سلسله خانه ی مسلمان – خانه ی تندرست

تندرستی نعمتی ازجانب خداوند متعال است که بیشتر مردم بدان توجهی ندارند. پیامبر خدا الله صلى الله علیه و سلم فرموده است: (نعمتان مغبون فیهما کثیر من الناس: الصحه والفراغ)_ یعنی: « دو نعمت است که بسیاری مردم از آن استفادهء درست نمی نمایند،تندرستی و آسودگی از کار.» [البخاری والترمذی وابن ماجه] نعمت تندرستی همچون تاجی بر سر اشخاص سالم است، و برای همین خانواده ی مسلمان بایستی موارد زیر را برای تحقق این مسأله دنبال کند:

– نظم و ترتیب؛ چرا که نظم کلید سلامت خانواده است. این موضوع در مورد همه ی حالات زندگی؛ مانند خواب و غذا خوردن و دیگر مسائل مطلوب و قابل تسری و مطلوب می باشد.
– هوا و آفتاب از مهم ترین تضمین های سلامت خانواده هستند.
– وجود گیاهان و گلهای طبیعی و سبزه در اطراف خانه و در داخل آن برای تصفیه ی هوا و افزایش اکسیژن هوا.
– مراقب متعادل بودن درجه حرارت منزل باشید.
– رعایت درست بهداشت و نظافت از عوامل اساسی تندرستی خانواده است.
– ویژگی سالم و بهداشتی بودن اثاث منزل آسایش اعضای خانواده را تضمین می کند.
– پیشگیری بهتر از درمان است.
– پیگیری مسائل سلامت افراد خانواده؛ برای دوری از بیماری های واگیر و مزمنی که در برخی زمان های معین همه گیر می شود. سرعت بخشیدن به تدابیر لازم برای پیشگیری، تدابیری مانند واکسن زدن و غیره در برابر بیماری های متعدد.
– تلاش در پوشیدن لباس های راحت، برای آنکه جریان خون در سطح بدن کند نشود و با درنظرگرفتن پوشیدن لباس های ضخیم در زمستان و لباس های سبک در فصل تابستان.
– لزوم پیروی از راهنمایی های بهداشتی درباره ی وضعیت بدن در هنگام ایستادن، نشستن، خوابیدن و بالا رفتن از پله ها و پایین آمدن از آن ها و نیز در هنگام تماشای تلویزیون و برداشتن و گذاشتن بارهای سنگین.
– غذای خوب و کامل و دارای ارزش غذایی مناسب از جمله عوامل سالم نگاه داشتن بدن در برابر بیماری ها است. بهتر است غذا به اندازه ی کافی و حاوی تمامی عناصر غذائی مورد نیاز بدن و متناسب با سن و سال افراد خانواده و سلامتی جسمی آنان باشد.

انواع عناصر غذائی لازم برای جسم، و خوراکی هایی که حاوی موارد زیر باشد:

پروتئین: خوارکی سازنده ی جسم می باشد که بدن انسان را با ترکیبات مورد نیاز بدن برای رشد آن کمک می کند و در جایگزین نمودن بافت های آسیب دیده نقش بسزایی دارد. بنابراین باید نسبت به غذاهایی که به رشد اطفال کمک می کنند توجه ویژه داشت. برای آنکه کمبود این مواد موجب اختلال در رشد و نمو و ترمیم بافت های بدن آنان خواهد بود. غذاهای مذکور در گوشت، ماهی، تخم مرغ و شیر یافت می شود و در حبوباتی مانند: سویا، لوبیا و نخود و غیره …

