آداب مساجد (۴)

آداب مسجد الحرام:

با رؤیت مسجد الحرام قلب مسلمان پر از خشیت و خشوع می‌گردد و دستانش را بلند کرده و بر زبان جاری می‌سازد که: (اللهم زد هذا البیت تشریفًا وتعظیمًا وتکریمًا ومهابه، وزِدْ مَنْ شَرَّفَه وکرَّمه ممن حجه أو اعتمره تشریفًا وتکریمًا وتعظیمًا وبرَّا) [امام شافعی] یعنی: «بار الها! بر ارجمندی و بزرگداشت و احترام و هیبت این خانه‌ی بیافزای و بر آنکس از حج گزاران یا عمره گزارانش که آن را ارج نهاده و حرمت نگاه دارند شرف و حرمت و بزرگی و طاعت افزون نما».

سپس به سوی حجر الأسود روی کرده و آن را ببوسد، چنانچه نتوانست با دست بدان اشاره نماید. آنگاه در امتداد آن ایستاده و طواف به دور خانه‌ی کعبه را آغاز نماید. در مسجد الحرام تحیه المسجد نخوان، زیرا تحیه المسجد در آن همان طواف بیت الله می‌باشد.

آداب مسجد نبوی:

هر مسلمانی در هنگام وارد شدن به مسجد نبوی با آرامش و وقار رفتار نموده و بهتر است که خویش را خوشبو سازد و لباس زیبا بپوشد و در هنگام وارد شدن به مسجد دعای ورود به مسجد را بخواند و دو رکعت نماز تحیه المسجد را در روضه‌ی شریفه (مکانی است مابین بیت رسول الله صلى الله علیه وسلم و منبر) بجا آورد. سپس قبر پیامبر صلى الله علیه وسلم را زیارت کرده و به سمت راست آن رفته و بر حضرت ابوبکر رضی الله عنه درود بفرستد و کمی مکث کرده و بر حضرت عمر رضی الله عنه نیز درود و سلام بفرستد. آنگاه رو بسوی قبله کرده و هرچه می‌خواهد دعا نماید.

انسان مسلمان باید از دست کشیدن بر حجره‌ی شریفه یا بوسیدن آن خودداری نماید، چون می‌داند که این عمل او باعث رنجش و اندوه رسول الله صلى الله علیه وسلم خواهد گشت که از تعظیم آرامگاه خویش نهى کرده و می‌فرماید: (لا تجعلوا قبری عیدًا) [ابوداود] یعنی: «قبر مرا عید (طوافگاه) نگردانید».

آداب مسجد در روز جمعه:

آداب خاص متعلق به رفتن به مسجد در روز جمعه به قرار زیر می‌باشند:

غسل و آراستگی و خوشبویی:

پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (لا یغتسل رجل یوم الجمعه ویتطهر بما استطاع من الطهر، ویدهن من دهنه، أو یمس من طیب بیته، ثم یروح إلى المسجد ولا یفرق بین اثنین، ثم یصلی ما کُتب له، ثم ینصت للإمام إذا تکلم إلا غُفِرَ له من الجمعه إلى الجمعه الأخرى) [بخاری و احمد] یعنی: «هیچ مردی نیست که در روز جمعه غسل نموده و به قدر توانائی خویش پاکی کند و از روغنش روغن مالی نموده یا از خوشبویی موجود در خانه‌اش استفاده کند، سپس بیرون آمده بین دو نفر جدائی نیفگنده و بعد نماز فریضه را اداء کند و چون امام سخن گوید، سکوت نماید، مگر اینکه گناهش از این جمعه تا جمعهء دیگر بخشیده می‌شود».

رفتن به مسجد در اول وقت:

رسول خدا صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (من اغتسل یوم الجمعه غُسل الجنابه ثم راح (أی ذهب إلى المسجد) فی الساعه الأولى فکأنما قَرَّب بَدَنَه (جملا) ومن راح فی الساعه الثانیه فکأنما قرب بقره، ومن راح فی الساعه الثالثه فکأنما قرب کبشًا أقرن، ومن راح فی الساعه الرابعه فکأنما قرب دجاجه ومن راح فی الساعه الخامسه فکأنما قرب بیضه، فإذا خرج الإمام حضرت الملائکه یستمعون الذِّکر) [متفق علیه] یعنی: «آنکه در روز جمعه مانند غسل جنابت، غسل نماید و سپس در ساعت اولی برود، مثل آنست که شتری را صدقه کرده باشد و آنکه در ساعت دوم برود، مانند آنست که گاوی را صدقه کرده باشد و آنکه در ساعت سوم برود، مانند آنست که گوسفند شاخداری را صدقه کرده است و آنکه در ساعت چهارم برود، مثل آنست که مرغی را صدقه کرده باشد و آنکه در ساعت پنجم برود، مثل آنست که تخم مرغی را صدقه کرده باشد و چون امام بر‌اید، فرشتگان برای شنیدن خطبه حاضر می‌شوند».

از میان سر و گردن مردم راه را بسوی صف‌های جلوتر نگشودن:

مردی برای نماز جمعه با پیامبر صلى الله علیه وسلم به مسجد آمد و از سر و گردن‌های مردم راه خود را بسوی جلوتر باز نمود. پیامبر صلى الله علیه وسلم نیز که بر منبر در حال خواندن خطبه بود، به او فرمود: (اجلس فقد آذیت وآنیت (أی أبطأت وتأخرت)) [ابوداود و نسائی و احمد] یعنی: «بنشین که (دیگران را) آزار دادی و نزدیک آمدی».

سکوت در هنگام خطبه:

فرد مسلمان هنگام خواندن خطبه توسط امام سکوت نموده و به گفته‌های او و موعظه و راهنمایی‌هایش گوش فرا می‌دهد تا از آن بهره بگیرد. در موقع خطبه با بغل دستی‌هایش گفتگو نمی‌کنند. از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلى الله علیه وسلم فرموده است: (إذا قلت لصاحبک یوم الجمعه، والإمام یخطب أنصت فقد لغوت) [رواه الجماعه] یعنی: «هرگاه در حین خطبه‌ی نماز جمعه به دوستت بگویی ساکت باش، نماز جمعه‌ات را لغو و باطل ساخته‌ای».

همچنین آن حضرت صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (من تکلم یوم الجمعه والإمام یخطب فهو کالحمار یحمل أسفارًا، والذی یقول له أنصت لا جمعه له) [احمد و بزار و طبرانی] یعنی: «آنکه روز جمعه سخن بگوید و امام در حال خواندن خطبه باشد، مانند الاغی است که اسفار و کتاب بر خود حمل می‌کند و آنکه به او بگوید ساکت باش نیز جمعه‌اش باطل است».