قرآن و سنت

اعجاز تشریعی (۱) سخن از اعجاز تشریعی قرآن به معنای بیان نظام جاوید هستی و موجودات است. ذاتی که این جهان را از نیستی به وجود آورد و مخلوقات بیشماری را در آن قرار داد و انسان را بهترین مخلوقات گردانید، برای این مخلوق برتر، قانونی در زندگی تعیین کرد تا رفتارش را در دنیا سامان دهد و رابطۀ وی …

اعجاز علمی – تجربی قرآن مراد از این نوع اعجاز قرآنی، آیاتی است که دربارۀ قوانین الهی در هستی و نظام آن و انواع عنایت و توجّه الله متعال نسبت به مخلوقات بیان شده است. این نوع اعجاز، زمینه و میدان وسیعی برای دقّت و تفکّر بوده و آیات بسیاری از قرآن کریم در این باره نازل شده و جزئیّات …

استفادۀ قرآن از روش تقسیم و بخش‌بخش‌کردن شیوه‌ای جدید در زبان عربی که در فصل‌فصل کردن و دسته‌دسته‌نمودن مطالب کاربرد دارد.[۱] [۱]– نک: تفسیر التّحریر والتّنویر، ج ۱، ص ۱۲۰٫

تکرار قصّه‌ها با بهترین نوع بیان در قرآن یکی دیگر از مظاهر و نشانه‌های بلاغت قرآن، بیان قصّه‌ها به بهترین شکل ممکن و آوردن آن‎ها در سوره‌های متفاوت براساس اقتضای حال و مقام است، به گونه‌ای که اگر حکایت و نقل آن‎ها در مواضع متعدّد مقایسه شود، در درجه و مرتبۀ واحدی از بلاغت قرار دارند و باهم یکسانند. ولی …

خالی‌بودن قرآن از ظاهرسازی و تکلّف در شعر، خطبه و یا نامۀ برخی از سخنوران، نوعی تکلّف و ظاهرسازی یافت می‌شود و برخی سخنانشان خوب، برخی متوسّط و برخی بی‌ارزش است و تکلّف در آن‎ها احساس می‌گردد. چنین ویژگی و صفتی بر سخن منظوم و منثور آنان برای بیان معنا با کلامی موزون یا غیرموزون دیده می‌شود. امّا قرآن کریم …

قرآن و بیان سخن به اندازۀ نیاز و حقیقت مشخّص است که قرآن کریم حقایقی را بیان نموده و از این طریق، شریعتی گسترده را تاسیس کرده است. قرآن در این زمینه همچون شیوۀ سخنوران را در آوردن مدح، رثا، تبریک، غزل و توصیف صحنه‌ها و … را پیش نگرفته است؛ شیوۀ کسانی که مهار افکارشان را رها نموده و …

تناسب زیبایی بیان قرآن بدون هیچ نوع اختلاف و تناقض فرد سخنوری را می‌بینی که سخنانی زیبا ارائه می‌دهد و معانی جذّابی بیان می‌کند، امّا وقتی سخنش طولانی شود و موارد متعدّدی را بر زبان آورد، تفاوت آشکاری در شیوایی و فصاحت سخنانش دیده می‌شود، به گونه‌ای که می‌توانی ضعف و سستی عباراتش را بیان نمایی و با نقدی صحیح، …

قرآن و رساندن معانی کامل که با توجّه به موقعیّت، به طور صریح یا با اشاره بیان گشته‌اند. به آیه‌ای نگاه می‌کنی و معنای اصلی آن را به دقّت بررسی می‌نمایی و درحالی این آیه را تمام می‌کنی که فواید بسیاری را به دست آورده‌ای؛ مثلا حکمی را صادر نموده، دلیلی بیان کرده، موعظه و پندی ارائه داده یا حکمتی …

استحکام دلالت واژگان و عبارات قرآن و حاضرساختن معانی در ذهن در این کتاب، تشبیهاتی جذّاب، مَثَل‌هایی زیبا، استعاراتی شگفت‌انگیز و نو، مجازهایی لطیف، کنایه‌هایی بی‌نظیر و تعریض و اشاراتی متناسب با موقعیّت می‌بینی که از سخن صریح نیز زیباتر و جذّاب‌ترند.