مواد نشاسته ای، قند و چربی: غذاهای انرژی زایی هستند که به بدن نیرو و انرژی مورد نیاز را برای حرکت و جنب و جوش و فعالیت ماهیچه ها می بخشد. بدیهی است که نباید در مصرف این مواد زیاده روی نمود؛ تا منجر به چاقی نگردد. این عناصر در حبوبات، گندم، ذرت و ارزن همچنین در میوه جات، مرباها و شیرینی جات وجود داشته و نیز در برخی ریشه های خوراکی مانند سیب زمینی ها و سیب زمینی مصری و همچنین در روغن های نباتی ذرت و زیتون و روغن دانه ی پنبه یافت می شود.
ویتامین ها و املاح معدنی: از غذاهای بازدارنده است که بدن فرد را در برابر بیماری ها محافظت نموده و انرژی حیاتی را می افزاید و در انواع سبزیجات، هویج، میوه جات و ماهی ها یافت می شود.

از جمله عادات غذائی نامناسب:

– نوشیدن چای یا شربت و دیگر محرک ها هنگام غذا خوردن یا بلافاصله پس از آن که از جذب آهن غذا در بدن جلوگیری کرده و باعث فقر و کمبود در خون می گردد. لذا بهتر است نوشیدن چای را به دو یا چند ساعت پس از صرف غذا موکول کنیم.
– نجویدن صحیح و کافی لقمه و در نتیجه به زحمت انداختن بیش اندازه ی معده و دشوار گشتن هضم غذا.
– زیاده روی در خوردن غذاهای تند مزه باعث بروز زخم معده می گردد.
– زیاد خوردن غذاهای بریان و سرخ کرده و پخته شده در روغن به دشواری در هضم می انجامد و دستگاه گوارش را تحت فشار می گزارد.
– نخوردن صبحانه باعث کاهش نیرو و توان فرد می شود.
– نوشیدن نوشابه های گازدار یا آب معمولی در هنگام غذا خوردن منجر به رقیق شدن اسید معده می شود و در نتیجه در هضم عذا ایجاد مشکل خواهد کرد.
– بهتر است قبل از آماده ساختن و خوردن غذا دست ها را شسته و البته از شانه زدن موها در آشپزخانه بپرهیزید تا از افتادن تار مو در غذا جلوگیری شود.

بعضی ملاحظات بهداشتی:

– منجمد نمودن گوشت و ماهی ها در یخچال برای بیش از یک بار موجب فاسد شدن آن ها می گردد. بنابراین بهتر است آن را تکه تکه نموده و در کیسه هایی قرار دهید، بطوریکه هر بسته مناسب یک وعده ی غذایی باشد.
– با فاصله ی اندکی پیش از وعده ی غذایی سالاد را آماده سازید تا برای آنکه ویتامین ها و خواص خود را در معرض هوا از دست ندهد.
– از بکار بردن روغن برای سرخ کردن برای بیش از یک بار بپرهیزید و جهت پاک شدن روغن از هرنوع آلودگی سعی کنید آن را صاف نمایید.
– می توان از آب حاصل از پختن سبزی هایی به جز چغندر، سیب زمینی و کلم قمری استفاده نمود.
– بهتر است گوشت قرمز و گوشت مرغ و ماهی را قبل از سرخ کردن یا کباب نمودن در آب لیمو و پیاز خیسانده و سپس در نمک و دیگر ادویه ها قرار دهید.
– چنانچه نمک بیش تر از اندازه ی مورد نیاز در سبزی پخته شده باشد می توان آن را با اضافه نمودن کمی پوست سیب زمینی سالم به آن جذب نموده و پس از طبخ از دست آن خلاص شد.
– بیشتر مواد غذایی سبزیجاتی که پوستشان کنده می شود در زیر همان پوست آن ها قراردارد، مثلاً در سیب زمینی، کدو و بادمجان. لذا باید از زیاده روی در کندن پوست آن ها خودداری نمود. چون در صورت ضخیم بودن پوست گرفته شده مواد غذایی مهم از دست می رود.
– هنگام پختن غذاهای محتوی مواد مخاطی و لزجی مانند: بامیه و سیب زمینی مصری، بهتر است مقداری آب لیمو را قبل از اضافه نمودن سبزی به مایع بیافزایید تا از ارزش غذایی آن محافظت نماید.

