آداب مساجد (۳)

آباد ساختن مساجد:

فرد مسلمان مساجد را آباد ساخته و پایبند نمازهایش در آن می‌باشد و قلبش هرزمان در پیوند و علاقه‌ی با مساجد است. هرگز مسجد را کنار نمی‌گذارد. مسجد خانه‌ی تقوا و پرهیزگاری است و خانه‌های خداوند بر روی زمین همین مساجد می‌باشند.

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا یَعۡمُرُ مَسَٰجِدَ ٱللَّهِ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَأَقَامَ ٱلصَّلَوٰهَ وَءَاتَى ٱلزَّکَوٰهَ وَلَمۡ یَخۡشَ إِلَّا ٱللَّهَۖ فَعَسَىٰٓ أُوْلَٰٓئِکَ أَن یَکُونُواْ مِنَ ٱلۡمُهۡتَدِینَ ١٨﴾ [التوبه: ۱۸] یعنی: «مساجد خدا را تنها کسانى آباد مى‏کنند که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و نماز برپا داشته و زکات داده و جز از خدا نترسیده‏اند پس امید است که اینان از راه‏یافتگان باشند.»

وروی أن النبی صلى الله علیه وسلم قال: (إذا رأیتم الرجل یعتاد المساجد فاشهدوا له بالإیمان) [احمد و ترمذی و ابن ماجه] یعنی: «چون شخص را دیدید که به مساجد پیوسته می‌اید، به ایمان داشتن او گواهی دهید.» (این حدیث ضعیف هست)

خودداری از بلند کردن صدا و جنگ و دعوا در مسجد:

مسلمان هنگام ورود به مسجد پایبند وقار و آرامش و سکوت می‌ماند. {ذات یوم دخل عمر بن الخطاب -رضی الله عنه- المسجد، فوجد رجلین یتخاصمان ویرفعان صوتیهما، فقال لأحد الصحابه: اذهب فأْتنی بهذین، فلما جاءه الرجلان قال: من أین أنتما؟
قالا: من أهل الطائف. فقال عمر رضی الله عنه: لو کنتما من أهل البلد لأوجعتکما ضربًا، ترفعان أصواتکما فی مسجد رسول الله صلى الله علیه وسلم.} [بخاری] یعنی: «روزی حضرت عمر بن خطاب رضی الله عنه وارد مسجد شد و دید دو نفر دعوا نموده و صدایشان را بلند کرده‌اند. به یکی از صحابه گفت: برو و این دو نفر را نزدم بیاور! وقتی آن دو نزدش آمدند» گفت: «شما دو نفر از کجائید؟

گفتند: از مردم طائف.

پس گفت: اگر شما از مردم این شهر می‌بودید، شما را دردناک می‌ساختم، صداهای تان را در مسجد رسول الله صلی الله علیه وسلم بلند می‌کنید؟»

انسان مسلمان در مسجد نماز دیگران را، اگرچه با قرائت قرآن، آشفته نمی‌سازد.

کوشا بودن در نظافت و پاک نگاه داشتن مسجد:

رسول الله صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (البصاق فی المسجد خطیئه، وکفارتها دفنه) [متفق علیه] یعنی: «آب دهان انداختن در مسجد گناه است و کفاره‌ی آن دفن کردن است.»

دعاء هنگام خروج از مسجد:

انسان مسلمان با پای چپ از مسجد خارج شده و می‌گوید: (بسم الله. اللهم صلِّ على محمد. اللهم إنی أسألک من فضلک) [مسلم] یعنی: «به نام خدا. درود خدا بر محمد صلی الله علیه و سلم. الهی! درهای فضل خود را بر من بگشا.»

درنگ ننمودن افراد جنب و حائض در آن:

این افراد می‌توانند برای ضرورت از مسجد عبور نمایند. خداوند می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَقۡرَبُواْ ٱلصَّلَوٰهَ وَأَنتُمۡ سُکَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَعۡلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّىٰ تَغۡتَسِلُواْۚ﴾ [النساء: ۴۳] یعنی: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید در حال مستى به نماز نزدیک نشوید تا زمانى که بدانید چه مى‏گویید و [نیز] در حال جنابت [وارد نماز نشوید] مگر اینکه راهگذر باشید تا غسل کنید…»

عدم ساختن مساجد بر روی قبور:

پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (لعن الله الیهود اتخذوا قبور أنبیائهم مساجد) [متفق علیه] یعنی: «الله تعالی یهود را لعنت کند که قبرهای پیامبرانشان را مسجد ساختند».

