گوناگون

تعریف حرفه: یعنی هر کاری که انسان انجام می‌دهد و خواهان مهارتی معیّن و اکتسابی است و بسا اوقات، فقط یک نفر می‌تواند آن حرفه را انجام دهد.

تعریف صنعت: فعّالیتی که منجر به تولیدی محسوس و بازدهی اقتصادی می‌شود یا در خدمت منفعت معیّنی است.

تعریف کار یا عمل: می‌توان مطلق کار را این‌گونه تعریف کرد: شیوۀ مباح و جایز کسب روزی حلال و ضروری برای ادامۀ زندگی که شامل تلاش انسان برای دسترسی به منفعتی خاص برای خود یا دیگران در برابر مزدی که می‌گیرد، است. امکان دارد که این تلاش، فکری، دستی، فنّی، بدنی یا … باشد؛ فرقی نمی‌کند که برای یک نفر …

برخی از مصادیق عقل عقل بر علم و نیز بر ویژگی‌های خوب و بد و کمال و نقصان اشیا اطلاق می‌گردد. همچنین بر علم به برترین خوبی و بدترین بدی و نیز بر امور و قدرتی که باعث تشخیص خوب و بد شود، و بر معانی و مقدّماتی که منجر به تحقّق اهداف و مصالح می‌شوند و همچنین بر روش …

آغاز پیدایش عقل فیروزآبادی می‌گوید: «از زمانی که جنین شکل می‌گیرد، عقل تشکیل می‌شود و همواره رشد می‌کند تا اینکه در زمان بلوغ، کامل می‌گردد.»[۱] [۱]– القاموس المحیط، فیروزآبادی، ص ۱۳۳۶٫

معرّفی عقل نوری معنوی است که نفس از طریق آن، علوم ضروری و نظری را درک کرده و می‌فهمد. این تعریف را صاحب کتاب «القاموس المحیط» ارائه داده است.[۱] استاد محمّد نعیم یاسین در بیان ماهیّت عقل می‌گوید: عقل یکی از غرایز نفسانی یا یکی از نیروهایش است که انسان را برای درک معانی و حقایق یاری می‌رساند.[۲] [۱]– القاموس …

زندگی اجتماعی در اسلام (۲) الله می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلدِّینَ عِندَ ٱللَّهِ ٱلۡإِسۡلَٰمُۗ﴾ [آل‌عمران: ۱۹] «همانا دین [حق] از دیدگاه الله تعالی، اسلام است.» ﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ مِنَ ٱلۡکِتَٰبِ وَمُهَیۡمِنًا عَلَیۡهِۖ﴾ [المائده: ۴۸] «و [این] کتاب [قرآن] را به حق بر تو نازل کردیم درحالی ‌که تصدیق‌کنندۀ کتاب‌های پیش از خود بوده و بر آن‎ها شاهد …

مفهوم جماعت یعنی گروهی از مردم که یک یا چندین رابطه آنان را با یکدیگر جمع نموده است؛ مانند رابطۀ خویشاوندی و نژادی. بنابراین جماعت از این لحاظ، بخشی از عناصر جامعه است.[۱] [۱]– نک: الإسلام وبناء المجتمع،، ص ۱۳٫

مفهوم جامعۀ اسلامی تنها تفاوت جامعۀ اسلامی با سایر جوامع، همان ویژگی‌ها و صفات منحصر به فردش است که برخی از آن‎ها در ادامه بیان خواهد شد. پس می‌توان جامعۀ اسلامی را این‌گونه تعریف کرد: سکونت و اجتماع گروهی از مسلمانان در سرزمین خودشان براساس رابطۀ اسلامی که امورشان در پرتو قوانین و احکام اسلام است و سرپرست و حاکم …

جامعۀ بشری یعنی مجموعه‌ای از مردم که از چندین فرد تشکیل شده است.[۱] یا اینکه جامعۀ بشری یعنی تعداد زیادی از ساکنان که براساس روابط اجتماعی و مصالحی مشترک، با یکدیگر جمع شده و دارای قوانین و قدرتی که بر آنان مسلّط و مراقب است، هستند.[۲] [۱]– نک: أصول النّظام الاجتماعی فی الإسلام، محمّد بن عاشور، ص ۳۹٫ [۲]– نک: …