استواری نظم قرآن کتاب آسمانی مسلمانان از این لحاظ، در اوج قرار دارد و به نهایت رسیده است. هیچ فرد آگاه به قوانین و شروط سخنوری و آشنا به سخن بلیغان، نمی‌تواند به عبارتی از جملات قرآن اشاره نماید و بگوید که ای کاش در این محل قرار نمی‌گرفت، یا اینکه به واژه‌ای اشاره نماید و بگوید: اگر فلان کلمه …

فصاحت مفردات قرآن تمامی کلمات این کتاب جاوید متناسب بوده و در محلّ خود قرار گرفته و کاملا برای گوش، آشنا و روان است.

ویژگی‎های اسلوب اعجازآور قرآنی بلاغت سخن بدون تردید اسلوب قرآن کریم دارای ویژگی‌های مهم و اعجازآوری از لحاظ بلاغت و بیان جذّاب خود است. بلاغت سخن یعنی اینکه یک سخن دارای الفاظی فصیح و نظمی محکم و استوار باشد و دلالتی منظّم و کافی بر معنا کند. فصاحت الفاظ یعنی تلفّظ و جریان کلمات بر زبان و شنیدن آن‎ها با …

انواع اعجاز قرآنی بدون تردید قرآن کریم اعجازآور و معجزه است و برخی از پژوهشگران معتقدند که اعجاز این کتاب آسمانی عام و فراگیر بوده و از این انواع نام می‌برند: اعجاز بیانی، اعجاز علمی – تجربی، اعجاز تشریعی و اعجاز غیبی؛ مشهورترین انواع اعجاز قرآنی از دیدگاه محقّقان، همین موارد است. آنان آیۀ زیر را دلیل می‌آورند: ﴿مَّا فَرَّطۡنَا …

اعجاز قرآن کریم هر پیامبری معجزه‌ای دارد که دلیلی از ادلّۀ نبوّت و رسالتش بوده و نشان می‌دهد که وی فرستاده‌ای از جانب الله است، چون بدون معجزه، حجّت الهی بر مخلوقات برای ایمان به پیامبرانش اثبات نمی‌گردد. هر اندازه هم که پیامبری دارای اخلاقی والا، همّتی عالی، استعدادی فراوان، ذهنی فعّال و منزلت و مقامی رفیع و شریف در …

ردّ دسیسۀ مخالفان مبنی بر نسبت‌دادن ترور به اسلام و مسلمانان اگر مطالبی که در مباحث پیشین بیان شد، تو را شگفت‌زده نمود، بدان عجیب‌تر آن است که بسیاری از ستمکاران و منحرفان از عدالت و حقایق تاریخی، دین اسلام و پیامبر صلی الله علیه وسلم را متّهم به سنگدلی، خشونت و زیاده‌روی و ترور و امثال آن می‌کنند!!! قطعاً این …

حمایت از محدودۀ اسلام و دفاع از آن، ترور نیست محدودۀ اسلام یعنی مرز شهرها و نواحی آن، چون محلّ سلطه و قلمرو دین اسلام به شمار می‌رود. و دفاع از این قلمرو باعث حفاظت و نجات مسلمانان از تجاوز و ستم دشمنان می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین اهداف اسلام، این است که امّت اسلامی دارای شکوه و محترم و از …

دین اسلام آزادی‌ها را تضمین و منظّم کرده است این مورد، یکی از بارزترین علائم و نمودهای اسلام به شمار می‌رود؛ آزادی اندیشه و تفکّر در دین اسلام تضمین شده و وجود دارد و الله ﻷ به انسان حسّ شنوایی و بینایی و قلب بخشیده تا بیندیشد و تفکّر نماید و به حقیقت رسد. آدمی مأمور است که خوب و درست …

