بیان احادیث و آیاتی در مورد اینکه پیامبر صلی الله علیه و سلم چگونه از حریم توحید دفاع نموده و همه راه‌هایی که به شرک می‎انجامد را مسدود کرد(۸)

عادت صحابه بر این نبود که در کنار قبرش بر او سلام کنند همچنانکه افراد بعد از آنها انجام می‎دادند و بلکه بعضی از صحابه فقط وقتی از بیرون مدینه از سفر می‎آمدند به پیامبر صلی الله علیه و سلم سلام می‎کردند، چنان‎که ابن عمر رضی الله عنه چنین می‎کرد. عبیدالله بن عمر از نافع روایت می‎کند که ابن عمر هرگاه از سفر می‎آمد نزد قبر پیامبر صلی الله علیه و سلم می‎آمد و می‎گفت: السلام علیک یا رسول الله، السلام علیک یا ابابکر، السلام علیک یا أبتاه، سپس بر می‎گشت.

عبیدالله می‎گوید: هیچ کسی از صحابه‌ی  پیامبر صلی الله علیه و سلم را سراغ نداریم که این کار را کرده باشد جز ابن عمر^[۱].

و این دلالت می‎نماید که ابن عمر کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و سلم برای دعا کردن توقف نمی‎کرد آن‎گونه که بسیاری  چنین می‎کنند.

شیخ الاسلام می‎گوید: این از هیچ‌یک از صحابه نقل نشده است پس بدعت محض است و در المبسوط آمده که مالک گفت: نباید کنار قبر پیامبر توقف شود بلکه باید سلام کرد و رفت.

و داستانی که قاضی عیاض^[۲] با اسناد خود از مالک درباره‌ی او و منصور تعریف کرده که او به مالک گفت: ای ابا عبدالله رو به قبله بایستم و  دعا کنم یا رو به قبر پیامبر صلی الله علیه و سلم بایستم و دعا کنم؟ مالک گفت: چرا رویت را از او می‎گردانی و حال آن‎که او وسیله‎ات و وسیله‌ی پدرت آدم به سوی خدا درروز قیامت است، بلکه رو به ایشان  صلی الله علیه و سلم بایست و او را شفیع و واسطه قرار ده خداوند او را شفیع تو می‎گرداند.

این روایت و داستان ضعیف یا موضوع و ساختگی است، چون در اسنادش افراد متهمی مانند محمد بن حُمید^[۳] و افراد مجهول الحالی قرار دارند.

و امام احمد تصریح کرده است که باید رو به قبله نماید و حجره را در سمت چپ خود قرار دهد تا در پشت سرش نباشد و این بعد از  درود و سلام فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه و سلم است، ظاهر سخن امام احمد این را می‎رساند که بعد از سلام برای دعا بایستد و اصحاب امام مالک گفته‎اند رو به قبله دعا کند و حجره را در پشت سرش قرار دهد.

خلاصه اینکه ائمه بر این اتفاق نموده‎اند که وقتی دعا می‎کند رو به قبر نکند و در مورد اینکه آیا به هنگام سلام کردن رو به قبر بایستد یا نه اختلاف کرده‎اند؟

و دلیل اینکه؛ آنچه ابن زَباله^[۴] ـ که ضعیف است ـ در اخبار مدینه از عمر بن هارون^[۵] از سلمه بن وردان^[۶] ـ هر دو از اعتبار ساقط هستند ـ روایت کرده که گفت: انس بن مالک را دیدم که بر پیامبر درود می‎فرستاد و سپس پشتش را به دیوار قبر تکیه می‎داد و دعا می‎کرد.^[۷]

حدیث دلیلی است بر ممنوعیت رخت سفر بستن به سوی قبر پیامبر صلی الله علیه و سلم و دیگر قبور و زیارتگاهها، چون رخت سفر بستن یعنی عید قرار دادن قبور و بلکه از بزرگترین وسیله‎هایی است که انجام دهندگان آن را به شرک ورزیدن می‎کشاند، چنان‎که قبر پرستان به سوی قبرها رخت سفر می‎بندند و اموال و پولهای زیادی را در این راه خرج می‎کنند و هدف آنها از این سفرها فقط زیارت قبور و تبرک جستن به آن گنبدها و دیوارهاست و اینگونه به شرک گرفتار آمده‎اند.

و این مسأله‎ای است که شیخ الاسلام در مورد آن فتوا داده است، منظورم سفر فقط برای زیارت قبور پیامبران و صالحان و مقابر آنها است، و شیخ الاسلام اختلاف علما را در این مورد ذکر کرده است. و بیان نموده که برخی از علما مانند ابوحامد غزالی و ابی محمد مقدسی آن را جایز قرار داده‎اند و برخی از علما مانند ابن بطه، ابن عقیل، ابی محمد جوینی، قاضی عیاض و جمهور آن را جایز نمی‌دانند  و نظر امام مالک هم بر همین  است که هیچ یک از ائمه با او مخالفت نکرده است و قول صحیح همین است. وقتی شیخ الاسلام این فتوا را داد برخی از معاصرین او مانند سبکی و امثال او علیه شیخ الاسلام برخاستند و به او نسبت دادند که او مطلقاً زیارت را انکار می‎کند و حال آن‎که شیخ الاسلام فقط زیارتی را ممنوع شمرده که با نیت زیارت باشد، همان‎طور که جمهور علما قبل از او نیز این نوع زیارت را ممنوع دانسته‎اند و زیارتی که در آن از مرده‎ها کمک خواسته شود یا مرده‎ها به فریاد خوانده شوند را ممنوع دانسته است.

 

[۱]– مصنف عبدالرزاق ۳/۵۷۶ به طور کامل، مصنف ابن ابی شبیه۳/۲۸ به اختصار و طبقات ابن سعد۴/۱۵۶ و اسماعیل القاضی در فضل الصلاهعلی النبی، ش۹۸، ۱۰۱ و بیهقی السنن الکبری ۵/۲۴۵ از چند طریق از ابن عمر روایت کرده و اسانید آن صحیح است.

[۲]– کتاب الشفا ۲/۹۹۵-۹۹۶ و ترتیب المدارک ۲/۱۰۱٫

[۳]– محمد بن حُمید رازی حافظ است و گروهی از ائمه او را به دروغگویی متهم کرده‎اند. نگا: تهذیب الکمال۲۵/۹۷٫

[۴]– حافظ در التقریب، ص۴۷۴ می‎گوید ابن زباله را تکذیب کرده‎اند.

[۵]– عمر بن هارون بن یزید ثقفی.بلخی می گوید: متروک الحدیث است اما حافظ است. تقریب التهذیب ص۴۱۷٫

[۶]– سلمه بن وردان لیثی ابویعلی مدنی ضعیف است ذهبی و حاکم می‎گویند: روایتش از انس منکر است.  تقریب التهذیب ص۲۴۸ و میزان الإعتدال ۳/۲۷۵٫

[۷]– مجموع الفتاوی ۱/۲۲۷٫