مفهوم اجتماع اصل این واژه از «جمع» به معنای جمع‌نمودن یک شیء و حفاظت آن از پراکندگی است. مفهوم اصلی عبارات: جَمَعَ جمعاً وجَمَّعهُ، وأجمَعهُ فاجتمَعَ و نیز تَجَمَّعَ واستَجمَعَ همان جمع‌آوری است. مجموع: یعنی آنچه از چندین جا و جنبه، گردآوری و جمع می‌گردد. ابن منظور می‌گوید که: تَجَمّعَ القوم؛ یعنی آن قوم از اینجا و آنجا جمع شدند.[۱] …

آزادی مشروط اقتصادی یعنی آزادی فرد در کسب و کار و بهره‌بردن از پاکی‌ها و انجام تمامی فعّالیّت‌های اقتصادی در چارچوب حلّیّت و ارزش‌ها و اخلاق اسلامی. علاوه بر این، اسلام شروطی را برای آزادی اقتصادی تعیین نموده که نتایج خوبش به افراد و جوامع برمی‌گردد؛ از جمله: باید فعّالیّت اقتصادی افراد، مشروع و نافع برای آنان و جوامع باشد؛ …

ویژگی‌های اقتصاد اسلامی اقتصاد اسلامی ویژگی‌های متعدّدی دارد که باعث تمایز آن از سایر نظام‌های اقتصادی شده و مهم‌ترین آن‎ها از این قرار است: اقتصاد اسلامی متّکی بر پذیرش مالکیّت دوگانه و عام که شامل مالکیّت جمعی، دولتی، بیت‌المال مسلمانان، مالکیّت خصوصی و دیدگاه ویژۀ آن دربارۀ ثروت می‌شود، است؛ در اسلام، فعّالیّت اقتصادی بر پایۀ آزادی مشروط اقتصادی است؛ …

تحقّق قدرت مادّی و دفاعی مسلمانان هدف نظام اقتصادی اسلام فقط بهبود سطح زندگی مردم و مبارزه با فقر و نداری نیست، بلکه هدفی والاتر از این؛ یعنی تحقّق قدرت مادّی و دفاعی مسلمانان را در نظر دارد تا باعث امنیّت و حفاظت‎شان گردد و دشمنی که همواره به قصد نابودی توان اقتصادی مسلمانان در کمین است را دور سازد …

کاهش تفاوت فراوان در توزیع ثروت و درآمد اسلام مخالف تفاوت زیاد در تقسیم درآمد و ثروت؛ یعنی توزیع غیرعادلانه است؛ توزیعی که یک گروه بخش بزرگی از ثروت را در اختیار گرفته و باعث می‌شود بیشتر مردم توان برآورده‌ساختن نیازهای ابتدایی و ضروری خویش را نداشته باشند. به همین سبب، فرد ثروتمند طغیان‌گر و ستمکار یا تسلّط گروهی اندک …

سرمایه‌گذاری بهینه برای تمامی منابع اقتصادی این نوع سرمایه‌گذاری برای منابع اقتصادی از اهداف مهم و اصلی نظام اقتصاد اسلامی به شمار می‌رود و به کارگیری آن‎ها در نظام مذکور، از چندین طریق صورت می‌گیرد، که مهم‌ترین‎شان از این قرار است: أ- استفاده از منابع اقتصادی برای دستیابی به رزق و روزی پاک و دوری از تولید کالاها یا خدمات …

مفهوم لغوی اقتصاد ریشۀ این واژه، «قصد یقصد قصداً» است. «قصد» چندین معنا دارد؛ از جمله: راستی و اعتدال، عدالت، سهولت، نزدیکی، اعتدال، میانه‌روی و راه و روش.[۱] مفهوم اقتصاد نیز نزدیک به مفاهیم «قصد» بوده و به معنای میانه‌روی و اعتدال در امور است. معنا و اصل دانش اقتصاد همین بوده و آیات قرآن در مواضع متعدّدی بیانگر مفهوم …

مشورت در برخی امور با دموکراسی، مشترک و در برخی موارد، متفاوت است. این دو معیار در موارد زیر با یکدیگر مشترک هستند: نامزدی رئیس جمهور و انتخاب آن از میان مردم؛ ردّ و ترک تمامی انواع حکومت مطلق یا دیکتاتوری و قبیله‌ای و مذهبی -همچون حکومت کاهنان و روحانیان-، زیرا اسلام دین کهانت و روحانیّت نیست و مردان و …

مفهوم اصطلاحی شورا برای این اصطلاح چندین تعریف بیان شده است. در تعریف آن می‌توان گفت: مشورت یعنی گرفتن نظر و دیدگاه صاحب‌نظران و بررسی و مقایسۀ آن‎ها برای رسیدن به حقیقتِ موضوعی از مسائل.[۱] یا اینکه: مشورت یعنی دیدگاه صاحب‌نظران در امور برای روشن‌شدن و ابراز مصلحت شرعی.[۲] بر این اساس، مشورت از دو طرف شکل می‌گیرد؛ یکی که …