اسلام تجاوز و ستم فرد بر خودش را نیز حرام کرده است از دیدگاه دین اسلام، فقط ستم بر دیگران ممنوع نیست، بلکه ستم بر خود نیز که خاص‌ترین دارایی انسان به شمار می‌رود، ممنوع است. اسلام اجازه نمی‌دهد که کسی عقلش را فاسد نماید یا سلامتی‌اش را به خطر اندازد، چه رسد به اینکه خواسته باشد خود را بکشد! …

اسلام به دنبال حفظ جان‎هاست (۲) نفسی که الله تعالی کشتن آن را به ناحق، حرام گردانیده، عام و فراگیر بوده و شامل کشتن انسان مؤمن می‌شود، چنانکه الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَمَن یَقۡتُلۡ مُؤۡمِنٗا مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآؤُهُۥ جَهَنَّمُ خَٰلِدٗا فِیهَا وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِ وَلَعَنَهُۥ وَأَعَدَّ لَهُۥ عَذَابًا عَظِیمٗا﴾ [النّساء: ۹۳] «و هرکس مؤمنی را از روی عمد به قتل رساند، کیفرش …

اسلام به دنبال حفظ جان‎هاست (۱) بر این اساس، کشتن انسان را به ناحق حرام و ممنوع اعلام کرده و قصاص قاتل را لازم گردانیده و به همین سبب، در کشورهای اسلامی که احکام شریعت اجرا می‌شود، کشت و کشتار کم اتّفاق می‌افتد. اگر انسان بفهمد و یقین کند که در صورت کشتن فردی به ناحق، کشته خواهد شد، قطعاً …

اسلام به دنبال حفظ اموال است این کار سبب اشاعه و انتشار صلح و آرامش و امنیّت می‌شود و به همین علّت، دین اسلام مردم را تشویق به امانتداری نموده و امانتداران را ستوده و آنان را به حیاتی خوش و ورود به بهشت وعده داده است. همچنین دزدی را ممنوع و حرام گردانیده و فرد دزد را تهدید به …

الله تعالی مؤمنانی که بی‌خردی و نادانی را با سلام پاسخ می‌دهند، ستوده است الله در بیان صفات بندگان الهی می‌فرماید: ﴿وَإِذَا خَاطَبَهُمُ ٱلۡجَٰهِلُونَ قَالُواْ سَلَٰمٗا﴾ [الفرقان: ۶۳] «و هنگامی‌ که جاهلان این افراد را مخاطب قرار دهند [و سخنان نابخردانه و ناسزا گویند]، به آنان سلام گویند [و از این افراد روی می‌گردانند].» و در جایی دیگر می‌فرماید: ﴿وَإِذَا …

تحیّت مسلمانان در بهشت، سلام است الله می‌فرماید: ﴿وَتَحِیَّتُهُمۡ فِیهَا سَلَٰمٞۚ﴾ [یونس: ۱۰] «و تحیّت‎شان در آن، سلام است.» الله متعال دربارۀ تحیّت فرشتگان برای اهل بهشت می‌فرماید: ﴿سَلَٰمٌ عَلَیۡکُم بِمَا صَبَرۡتُمۡۚ فَنِعۡمَ عُقۡبَى ٱلدَّارِ﴾ [الرّعد: ۲۴] «[و به آنان می‌گویند:] سلام بر شما به [سبب] آنچه صبر نموده‌اید، پس چه خوب است عاقبت آن سرای [جاویدان]!» و نیز می‌فرماید: …

