فقه

هیأت‌های نماز پانزده چیز است، و مراد از هیأت‌های نماز چیزهایی می‌باشد که با سجده سهو جبران نمی‌شود، پس ترک آن‌ها نیازی به سجده سهو ندارد. ۱- بلند کردن دست‌ها به هنگام گفتن تکبیر تحریم، و به وقت رکوع و برخاستن از رکوع، و به وقت برخاستن از تشهد اول. به این ترتیب که کف دو دستان و انگشتان دستان …

سنن نماز بعد از دخول در آن دو چیز است: اول تشهد اول (در نمازهای بیش از دو رکعتی بعد از دو رکعت اول)، چون عبدالله بن مالک بن بحینه روایت کرده است که: «قَامَ فِی صَلاهِ الظُّهرِ وَعَلَیْهِ جُلُوسٍ (أی جُلُوسَ التَّشَهُّدِ الأَوَّلِ) فَلَماّ أَتَمَّ صَلاتَه سَجَدَ سَجْدَتَینِ» (رواه الشیخان). «پیامبر صلی الله علیه وسلم یک بار در ناز …

(بیان پاداش نماز) است بدین معنی که بعد از «حَیَّ علی الفَلَاح» دو بار بگوید:  «الصَّلاهُ خَیْرٌ مِنَ النَّومِ» ابو محذوره گفت: یا رسول الله سنت اذان را به من یاد بده که به وی یاد داد و گفت: هرگاه اذان صبح را دادی بعد از حَیَّ علی الفَلَاح بگوی: «الصَّلاهُ خَیرٌ مِنَ النَّوْمِ الصَّلاهُ خَیرٌ مِنَ النَّوْمِ الله أکبر …

(مؤذن اول هر یک از شهادتین را دوبار با صدای آهسته بگوید بعد با صدای بلند) سنت می‌باشد. زیرا از ابومحذوره روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم اذان را در ۱۹ کلمه به وی یاد داده است. پنج نفر از اصحاب صحاح آن را روایت کرده‌اند.

سبب مشروعیت اذان گفتن روایتی است از عبدالله بن زید که گفت: «هنگامی که پیامبر صلی الله علیه وسلم دستور داده بود که ناقوس بزرگی برای اعلام فرا رسیدن وقت نماز به مردم فراهم گردد، در خواب مردی را دیدم که ناقوسی در دست داشت، به وی گفتم: ای بنده خدا این ناقوس را می‌فروشی؟ گفت: آن را چه کار …

سنت‌های پیش از دخول در نماز دو چیز است: اذان واقامه، که معنی مطلق هر دو اعلام است. و در اصطلاح شرع و فقه ذکر و اوراد مخصوصی می‌باشد که برای اعلام نماز فرض مشروع شده، و دلیل شرعی آن‌ها، قرآن و سنت نبوی و اجماع امت است. خداوند گفته است: ﴿وَإِذَا نَادَیۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰهِ ٱتَّخَذُوهَا هُزُوٗا وَلَعِبٗا﴾ [المائده: ۵۸]. …

۱۴- مراعات ترتیب ارکان نماز است به گونه‌ای که بیان شد. به دلیل وجوب پیروی از پیامبر صلی الله علیه وسلم برابر خبر، «صَلُّوْا کَما رَأَیتُمُوْنِی أُصَلِّی». «آنگونه نماز بخوانید که می‌بینید من نماز می‌گزارم و از عمل من در نماز پیروی کنید». و پیامبر صلی الله علیه وسلم به همان ترتیب که بیان شد، نماز خوانده است. و اما …

۱۳- سلام دادن اول، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: «وَتَحْلِیلُهاَ التَّسْلِیمُ». «بیرون آمدن از نماز با سلام دادن است». حداقل سلام دادن «السلام علیکم» می‌باشد. و نووی گفته است که: در احادیث صحیحی آمده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌گفت: «السلام علیکم».

۱۲- نشستن برای خواندن تشهد آخر و فرستادن درود و سلام و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه وسلم. هریک از این سه چیز رکن نماز می‌باشند. مراد از تشهد، تحیات می‌باشد. به روایت از ابن مسعود آمده است که پیش از اینکه تشهد بر ما فرض گردد در تشهد می‌گفتیم: السَّلَامُ عَلَی الله، السَّلامُ عَلی فُلان که پیامبر صلی …

۱۱- نشستن بین دو سجده نماز، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم به «المسیئُ صلاته» گفت: «ثُمَّ ارفَعْ حَتّی تَعْتَدِلَ جالِساً». «سپس از سجده برخیز و بنشین تا اینکه در این نشستن اعتدال و آرامش و سکون برقرار شود و آنگاه به سجده بعدی برو». و در روایتی دیگر آمده است: «حَتِّی تَطْمَئِنَّ جالِساً افْعَل ذلِکَ فِی صَلاتِکَ کُلَّها». (رواه …