مقاصد و اهداف قضاوت با بیان مطالب پیشین، بخشی از اهداف این موضوع روشن گردید و در ادامه، مهم‌ترین مقاصد قضاوت به طور مختصر بیان می‌شود: حلّ اختلافات از طریق صلح یا حکم قطعی و لازمِ قضایی؛ گرفتن حقوق از فرد ستمکار و رساندن آن به انسان مستحق؛ توجّه به اموال یتیمان، دیوانگان و بی‌خردان و منع آنان از تصرّف …

جایگاه و اهمّیت قضاوت این موضوع جایگاهی بزرگ و اهمّیت فراوانی دارد، زیرا از ضروریّات حکومت و یکی از بزرگ‌ترین پایه‌های هر دولتی به شمار می‌رود و مصلحت مردم وابسته به وجود قضاوت و توجّه به آن است. اگر قضاوت از بین برود، جامعه فرو می‌پاشد، کارها خراب می‌شود، حقوق تباه می‌گردد و هرج و مرج رواج می‌یابد. به سبب …

نظام قضایی در اسلام ۱- مفهوم قضاء أ- مفهوم لغوی قضاء این واژه در اصل، مصدر فعل «قضی یقضی قضاءًا» است. ابن فارس در این باره می‌گوید: «قاف، ضاد و حرف معتل [یاء]، در اصل به معنای استواری و محکم‌بودن و اجرای یک کار به صورت صحیح است.»[۱] قضاء یعنی حکم، ساخت، لازم و بیان. کلمۀ مذکور در اصل به …

شریعت اسلام و نظام‎های بشری در مبحث قبلی، برخی از ویژگی‌های منحصر به فرد دین اسلام و نظام سیاسی آن بیان گردید. برای تشخیص و برتری شریعت اسلام از سایر نظام‌های بشری همین کافی است که دین اسلام از جانب پروردگار و آفریدگار دانا به مصالح بندگان آمده است. بر خلاف نظام‌های بشری که دچار تمایلات، غفلت، جهل، نقصان و …

ویژگی‌‌های نظام سیاسی در دین اسلام  (واقعی‌بودن و تناسب با فطرت) نظام سیاسی برخوردار از این ویژگی است و امکان اجرا و تحقّق در زندگی بشری را دارد، چون دور از حقایق و امور زندگی نیست. بنابراین دین اسلام نظامی غرق در خیال و تمثیل نبوده که حقیقت نداشته باشد و فقط تصوّری ذهنی به شمار رود. بلکه این نظام …

ویژگی‌‌های نظام سیاسی در دین اسلام  (میانه‌روی) اسلام از لحاظ اعتقادی میانه بوده و شریعتش در میان افراط و تفریط است. این دین در نظام‌های خویش نیز میانه است؛ از جمله نظام سیاسی اسلام که نه دیکتاتوری متجاوز و نه دموکراسی سهل‌انگار و غافل است. الله ـ مسلمانان را میانه‌رو توصیف کرده است: ﴿وَکَذَٰلِکَ جَعَلۡنَٰکُمۡ أُمَّهٗ وَسَطٗا لِّتَکُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى ٱلنَّاسِ …

ویژگی‌‌های نظام سیاسی در دین اسلام (جهان‌شمولی) نظام سیاسی در اسلام برخوردار از صفتی جهانی است، چون به طور یکسان برای همۀ مردم و هر زمان و مکان و امّت و شرایطی نازل شده است. بنابراین شریعت اسلام بهترین قانون برای ادارۀ امور امّت و برترین حکم در موقع ابهام و مشتبه‌شدن مصالح یا اختلاف در حقوق است. جهانی‌بودن نظام …

 ویژگی‌‌های نظام سیاسی در دین اسلام (عمومیّت و فراگیری) الله می‌فرماید: ﴿مَّا فَرَّطۡنَا فِی ٱلۡکِتَٰبِ مِن شَیۡءٖۚ﴾ [الأنعام: ۳۸] «ما در کتاب [لوح محفوظ] هیچ چیزی را فرو گذار نکردیم.» نظام سیاسی اسلام هیچ‌یک از امور مهم برای حاکم یا مردم را رها و ترک نکرده، بلکه تمامی تکالیف و حقوق حاکم و نیز مسؤولیّت‌ها و حقوق مردم که برای …