بهترین تحیّت و درود در بین مسلمانان، سلام است یعنی اینکه تحیّت‌گوینده بگوید: السّلام علیکم، یا السّلام علیکم ورحمه الله، یا السّلام علیکم ورحمه الله وبرکاته. و فردی که به وی سلام عرض شده، پاسخ دهد: وعلیکم، یا وعلیکم السّلام، یا وعلیکم السّلام ورحمه الله، یا وعلیکم السّلام ورحمه الله وبرکاته. نووی می‌گوید: «مستحب است کسی که شروع به سلام …

پیامبر مردم را بر افشا و آشکارساختن سلام تشویق نموده و آن را یکی از بزرگ‌ترین اسباب مهربانی و محبّت و ورود به بهشت دانستند. ابوهریره  نقل نموده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَا تَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ حَتَّى تُؤْمِنُوا، وَلَا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَوَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى شَیْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ؟ أَفْشُوا السَّلَامَ بَیْنَکُمْ»[۱]؛ «وارد بهشت نمی‌شوید تا اینکه ایمان بیاورید …

واژۀ «سلام» از «سِلم» گرفته شده است سِلم و سلام از اسامی اسلام به شمار می‌رود. الله می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱدۡخُلُواْ فِی ٱلسِّلۡمِ کَآفَّهٗ﴾ [البقره: ۲۰۸] «ای کسانی‌ که ایمان آورده‌اید! همگی به اسلام [و اطاعت الله] در آیید.» مراد از «سِلم» در آیۀ فوق، اسلام است.[۱] الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَا تَقُولُواْ لِمَنۡ أَلۡقَىٰٓ إِلَیۡکُمُ ٱلسَّلَٰمَ لَسۡتَ مُؤۡمِنٗا﴾ [النّساء: …

سلام یکی از نام‌های الهی است الله می‌فرماید: ﴿هُوَ ٱللَّهُ ٱلَّذِی لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡمَلِکُ ٱلۡقُدُّوسُ ٱلسَّلَٰمُ ٱلۡمُؤۡمِنُ ٱلۡمُهَیۡمِنُ ٱلۡعَزِیزُ ٱلۡجَبَّارُ ٱلۡمُتَکَبِّرُۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا یُشۡرِکُونَ﴾ [الحشر: ۲۳] «او الله است که جز وی معبودی [راستین] نیست، پادشاه، بی‌نهایت پاک، منزّه [و سالم از هر عیب]، ایمنی‌دهنده، نگهبان پیروزمند، جبّار [جبران‌کننده] و شایستۀ عظمت و بزرگی است. الله تعالی …

شریعت اسلام قوانینی را برای حفاظت از حوادثی که منجر به مرگ انسان‎ها یا رسیدن ضرر به مردم می‌شود، تعیین کرده است اسلام این قوانین را با اوامر و نواهی متعدّد و روشنی بیان نموده که هرکس آن‎ها را رعایت کند، قطعاً سالم می‌ماند و در معرض نابودی و بیماری قرار نمی‌گیرد؛ به عنوان نمونه، رسول الله صلی الله علیه وسلم …

آداب غذاخوردن در دین اسلام، دارای اشارات بسیاری برای حفظ سلامتی است دکتر محمّد دقر می‌گوید: «آداب غذاخوردن یکی از شاهکارهای سیرۀ بزرگ نبوی به شمار می‌رود و هدفش این بوده که انسان مسلمان غذایی پاک و خالی از هر نوع آلودگی مصرف نماید. دستور داده شده که با دست راست غذا بخورد و قبل و بعد از غذا، دستانش …

بیان برخی از امور درمانی دین اسلام از طریق وحی، مسلمانان را متوجّه آنچه برایشان فایده دارد، نموده است، چنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «عَلَیْکُمْ بِهَذِهِ الحَبَّهِ السَّوْدَاءِ؛ فإِنَّ فِیها شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ»[۱]؛ «بر شما باد که از این دانۀ سیاه [سیاهدانه] استفاده کنید، چون شفای هر دردی در آن است.» علاوه بر این، قرآن کریم مردم را …

