی به یادگیری مطالب دشوار بپردازد که ذهنش آرام و داراری آمادگی لازم باشد.
– تقوای خداوند متعال دروازه ای است به سوی علم و دانش و کامیابی بزرگ، خداوند متعال می فرماید: {ومن یتق الله یجعل له مخرجًا ویرزقه من حیث لا یحتسب} [الطلاق: ۲-۳] یعنی: « و هر کس از خدا پروا کند [خدا] براى او راه بیرونشدنى قرار مىدهد.» همچنین خداوند باری تعالی می فرماید: {ومن یتق الله یجعل له من أمره یسرًا} [الطلاق: ۴] یعنی: « و هر کس از خدا پروا دارد [خدا] براى او در کارش تسهیلى فراهم سازد.»
خواندن داستان امام شافعی در این مورد خالی از لطف نیست. امام شافعی مدتی احساس می کرد نوعی سستی و ضعف در یادگیری و فهم دروس برایش پیش امده است. مسأله را به استادش، وکیع، عرضه نمود و شکایت پیش وی برد. استاد او را به تقوای خداوند سفارش کرد. امام شافعی آن را چنین تعریف می کند:
“شکوت إلى وکیـعٍ سـوء حفظــی
فأرشدنی إلــى تـرک المعاصــی
وأخبرنـی بأن العلــم نــــورٌ
ونـور الله لا یهــدى لعاصـــی”
معنی شعر:
«شکایت از بدحفظی ام پیش وکیع بردم
بگفتا تا ترک نافرمانی ایزد نمای
به من گفتا که علم دین نور است
نباشد نور ایزد عاصیان را رهنمایی.»
ترجمه: مسعود