۱۰- طمانینه در سجود به دلیل همان حدیث پیش. و حداقل سجده آنست که آنقدر پیشانی را بر زمین نهد که بتوان آن را سجده نامید، و باید آنقدر پیشانی را روی زمین بنهد و فشار بیاورد که اگر پنبه ای در محل سجده وی باشد فشرده گردد و جای سجده پدیدار گردد، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفته …

۹- سجود، چون خداوند گفت: (در نماز به رکوع و سجود بروید). و پیامبر صلی الله علیه وسلم خطاب به «المسیئُ صلاته» گفت: «ثُمَّ اسْجُدْ حَتّی تَطْمَئِنَّ سَاجِداً». «پس از اعتدال رکوع به سجده برو تا اینکه در سجده طمانینه و آرامش یابی».

۸- طمانینه در اعتدال به دلیل همان حدیث «المسیئُ صلاته» و باید به گونه‌ای در اعتدال بایستد که اندام‌هایش مانند حالت پیش از رکوع آرامش و سکون یابد.

۷- برخاستن و راست ایستادن از رکوع، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم به «المسیئُ صلاته» گفت: «ثُمَّ ارفَعْ حَتَّی تَعْتَدِلَ قائِماً». «بعد از رکوع و طمانینه برخیز تا اینکه به صورت اعتدال و ایستاده بلند شوی». اعتدالِ واجب آنست که به حالتی برگردد که پیش از طلوع (در حالت قیام) داشت و نباید از این برخاستن و بلند شدن …

۶- طمانینه و آرامش و سکون در رکوع، به دلیل همان حدیث فوق. حداقل رکوع برای کسی که می‌تواند به رکوع برود آن است که به گونه‌ای خم شود که کف دستانش به زانو برسد و اگر از آن عاجر شد با چشمانش اشاره کند. و صورت کامل رکوع آنست که نمازگزار به گونه‌ای خم شود که پشت و گردنش …

۵- رکوع، رکوع یکی از ارکان نماز است و به دلیل قرآن و سنت نبوی واجماع امت اسلامی ثابت شده است چون خداوند می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱرۡکَعُواْ وَٱسۡجُدُواْۤ﴾ [الحج: ۷۷]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید (در نماز) به رکوع بروید و سجده کنید». و پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیث «المسیئ صلاته» (کسی که بد نماز خواند) گفت: …

برای کسی که عاجر باشد از خواندن فاتحه ترجمه آن جایز نیست، چون اعجاز سوره در ترجمه آن محفوظ نمی‌ماند و قرائت سوره فاتحه با تمام حروف و تشدیدهایش واجب می‌باشد. پس هرکس حرفی را ساقط کند یا حرف مشددی را بدون تشدید بخواند یا حروفی از آن را به حرف دیگر بدل نماید و تغییر دهد قرائت و نمازش …

۴- خواندن سوره فاتحه در همه رکعتهای نماز سنت و فرض، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفته است: «لَا صَلاهَ لِمَنْ لَم یَقْرَأْ بِفاتِحَهِ الْکِتابِ». (رواه الشیخان). (نمازی نیست برای کسی که در آن سوره فاتحه را نخوانده باشد). و تا فاتحه نخوانی نمازت قبول نیست. و در روایت دیگری آمده است: «لَا تُجْزِئُ صَلاهٌ لَا یَقْرَأُ الرَّجُلُ فیها …

۳- تکبیره الإحرام (الله أکبر گفتن آغازین) چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفته است: «مِفْتاحُ الصَّلاهِ الوُضُوءُ وَتَحْریُمها التَّکْبِیْرُ وَتَحْلِیْلُها التَّسْلِیْمُ». (رواه أبوداود وغیره بإسناد صحیح) «کلید نماز وضو است و با گفتن «الله أکبر» هرچه که غیر از نماز باشد بر آدمی حرام می‌شود و با سلام دادن آن محرمات بر انسان حلال می‌شودک». و چون پیامبر صلی …

۲- قیام و بر پای ایستادن در نمازهای فرض و واجب برای کسی که بتواند سر پا بایستد یا آنچه که جای قیام را می‌گیرد به وقت نتوانستن بر پای ایستادن مانند نشستن یا بر پهلو خوابیدن. چون عمران بن حصین گفته است: من بیماری (بواسیر) داشتم و درباره نماز گزاردن از پیامبر صلی الله علیه وسلم پرسیدم، او گفت: …

قبلا گفتیم که: نماز شرعی مشتمل است بر ارکان و شرایط و ابعاض و هیئات که شرایط را ذکر کردیم و اینک ارکان نماز: ۱- نیت و قصد و اراده قلبی برای ادای نماز، کلمه نیت در زبان عربی به معنی قصد است، و در اصطلاح شرع عبارت است از قصد کاری توأم با انجام عملی آن. محل نیت قلب …