وضعیت سلامتی جسم در هنگام کار:
– هنگام برداشتن اشیاء از زمین بهتر است زانوها را خم کنید و مراقب باشید ستون فقرات در حالت عمودی و مستقیم قرار داشته باشد.
– موقع حمل اشیاء سنگین، سعی کنید تا جاییکه می توانید به آن نزدیک قرار بگیرید.
– موقع پهن نمودن لباس های خیس آن ها را در یک ظرف و بر روی یک چهارپایه ی بلند قرار دهید تا از خم و راست شدن کمر به دفعات زیاد جلوگیری به عمل بیاورید.
– موقع جارو کشیدن یا شستن کف یا واکس زدن و برق انداختن زمین سعی کنید از ابزار آلات دارای طول مناسب استفاده نمایید تا از خم شدن بیش از اندازه ی کمر جلوگیری شود.
– موقع حرکت دادن اشیاء سنگین به مرکز ثقل شیء مورد نظر نیرو وارد شود.
– هنگامی که کدبانوی منزل برای انجام بعضی کارها می نشیند باید کاری کند که به راحتی بتواند دستهایش را حرکت دهد و ارتفاع میز و صندلی که بر آن کار می کند به اندازه ای باشد که متناسب با نوع کار و قامت زن باشد.
کمک های اولیه:
– در استعمال داروها شتابزده عمل نکنید تا وقتیکه مطمئن شوید مخصوص معالجه ی آن درد بوده و به پزشک مراجعه نمایید.
– در حالت شکسته شدن استخوان یا سوختگی باید به نزدیک ترین بیمارستانی که در آنجا فوریت های پزشکی ارائه می شود برای شکسته بندی و غیره تحت نظر پزشک متخصص مراجعه کنید.
– در حالت وراد شدن جسم بیگانه به بدن مانند یک تکه شیشه، چوب، میخ یا چیز دیگری در صورت پیدا بودن باید آن را با موچین از بدن بیرون کشید و از دست آن خلاص شوید. سپس جای آن را با مواد ضدعفونی کننده تمییز نمایید. ولی در صورت عدم موفقیت در بیرون کشیدن جسم باید به نزدیک ترین بیمارستان یا درمانگاه فوریت های پزشکی مراجعه نمود.
– بهتر است از به کار بردن هرگونه وسیله ی در رابطه با چشم و گوش جز پس از مشورت با پزشک خودداری شود.

داروخانه ی خانگی:

وجود داروخانه ای در منزل یک امر ضروری و لازم می باشد؛ تا بتوان کمک های اولیه را در رابطه با بیمار تا هنگام رسانیدن وی به بیمارستان یا رسیدن پزشک یا آمبولانس صورت داد.

لزومی ندارد که یکی از افراد خانواده پزشک یا داروساز باشد تا داروخانه را مجهز نمایید، تنها کمی آشنایی و توجه و مراقبت کافی است البته با مراعات نمودن موارد زیر:

– داروخانه (جعبه ی کمک های اولیه) در مکان مخصوص و دور از دسترس اطفال جایش محکم شود تا از مسمومیت آنان بوسیله ی داروها جلوگیری شود چون بچه ها شاید فکر کنند این داروها شیرینی و آبنبات هستند مخصوصاً که جدیداً آن ها را در بسته بندی ها و روکش های رنگانگ عرضه می کنند و به راحتی بوسیله ی بچه های خردسال قابل گشودن و استفاده می باشند و موانع بازدارنده ی اطفال برای باز کردن آن ها درنظر گرفته نشده است.
– بهتر است جعبه ی کمک های اولیه ی خانه ی تان دارای ردیف هایی باشد که در هر ردیف نوعی از انواع دارو را شامل بشود. مثلاً: یک ردیف برای داروهای سوختگی و زخم ها (کمک های اولیه)، یک برای لوازم پانسمان و چسب ها، ردیفی برای داروهای چشمی (قطره ها و پمادها) که توسط پزشک تجویز شده اند و ردیفی برای دواهایی که از طریق دهان مصرف می شوند.