ویژگی‌‌های نظام سیاسی در دین اسلام (الهی‌بودن) اسلام دین فطرت و صلح و امنیّت است و شریعت اسلامی ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. نظام سیاسی در اسلام یکی از بخش‌های دین اسلام بوده و صفات ماندگارش باعث آشکارشدن نقش آن و تفاوتش با نظام‌های سیاسی دیگر شده است. مهم‌‌ترین ویژگی‌های نظام سیاسی اسلام از این قرار است: ۱- الهی‌بودن این …

مفهوم نظام سیاسی این اصطلاح از چندین جنبه، مورد بررسی قرار گرفته و تعریف می‌شود: أ- بر هرآنچه مربوط به ادارۀ دولت و سیستم حکومتی آن باشد، اطلاق می‌گردد؛ ب- بر بخش و جنبه‌ای از حکومت اطلاق می‌شود؛ از این لحاظ که حکومت شامل نظام سیاسی، اداری، مالی و قضایی است؛ ج- انواع دیگری از نظم و احکام و قوانینی …

مفهوم لغوی «سیاسی» سیاسی منسوب به سیاسه؛ مصدر فعل «ساسَ یَسوسُ» است. سیاست و سَوس به معنای ریاست، طبیعت و سرشت است. سیاست یعنی انجام یک کار به طور شایسته و لازم. چنانکه گفته می‌شود: ساسُوهم سَوسًا، و زمانی که فردی را رئیس گروهی قرار دهند، می‌گویند: سَوَّسُوه، وأساسُوه. ساسَ الأمر سیاسهً؛ یعنی آن را انجام داد، وسَوَّسه القومُ؛ یعنی …

مفهوم لغوی «نظام» این واژه اسم مصدرِ فعل: نَظَمَ یَنظم نظمًا ونظامًا -اسم مصدر- است. نظم به معنای جمع و گردآوری است، چنانکه گفته می‌شود: «نظمتُ اللّؤلؤَ»؛ یعنی آن را در رشته یا نخی جمع کردم. هر چیزی را که با چیز دیگری متّصل نمایی یا با آن جمع کنی، در حقیقت به آن‎ها نظم داده‌ای. نظام یعنی آنچه اشیاء …

الله توبه و توبه‌کنندگان را دوست دارد عبادت توبه یکی از محبوب‌ترین و بهترین عبادات در نزد الله تعالی است و او توبه‌کنندگان را دوست دارد: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ یُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِینَ وَیُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِینَ﴾ [البقره: ۲۲۲] «به راستی که الله توبه‌کنندگان را دوست ‌دارد و [نیز] پاکان را دوست می‌دارد.»

مفهوم ذنوب ذنوب جمع «ذنب» به معنای گناه و جرم و معصیت بوده که جمعش، ذنوب و جمع الجمع آن، ذنوبات می‌شود.[۱] ذنب در اصل به معنای گرفتن دُم یک چیز است، چنانکه گفته می‌شود: «ذَنَبتُهُ أصبتُ ذَنَبَهُ» و این عبارت در هر کاری که پیامد بدی داشته باشد، کاربرد دارد و به همین علّت، گناه، تبعه؛ یعنی عاقبت و …

تعریف قبر محلّ دفن انسان که جمعش قبور می‌شود و «مقبُره» یا «مقبَره» محلّ قبرستان و «مقبَر» محلّ قبر را گویند.[۱] [۱]– نک: لسان العرب، ج ۵، ص ۶۸٫

محلّ سکونت جنّیان آن‎ها بر روی زمینی که ما زندگی می‌کنیم، سکونت دارند و بیشتر در خرابه‌ها و بیابان‎ها و محلّ نجاست؛ همچون حمّام، توالت، زباله‌دان، قبرستان و امثال آن که جایگاه شیاطین است، جمع می‌شوند.[۱] احادیثی در رابطه با منع نمازخواندن در حمّام بیان شده، زیرا محلّ نجاست و جایگاه شیطان بوده و نیز خواندن نماز در قبرستان منع …

قرآن کریم قرآن، آخرین، خاتم، طولانی­ترین و جامع­ترین کتاب­های آسمانی و حاکم بر آن‎هاست. در مبحث منابع قانونگذاری اسلام، مطالبی دربارۀ قرآن کریم بیان شد. در ادامه نیز سخنانی در این زمینه مطرح خواهد گشت؛ یعنی در مبحث اعجاز قرآن، در فصل هشتم که مربوط به دلایل حقّانیّت اسلام است.