۲- حالت دوم که ترک قبله در نماز جایز است نماز سنت در سفر می‌باشد خواه مسافر سواره یا پیاده باشد. اما برای سواره به دلیل اینکه ابن عمر م گفت: «کانَ رَسُولُ اللهِ یُصَلِّی عَلی ظَهْرِ راحِلَتِهِ حَیْثُ تَوَجَّهَت بِهِ». (رواه الشیخان). «پیامبر صلی الله علیه وسلم در مسافرت بر پشت راحله و مرکب خود رو به هر جهت …

در دو حالت ترک قبله در نماز جایز است: ۱- در حالت شدت خوف و رویارویی در صفوف جنگ با دشمن که در این حال جنگجویان هرگونه که ممکن باشد نماز خود را می‌خوانند سواره یا پیاده، روی به سوی قبله یا روی به غیر قبله، چون خداوند می‌فرماید: ﴿فَإِنۡ خِفۡتُمۡ فَرِجَالًا أَوۡ رُکۡبَانٗا﴾ [البقره: ۲۳۹]. «هرگاه خوف داشتید (و …

۳- ستر عورت و پوشیدن آن با لباس پاک حتی در خلوت و تاریکی. عورت عبارت است از اندام‌هایی که پوشیدن آن‌ها در نماز بر مرد و زن واجب است. چون خداوند گفته است: ﴿خُذُواْ زِینَتَکُمۡ عِندَ کُلِّ مَسۡجِدٖ﴾ [الأعراف: ۳۱]. «مَن أَتی عَرّافاً فَسَأَلَهُ عَن شَیْئٍ فَصَدَّقَهُ…» (رواه مسلم). «هرکس پیش عراف رفت و چیزی را از او پرسید …

باید دانست که نماز شرایط و ارکان و ابعاض (اجزاء) و هیئتی دارد که تحقق آن‌ها برای صحت نماز ضروری و لازم است. فرق بین شرط و رکن این است که شرط از ماهیت و ذات نماز خارج است (و مقدم بر آن است)، مانند طهارت اعضاء اندام‌ها از حدث (بی‌وضویی) و ناپاکی و نجس. و رکن آن است که …

برای وجوب نماز تحقق شرایط زیر لازم می‌باشد: اسلام (مسلمان بودن)، و به حد بلوغ رسیدن، و عقل و تمییز داشتن، و پاک بودن از حیض و نفاس. پس بر کسی که کافر اصلی است (نه مرتد) نماز خواندن مطالبه نمی‌شود چون در حال کفر نماز خواندن صحیح نیست، زیرا نماز عبادت و تقرب به خدا است و او اهل …

و وقت نماز مغرب عبارت است از غروب خورشید، چون جبریل هر دو بار در یک وقت نماز مغرب را برای پیامبر صلی الله علیه وسلم خواند، و در زمان پایان وقت نماز مغرب اختلاف است و دو قول وجود دارد. قول اول آنست که مدت زمان جواز خواندن نماز مغرب، مدت زمانی است که شخص بتواند طهارت بگیرد و …

شناختن اوقات نماز مهمترین کار است برای نماز، چون با فرا رسیدن وقت نماز است که نماز واجب می‌گردد و با گذشتن وقت نماز است که نماز فوت می‌شود، و دلیل تعیین اوقات نمازهای پنجگانه قرآن کریم و سنت شریف نبوی و اجماع امت اسلامی است. خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰهَ کَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِینَ کِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا ١٠٣﴾ [النساء: ۱۰۳]. «به حقیقت …

کلمه صلاه در زبان عربی به معنی دعای خیر است چون خداوند می‌فرماید: ﴿وَصَلِّ عَلَیۡهِمۡ﴾ [التوبه: ۱۰۳]. «(ای محمد) برای آنان دعای خیر کن». و در اصطلاح شرع صلاه عبارت است از مجموعه ای از گفتارها و کردارها که با «الله أکبر» شروع و با سلام دادن خاتمه می‌یابد، و دلیل واجب بودن نماز، قرآن و سنت نبوی و اجماع …

۳- دست زدن و حمل مصحف، چون خداوند می‌فرماید: «نباید قرآن را مس کند و بدان دست بزند مگر پاکان». اینکه گفته شده که: مقصود از آن قرآن نیست بلکه لوح محفوظ است، از ذهن به دور است چون لوح محفوظ نازل نشده است و آنچه نازل شده قرآن است. پس مراد از کتاب در آیه قرآن است نه لوح …