میانه روی در بناء مساجد و عدم زینت دادن و آراستن آن:

رسول الله صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (ما أُمِرْتُ بتشیید المساجد) [ابوداود] یعنی: «من به برافراشته سازی مساجد فرمان داده نشده‌ام.» منظور از تشیید یا برافراشته سازی: مبالغه و زیاده روی در آراستن مساجد می‌باشد. یکبار حضرت عمر بن خطاب -رضی الله عنه- دستور بناء مسجدی را داد، و به مسئول بنای مسجد فرمود: (إیاک أن تحمِّرَ أو تُصَفِّر فتفتن الناس) یعنی: «از قرمز و زرد کردن آن بپرهیز تا مردمان را گمراه نسازد.» [بخاری]

بناء مساجد تنها به نیت کسب رضایت خداوند:

در انجام چنین کاری فرد مسلمان پاداش و اجری بس بزرگ از جانب خداوند متعال دریافت می‌نماید. پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (من بنى مسجدًا یبتغی به وجه الله؛ بنى الله له مثله فی الجنه) [متفق علیه] یعنی: «آنکه مسجدی را بنا نهد و هدف او رضایت خداوند باشد، خداوند برایش در بهشت خانه ای مانند آن می‌سازد».

در مسجد خرید و فروش نمی‌شود:

پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (إذا رأیتم من یبیع أو یبتاع فی المسجد فقولوا: لا أربح الله لک. وإذا رأیتم من ینشد ضاله فقولوا: لا ردها الله علیک) [ترمذی و نسائی] یعنی: «هرگاه دیدید کسی را که در مسجد خرید و فروش می‌کند، به او بگوئید، خداوند بر تجارتت فایده‌ای مرتب نسازد و هرگاه کسی را دیدید که گم شده‌ای را در مسجد جستجو می‌کند، به وی بگوئید خداوند آن را به تو باز نگرداند.»

اعتکاف در مسجد:

به معنی نشستن در مسجد و اقامت در آن به نیت تقرب به خداوند متعال و انجام کارهای خیر و نیکو مانند: نماز، ذکر و تسبیح و دعاء می‌باشد. فرد مسلمان می‌تواند است در مسجد تا هر مدتی که می‌خواهد اعتکاف نموده و هرگاه که بخواهد از اعتکاف بیرون آید. پیامبر صلى الله علیه وسلم در ده روز آخر رمضان اعتکاف می‌نمود و در مسجد ماندگار گشته و از تا هنگام نماز عید از ان بیرون نمی‌آمد.

خوابیدن در مسجد:

خوابیدن در مسجد اشکالی ندارد. پیامبر صلى الله علیه وسلم در مسجد می‌خوابید، و صحابه کرام -رضوان الله علیهم- نیز در مسجد می‌خوابیدند. لیکن باید مراقب نظافت و نظم و ترتیب مسجد بود.

مرتب بودن صف‌های نماز:

رسول خدا صلى الله علیه وسلم صف‌های نماز را مرتب می‌ساخت، بگونه ای که مردان در صفهای نخست می‌ایستادند و سپس کودکان و بچه‌ها و آنگاه زنان در آخر مسجد صف می‌بستند. پیامبر صلى الله علیه وسلم صف‌ها را راست نموده و می‌فرمود: (استووا، ولا تختلفوا، فتختلف قلوبکم، لِیَلِنِی منکم أولو الأحلام والنُّهَى) [مسلم] یعنی: «برابر بایستید و اختلاف نکنید، تا دلهای شما مختلف نشود، و باید عاقلان و بالغان به من نزدیک شوند».

همچنین آن حضرت صلى الله علیه وسلم فرموده‌اند: (سَوُّوا صفوفکم، فإن تسویه الصف من تمام الصلاه) [مسلم] یعنی: «صف‌های خود را برابر کنید، زیرا برابر کردن صف‌ها از جملهء کمال نماز است».