اینکه می گوییم ماه حرام معنایش چیست ؟ چرا به ۴ ماه از سال ماه حرام گفته می شود ؟ و آیا این ماهها عبادات خاصی دارد که بتوان خشنودی الله مهربان را بیشتر کسب کرد؟     الحمدلله، الله متعال چهار ماه از سال را بعنوان ماههای حرام مستثنی کرده است، چنانکه می فرماید: « إنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِندَ …

در میان نویسندگان معمول و متداول است که به کثرت در مباحث علمی، از علائم و نشانه‌های اختصاری استفاده می‌کنند که در اینجا نیز ما به ذکر پاره‌ای از آن‌ها می‌پردازیم که عبارتند از: ردیف علامت و نشانه معنی و مفهوم ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ …

«التنبیه»: از «نبه» گرفته شده و به معنای «آگاهی و هوشیاری» است (و «تنبیه»: یعنی بیدار کردن، هوشیار ساختن، و آگاه کردن کسی بر امری). و در اینجا مصدر (که «التنبیه» باشد) به معنای «اسم مفعول» [یعنی «مُنبَّه بِه»] است یعنی «کاری که باید نسبت به آن آگاه شد».   «الفائده»: در لغت به این معنی است: «کل ما استفید …

واژه‌های استفهام و پرسش واژه‌هایی که برای سؤال و پرسش به کار می‌روند، ده تا هستند که عبارتند از: ۱ و ۲ – «ما» و «ماهو»: به ذریعه‌ی این دو واژه، ازماهیت اشیاء، سؤال می‌شود. ۳- «أی»: به وسیله‌ی این واژه از «مُمیز» اشیاء سوال می‌شود. ۴- «کیف»: برای سؤال ازکیفیت و حالت ۵- «مَن»: برای سؤال از افراد و …

ضابطه‌ی واژه‌های عجمی و عربی واژه‌های عجمی (غیرعربی) ، بدین جهت «عجمی» محسوب می‌شوند، چرا که واضع نخست آن‌ها، عجم و غیرعرب بوده است. بنابراین اگر بعدها عرب‌ها نیز آن واژه‌ی عجمی را در محاورات خویش، به کار برند، ضرری به عجمی بودن آن نمی‌رسانند چرا که واضعِ نخست آن، عجمی بوده است. به عنوان مثال: اگر فردی عرب، نام …

«مشهورترین علمای اباضیه» از مشهورترین علمای این فرقه، می‌توان به این افراد اشاره کرد: محمد بن یوسف بن اطفیش (متوفی ۱۳۴۳ه‍). «عبدالله بن حمید سالمی»، مشهور به «عبده الضریر» (متوفی ۱۳۳۲ه‍). صالح بن علی حارثی (متوفی ۱۳۱۴ه‍).

فرقه اباضیه   «اباضیه»:[۱] فرقه‌ای از فرق خوارج[۲] به شمار می‌آید که مؤسس و رئیس آن: «عبدالله بن أباض تمیمی» (متوفی ۸۰ ه‍) می‌باشد. این فرقه، از لحاظ آراء و افکار نزدیکترین فرقه از میان فرق خوارج، به جماعت اسلامی به شمار می‌آیند، آن‌ها نسبت به دیگر فرق خوارج از دروغ و غلو، بسیار دور و به اعتدال و میانه روی، …

ائمه و بزرگان مشهور زیدیه مشهورترین ائمه زیدیه عبارتند از امام هادی، یحیی بن حسین زاهد بن قاسم (متوفی ۲۹۸ه‍). حسن بن زیدبن محمد بن اسماعیل (متوفی ۲۵۰ه‍). قاسم بن ابراهیم علوی (متوفی ۴۵۵). محمد بن اسماعیل صنعانی (متوفی ۸۵۲ه‍). وی نویسنده‌ی کتاب «سبل السلام» می‌باشد، کتابی که دراصل شرح «بلوغ المرام من أدله الاحکام» نوشته‌ی حافظ ابن حجر می‌باشد. …

کشورهایی که مذهب حنابله در آن‌ها انتشار یافت امام احمد به سال ۲۴۱ ه‍ . ق درگذشت و چهره در نقاب خاک کشید، و مذهبش نیز در برخی از بلاد، مانند بغداد، مصر، فلسطین و نجد، انتشار یافت. ولی به جهت اسباب و عواملی که در زیر بدان‌ها اشاره می‌گردد، پیروانش در اقلیت بسیار کمی، به سر می‌برند. این اسباب …