– بهتر است جعبه ی داروهایی مخصوص کودکان داشته باشید.
– باید جعبه ی داروها در مکانی قرار داشته باشد که دارای تهویه مناسب و به دور از حرارت زیاد و رطوبت قرار داشته باشد. داروهایی هستند که باید در یخچال نگهداری شوند، آن ها را در جایی دور از دسترس اطفال قرار دهید و درصورت وجود جایی در یخچال برای داروهای پزشکی آن ها را همانجا بگذارید.
– اسم داروها را با خطی خوانا و مشخص بر روی ظرف مخصوص آن ها بنویسید، چنانچه لازم باشد.
– چنانچه بیش از یک بیمار در یک زمان در منزل وجود داشته باشد بهتر است اسم هر بیمار را بر داروها بنویسید تا احتمال مصرف اشتباهی دارو توسط بیمار دیگر و عوارض نامطلوب متعاقب آن را از بین ببریم.
– دارو را به همان دوز و مقدار و در زمان هایی که توسط پزشک و داروخانه معین شده است به بیمار بدهید تا مصرف نماید. بیمار نباید از مصرف داروهایی که پزشک برای وی تجویز نموده است و داروخانه طرز مصرف آن را برایش بیان داشته است دست بردارد مگر با مشورت پزشک خود. همچنین استعمال دارو به مقادیر بیشتر یا کم تر از آنچه پزشک تجویز کرده است بدون مشورت با وی کار نادرستی است.
– بیمار بدون مشورت با پزشک سرخود داروهایش را تکرار ننماید.
– در حالتی که بدن فرد نسبت به برخی از دواها حساسیت نشان داده و بعضی عوارض را بروز دهد،
مثلاً: جوش زدن یا قرمز شدن پوست و یا بخشی از پوست که دارو بر آن، به عنوان پماد یا قطره ها چشمی و روغن های مالیدنی، استعمال شده است، باید بلافاصله از مصرف دارو دست کشیده و هرچه زودتر با پزشک خود یا داروخانه مشورت نمایید تا از بروز عوارض بیشتر و شدیدتر پیشگیری شود.
– در حالت وجود بیماری در خانواده که از داروهای درازمدت مانند داروهای علاج بیماری قند، فشار، زخم معده باید این داروها در بخش مستقلی از داروخانه ی خانگی قرار بگیرد و جز بوسیله ی خود بیمار یا پرستار وی باز نشود تا احتمال اشتباه شدن داروها در جعبه ی داروهای منزل با هم ازمیان برود.
– سعی شود برخی ابزار کمک های اولیه ی ضروری مانند: قیچی جراحی، پنس، دستکش طبی، کش های باند پانسمان، بست های آتل، دماسنج طبی، گاز استریل.

بیماری در خانه داریم:

بیماری نوعی آزمایش از جانب خداوند متعال است که هرکدام از بندگانش را که اراده نماید بدان مبتلی می سازد تا او را بیازماید و آثار گناهان را از وی بزداید. پیامبر خدا صلى الله علیه و سلم می فرماید: (عجبًا لأمر المؤمن، إنَّ أمره کله خیر، ولیس ذاک لأحد إلا للمؤمن، إن أصابته سراءُ شکر، فکان خیرًا له، وإن أصابته ضراءُ صبر، فکان خیرًا له) یعنی: « کار مسلمان انسان را به شگفتی و تعجب وا میدارد. زیرا همه ی کارش برای او خیر است، و این امر برای هیچکس جز مسلمان ممکن نیست. اگر به وی فراخی و آسانی روی دهد شکر کند، برایش خیر است، و اگر به او سختی برسد هم صبر کند برایش خیر است.» [مسلم]

ممکن است یکی از اعضای خانواده بیمار شده و بستری گردد، یا افراد سالمندی باشند که نیازمند توجه و مراقبت های ویژه ای باشند، در این حالات حتماً باید توجه و مراقبت های خاصی را درنظر بگیریم. باید آرامش و سکوت و راحتی را در اتاق بیمار برای او فراهم سازیم تا به معالجه ی ایشان کمک کرده باشیم.