اسلام پیش از آفرینش و تولید مثل، به سلامتی انسان اهمّیت داده است چون ارشاد نموده که شریک خوبی -زن یا مرد- برای زندگی انتخاب شود تا نسلی سالم تولید نمایند. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «تَخَیَّرُوا لِنُطَفِکُمْ»[۱]؛ «[بهترین و پاک‌ترین زنان] را برای نطفه‌های خود انتخاب کنید.» علاوه بر این، تشویق و سفارش به شیردهی نموده و تأکید کرده …

از دیدگاه فقیهان، حفظ سلامتی یکی از مقاصد و اهداف شریعت است زیرا در تمامی احکام اسلامی به این هدف -یعنی حفظ بدن و سلامتی آن- بسیار توجّه شده و بلکه رکنی اساسی به شمار می‌رود. به همین سبب، یکی از مهم‌ترین دعاهای پیامبر صلی الله علیه وسلم این بود که از الله تعالی درخواست عافیت ‌داشتند و بلکه آن را …

کمک دانشمندان مسلمان به توسعه و پیشرفت علم پزشکی اروپائیان قرون وسطی، چندین سال در تاریکی جهل بودند و این دوره، عصر رکود و ضعف تمدّن آنان به شمار می‌رود. در همان زمان، کشورهای اسلامی از لحاظ علمی بسیار شکوفا و پررونق گشتند، به گونه‌ای که محلّ تجمّع جویندگان علم و معرفت؛ به‎ویژه از کشورهای اروپایی شدند و آنان قصد …

پیامبر مردم را تشویق به فراگیری علم پزشکی و پیشرفت در آن کردند از بارزترین دلایل موجود، این حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم است که فرمودند: «مَا أَنْزَلَ اللَّهُ دَاءً إِلَّا أَنْزَلَ لَهُ شِفَاءً»[۱]؛ «هر نوع بیماری [و مرضی] که الله تعالی مقدّر کرده است، قطعاً شفا [و درمانی] نیز برای آن تعیین نموده است.» «أَنْزَلَ» به معنای «قدَّر»؛ یعنی …

ارشاد و سفارش مردم به جرّاحی پزشکی سنّت نبوی کار مزبور را جایز دانسته و آن را مشروع می‌داند. این مطلب با توجّه به بسیاری از احادیث نبوی روشن می‌گردد؛ از جمله احادیثی که دربارۀ حجامت آمده است. از ابن عبّاس  روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم سرشان را حجامت کردند.[۱] همچنین نقل شده که جابر بن عبدالله به …

ورود متون بسیاری دربارۀ مشروعیّت درمان و راهنمایی و ارشاد مردم بر این کار علاوه بر مطالبی که قبلاً بیان شد، الله می‌فرماید: ﴿مِنۡ أَجۡلِ ذَٰلِکَ کَتَبۡنَا عَلَىٰ بَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ أَنَّهُۥ مَن قَتَلَ نَفۡسَۢا بِغَیۡرِ نَفۡسٍ أَوۡ فَسَادٖ فِی ٱلۡأَرۡضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ ٱلنَّاسَ جَمِیعٗا وَمَنۡ أَحۡیَاهَا فَکَأَنَّمَآ أَحۡیَا ٱلنَّاسَ جَمِیعٗاۚ وَلَقَدۡ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُنَا بِٱلۡبَیِّنَٰتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیرٗا مِّنۡهُم بَعۡدَ ذَٰلِکَ …

وجود اشاراتی فراوان برای حفظ سلامتی مثلاً دین اسلام نوشیدن شراب را حرام دانسته و روشن است که شراب ضررهای زیادی بر سلامتی انسان دارد؛ قلب را ضعیف، کلّیه‌ها را خراب و کبد را پاره می‌کند و زیان‎های مختلف دیگری نیز دارد. دین اسلام امور فحشا؛ مانند زنا و لواط را حرام کرده و قطعاً این کارها ضررهای بسیاری دارند؛ …

