خصوصیات و ویژگی های ملائکه

برای ملائکه ویژگی‌ها و صفاتی است که خداوند به آن‌ها اختصاص داده و بدان وسیله آن‌ها را از جن و انس و سایر مخلوقات متمایز گردانیده است که از آن جمله:

جایگاه آن‌ها در آسمان است و برای اجرای اوامر خداوند در حق مخلوقات به زمین فرود می‌آیند و این حکایت از بلندی جایگاه و مقام آن‌ها دارد. الله تعالی می‌فرماید: ﴿یُنَزِّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِکَهَ بِٱلرُّوحِ مِنۡ أَمۡرِهِۦ عَلَىٰ مَن یَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦٓ﴾ [النحل: ۲]. «خدا ملائکه را با روح به فرمان خود بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرود می‌فرستد» و می‌فرماید: ﴿وَتَرَى ٱلۡمَلَٰٓئِکَهَ حَآفِّینَ مِنۡ حَوۡلِ ٱلۡعَرۡشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡۚ﴾ [الزمر: ۷۵]. «و ملائکه را می‌بینی که پیرامون عرش به ستایش پروردگار به تسبیح مشغولند».

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم  فرمودند: «یَتَعَاقَبُونَ فِیکُمْ مَلائِکَهٌ بِاللَّیْلِ وَمَلائِکَهٌ بِالنَّهَارِ، وَیَجْتَمِعُونَ فِی صَلاهِ الْفَجْرِ وَصَلاهِ الْعَصْرِ، ثمَّ یَعْرُجُ الَّذِینَ بَاتُوا فِیکُمْ، فَیَسْأَلُهُمْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِهِمْ: کَیْفَ تَرَکْتُمْ عِبَادِی؟ فَیَقُولُونَ: تَرَکْنَاهُمْ وَهُمْ یُصَلُّونَ، وَأَتَیْنَاهُمْ وَهُمْ یُصَلُّونَ»^[۱] «ملائکه‌هایی در شب و ملائکه‌هایی دیگر در روز به دنبال هم بر شما وارد می‌شوند. و در هنگام نماز صبح و عصر، با هم جمع می‏شوند. سپس، دسته‌ای که شب را نزد شما سپری کرده‌اند، بسوی عرش الهی می‏روند. خداوند متعال با وجودی که حال بندگانش را بهتر می‏داند، از آنان می‌پرسد: بندگان مرا در چه حالی رها کردید؟ در جواب می‏گویند: پروردگارا! هنگامی که نزد آنان رفتیم و زمانی که از آن‌ها جدا شدیم، مشغول نماز خواندن و عبادت بودند». نصوص در این باره بسیار است و گنجاندن همه آن‌ها در اینجا مشکل است.

از جمله ویژگی‌های آنان این است که به مؤنث وصف نمی‌شوند. خداوند آن را بر کافران انکار می‌کند: ﴿وَجَعَلُواْ ٱلۡمَلَٰٓئِکَهَ ٱلَّذِینَ هُمۡ عِبَٰدُ ٱلرَّحۡمَٰنِ إِنَٰثًاۚ أَشَهِدُواْ خَلۡقَهُمۡۚ سَتُکۡتَبُ شَهَٰدَتُهُمۡ وَیُسۡ‍َٔلُونَ ١٩﴾ [الزخرف: ۱۹]. «و ملائکه را که بندگان رحمان هستند مؤنث قرار می‌دهند. آیا در خلقت آن‌ها حضور داشتند؟ گواهی آن‌ها بزودی نوشته می‌شود و از ایشان پرسیده می‌شود» و می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ لَا یُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَهِ لَیُسَمُّونَ ٱلۡمَلَٰٓئِکَهَ تَسۡمِیَهَ ٱلۡأُنثَىٰ ٢٧﴾ [النجم: ۲۷]. «کسانی که به روز آخرت ایمان ندارند ملائکه را در نامگذاری مؤنث نام می‌نهند».

از جمله ویژگی‌های آنان این است که در هیچ کاری نافرمانی خداوند نمی‌کنند. و هیچ گناهی به دلشان خطور نمی‌کند بلکه خداوند آن‌ها را بر طاعت خود و اجرای اوامرش آفرید کما اینکه الله تعالی می‌فرماید: ﴿لَّا یَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَیَفۡعَلُونَ مَا یُؤۡمَرُونَ ۶﴾ [التحریم: ۶]. «آنان از دستورات خداوند سرپیچی نمی‌کنند و به دستورات او عمل می‌کنند» و همچنین می‌فرماید: ﴿لَا یَسۡبِقُونَهُۥ بِٱلۡقَوۡلِ وَهُم بِأَمۡرِهِۦ یَعۡمَلُونَ ٢٧﴾ [الأنبیاء: ۲۷]. «همیشه گفتار ایشان بعد از گفتار خداست، همیشه مطیع فرمان خدای خود هستند».

از جمله ویژگی‌های دیگر آن‌ها این است که از عبادت خداوند سست و خسته نمی‌شوند. خداوند می‌فرماید: ﴿وَمَنۡ عِندَهُۥ لَا یَسۡتَکۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَلَا یَسۡتَحۡسِرُونَ ١٩ یُسَبِّحُونَ ٱلَّیۡلَ وَٱلنَّهَارَ لَا یَفۡتُرُونَ ٢٠﴾ [الأنبیاء: ۱۹-۲۰]. «و کسانی که نزد اویند از عبادت تکبر نمی‌ورزند شبانه روز بی‌آنکه سستی ورزند تسبیح خداوند می‌کنند» و در آیه دیگری می‌فرماید: ﴿فَإِنِ ٱسۡتَکۡبَرُواْ فَٱلَّذِینَ عِندَ رَبِّکَ یُسَبِّحُونَ لَهُۥ بِٱلَّیۡلِ وَٱلنَّهَارِ وَهُمۡ لَا یَسۡ‍َٔمُونَ۩ ٣٨﴾ [فصلت: ۳۸]. «اگر آن‌ها تکبر ورزیدند کسانی که در پیشگاه پروردگار تو هستند شبانه روز او را تسبیح می‌گویند و خسته نمی‌شوند».

این‌ها بعضی از خصوصیات ملائکه بود که خداوند تنها به آن‌ها اختصاص داده است. و در یک جمله اینکه ملائکه از جنس دیگری هستند. اصل خلقت و بوجود آمدنشان با جن و انس فرق می‌کند. کما اینکه هر یک از انسان‌ها و اجنه خصوصیات مخصوص به خود دارند که هرکدام از آن‌ها به وسیله آن از دیگری تمییز داده می‌شود و الله اعلم.

 

[۱] صحیح البخاری برقم (۵۵۵) وصحیح مسلم برقم (۶۳۲).