روش جایز و صحیح استدلال به قدر

روش جایز و صحیح استدلال به قدر

احتجاج به تقدیر زمانی که مصیبتی؛ همچون نداری، بیماری، از دست­دادن خویشاوند، نابودی کشتزار، زیان مالی، قتل خطایی و امثال آن، به انسان می­رسد، جایز است، زیرا این یعنی اینکه انسان به طور کامل، الله را به عنوان ربّ خویش پذیرفته و استدلال به قضا و قدر بر مصیبت­ها و نه بر عیوب و گناهان، رواست. آدم خوشبخت به سبب گناهانی که مرتکب شده، درخواست آمرزش می­کند و بر مصیبت­ها صبر می­نماید، چنانکه الله تعالی می­فرماید:

﴿فَٱصۡبِرۡ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لِذَنۢبِکَ﴾ [غافر: ۵۵]

«پس [ای پیامبرr!] صبر کن، قطعاً وعدۀ الله حق است و برای گناهت آمرزش بخواه».

امّا انسان بدبخت هنگام مصیبت آشفته و نگران می­شود و برای گناهان خویش، تقدیر را دلیل می­آورد.

این مسأله با مثال پیش رو روشن­تر خواهد شد: اگر مردی کسی را از روی خطا و به صورت غیر عمد بکشد، سپس افرادی وی را سرزنش کنند و او استدلال به قضا و قدر نماید، این استدلالش مورد قبول است، ولی مانع مؤاخذۀ وی نمی­شود.

امّا اگر کسی فردی را از روی عمد کشت، سپس انسان قاتل مجازات و سرزنش شد و تقدیر را دلیل آورد، استدلالش پذیرفته نمی­شود.[۱]

[۱]– نک: مجموع الفتاوی، ج ۸، ص ۴۵۴؛ إقتضاء الصّراط المستقیم، ابن تیمیّه، ج ۲، صص ۸۵۷- ۸۵۸٫