دین اسلام به میانه‌روی در خوردن و نوشیدن توصیه نموده است تأثیر این مورد بر حفظ سلامتی و دچارنشدن به بیماری‌ها بر کسی پوشیده نیست. امّا خودداری از خوردن و نوشیدن یا ترک آنچه بدن به آن نیاز دارد، باعث نابودی یا بیماری می‌شود. همان گونه که زیاده‌روی در خوردن و نوشیدن از بزرگ‌ترین عوامل بیماری‌های مختلف است. بنابراین میانه‌روی …

تحریم کار نامشروع: این مورد یکی از قوانین کار از دیدگاه اسلام به شمار می‌رود؛ علاوه بر اینکه اسلام مردم را تشویق و تحریک به کار و تلاش می‌نماید تا با عزّت و کرامت زندگی کنند، آنان را از کارهای ممنوع و حرام نیز باز می‌دارد. الله ـ می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُلُواْ مِن طَیِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰکُمۡ وَٱشۡکُرُواْ لِلَّهِ إِن کُنتُمۡ …

قناعت به دستمزدی که با کارفرما بر آن توافق شده و دوری از دست‌درازی به اموال کارفرما.[۱] رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرمایند: «مَنِ اسْتَعْمَلْنَاهُ عَلَى عَمَلٍ فَرَزَقْنَاهُ رِزْقًا، فَمَا أَخَذَ بَعْدَ ذَلِکَ فَهُوَ غُلُولٌ»[۲]؛ «[اگر] کسی را که بر کاری گماشتیم و رزق [و مزدی] به او دادیم، آنچه علاوه بر آن بردارد، قطعاً خیانت است.» [۱]– نک: العمل …

حفاظت اسرار کار: یعنی تلاش در زمینۀ مصلحت کسی که اسرار خود را در اختیار کارگر گذاشته و دوری از افشای رازی از اسرارش.

درستکاری و انجام کار به همان شیوه‌ای که توافق شده است. این مورد با کار خوب و صحیح و بدون غفلت و کوتاهی صورت می‌گیرد. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ یُحِبُّ إِذَا عَمِلَ أَحَدُکُمْ عَمَلًا أَنْ یُتْقِنَهُ»[۱]؛ «همانا الله تعالی دوست دارد که وقتی کسی از شما کاری می‌کند، آن را خوب [و به نحو احسن …

تکالیف کارگران: در مقابل حقوقی که اسلام آن‎ها را برای کارگران تعیین نموده است، تأکید دارد که باید این افراد پایبند به رعایت تکالیفی باشند، که مهم‌ترین آن‎ها از این قرار است: أ- صداقت و اخلاص در کار و امانت و مراقب‌دانستن الله تعالی. اگر کارفرما مسؤول است، کارگر نیز امین و مسؤول در حضور الله ﻷ است که می‌فرماید: ﴿۞إِنَّ …

حقوق و تکالیف کارگران: حقوق گارگران: به طور خلاصه، مهم‌ترین حقوق آنان از این قرار است: أ- گرفتن مزد به طور کامل: یعنی دادن حقّ فرد مستحق پس از انجام آنچه بر عهده‌اش بوده است؛ ب- رعایت جایگاه و کرامت کارگر و وادارنکردن وی به کاری که در توانش نیست؛ ت- ایمنی او از مشکلات و مصیبت‌های کار و جبران …

قوانین حاکم بر کار از دیدگاه اسلام دین اسلام قوانینی را برای کار تعیین نموده و رابطۀ میان کارگر و کارفرما را منظّم ساخته و این رابطه را به‎وسیلۀ آنچه در فقه اسلامی با نام «عقد» یا قرارداد شناخته می‌شود، سامان داده است. همچنین این رابطه را بر اساسی بسیار روشن و ضمانت کامل حقوق قرار داده است. در مقابل، …