بنابراین باید موارد زیر را درنظر داشته باشیم:

– توجه و اهتمام به بیمار و دعای شفا برای او، تا او را شاد و امیدوار بسازیم. در دعایمان می توانیم بگوییم: (أذهب الباس رب الناس. اشف وأنت الشافی، لا شفاء إلا شفاؤک، شفاءً لا یغادر سقمًا) یعنی: « ای پروردگار مردم! بیماری اش را برطرف ساز و چنان شفایی عنایت کن که هیچگونه بیماری ای باقی نماند. چرا که تو شفا دهنده هستی و هیچ شفایی، بجز شفای تو وجود ندارد!» [البخاری] یا دعای زیر:
(اللهم رب الناس! مُذهب الباس، اشف أنت الشافی، ولا شافی إلا أنت، اشف شفاءً لا یغادر سقمًا) یعنی: « بار خدایا، ای پروردگار مردم! و ای برنده ی سختی و دشواری، شفا ده که شفا دهنده ای جر تو نیست، درمانی که بیماریی نگذارد.» [أحمد والبخاری]

– نور اتاق بیمار به میزان مناسب باشد، که بهتر است آرام و اندک باشد تا به وی احساس راحتی و آرامش ببخشد و از افتادن نور مستقیم به چشمان بیمار جلوگیری شود؛ چنانچه بیمار نیاز به نور قوی برای مطالعه و دیگر مسائل داشته باشد و البته در صورت بدون اشکال بودن این کار برای سلامت بیمار.
– باید اتاق بیمار دارای سیستم هوای مناسب باشد. نباید بیمار در معرض جریان های شدید هوا قرار بگیرد. موقع باز کردن پنجره ها برای تهویه ی هوای اتاق باید از پرده و موانعی از این قبیل استفاده کرد تا مانع جریان هوا به صورت مستقیم به سوی بیمار شویم همچنین می توان پنجره را تنها به مقدار کمی باز گذاشت. مورد دیگری که از اهمیت زیادی برخوردار است این است که حتما باید به طور پیوسته مراقب درجه حرارت اتاق بود.
– توجه به نظافت و بهداشت اتاق به طور مداوم وبگونه ای که باعث آزار وی نگردد. در استفاده از شوینده و پاک کننده ها در نظافت اتاق و نیز کم کردن حتی الامکان گرد و غبار و سر و صدای ناشی از نظافت اتاق اهمیت زیادی دارد.
– ضرورت وجود گل ها و گیاهان تزیینی در اتاق بیمار؛ چرا که باعث ایجاد نشاط و شادمانی بیمار و تقویت روحیه ی وی می گردد که به آسایش جسیم و روحی وی می انجامد. همچنین هر از گاهی ایجاد تغییر در شکل و مکان این گل ها به احساس تازگی و عدم کسالت و بیزاری فرد کمک می کند. سعی شود گل هایی را که دارای عطر و بوی قوی هستند را در صورتی که شرایط بیمار اقتضا می کند دور از بالین وی قرار داد.
– پاسخ گفتن به نیازهای بیمار و فراهم ساختن نیازمندی های او بدون آنکه خودش درخواست نماید.
– چنانچه بیمار می تواند از خودش مراقبت نماید، بهتر است داروهایی را که نیاز دارد در دسترس وی و بر روی میز مجاور او قرار داد به همراه یک فنجان آب، یک بسته دستمال کاغذی و یک ساعت کوچک، قرآن، کتابی که خودش دوست دارد و یک رادیوی کوچک … و دیگر موارد مشابه.

ترجمه: مسعود