کسی که حدث اصغر (بی‌وضوئی) داشته باشد سه چیز بر وی حرام است: ۱- نماز به اجماع، و سجده شکر و تلاوت قرآن و نماز میت. در حدیث آمده است: «لَا یَقْبَلُ اللهُ صَلاهً بِغیرِ طَهُورٍ وَلَا صَدَقَهً مِنْ غُلُوْلٍ». «خداوند نماز بدون وضو را و صدقه و احسان از غنیمت به سرقت رفته را نمی‌پذیرد». (ترمذی گفت: این صحیحترین …

پنج چیز بر جنب حرام است: ۱- نماز خواندن به اجماع همه علما. ۲- قرائت قرآن حتی اگر یک آیه یا یک حرف باشد خواه به طور سری یا آشکار، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: کسی که در حیض است یا جنب می‌باشد، نباید هیچ چیزی از قرآن بخواند و قبلا یادآوری شد. «لَم یَکُنْ یَحْجُبُ النَّبِیَّ صلی …

۷- لذت و بهره بردن از مابین ناف و زانو. ابن مسعود گفت: از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال کردم: وقتی که زنم در دوره حیض و قاعدگی است چه چیزی از وی برایم حلال است؟ گفت: «لَکَ مافَوقَ الإِزارِ» (رواه أبوداود). «شما می‌توانید از روی لباس خواب از زن بهره گیرید». و به روایت از عایشه کآمده است …

۶- طواف بیت الله، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم به عایشه در حالیکه به سفر حج قاعده شده بود گفت: «افعَلِی ما یَفْعَلُ الحاجُّ غَیرَ أَن لَا تَطُوْفِیْ بِالبَیْتِ حَتّی تَطْهُرِی». (رواه الشیخان). «هرکاری که حاجیان می‌کنند تو نیز بکن جز آنکه تا پاک نشوی طواف خانه کعبه نکنی».

۵- ورود به مسجد و نشستن یا توقف نمودن در آن، چون این کار برای جنب حرام است و حال حایض و نفساء شدیدتر از آن است، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: «لَا أُحِلُّ المَسْجِدَ لِحائِضٍ وَلَا جُنُبٍ». (رواه أبوداود). «من مسجد را برای حایض و جنب حلال نمی‌دانم». و اگر به صورت راهگذر وارد مسجد شود جایز …

۴- دست زدن به مصحف شریف و برداشتن آن چون خداوند می‌فرماید: ﴿لَّا یَمَسُّهُۥٓ إِلَّا ٱلۡمُطَهَّرُونَ ٧٩﴾ [الواقعه: ۷۹]. «نباید قرآن را مس کند و دست بزند مگر پاکان». وپیامبر صلی الله علیه وسلمنیز گفته است: «لا یَمَسُّ القُرآنَ إِلَّا طاهِرٌ». (رواه الدار قطنی). «نباید قرآن را مس کند و دست بزند مگر کسی که پاک است». هرگاه دست زدن …

۳- قرائت قرآن کریم اگرچه پاره‌ای از یک آیه باشد، چون به تعظیم آن خلل می‌رساند. و چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: «لَا یَقْرَأُ الْجُنُبُ وَلاَ الحائِضُ شَیْئاً مِنَ القُرْآنِ». (رواه أبوداود والترمذی). «نباید جنب و کسی که در حیض است چیزی از قرآن بخواند». اما اذکار و اوراد قرآنی و غیرقرآنی مانند مواعظ و اخبار و احکام …

۲- روزه گرفتن به علت مفهوم همان حدیث که گذشت: به ما دستور داده می‌شد که روزه را قضا کنیم، یعنی روزه‌هایی که در ایام حیض خورده بودیم. و چون پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «أَلَیْسَ إِذا حاضَتْ لَم تُصَلِّ وَلَم تَصُمْ». (رواه الشیخان). «…مگر نه اینست که زن چون قاعده شد و دوره حیض او فرا رسد نماز نمی‌خواند …

برای زنان در حال قاعدگی و خون ریزی بعد از زایمان هشت چیز حرام است: ۱- نماز خواندن و سجده تلاوت قرآن و سجده شکر، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «إِذا أَقْبَلَتِ الحَیْضَهُ فَدَعِی الصَّلاهَ..». «چون دوران قاعدگی به تو روی آورد نماز خواندن را ترک کن». لازم نیست زن نمازهایی را که در مدت حیض نخوانده است …

حداقل مدت بارداری و حاملگی شش ماه و دو لحظه است، یک لحظه برای عمل جماع و یک لحظه برای وضع حمل و زایمان. چون زنی را پیش عثمان بن عفان آوردند که شش ماه پس از شوهر کردن وضع حمل کرد. درباره رجم او با مردم مشورت کرد ابن عباس گفت: خداوند می‌فرماید: ﴿وَحَمۡلُهُۥ وَفِصَٰلُهُۥ ثَلَٰثُونَ شَهۡرًا﴾ [الأحقاف: ۱۵]. …

حداقل سنی که زن در آن قاعده می‌شود، نه سال است و دلیل بر آن تحقیق استقرائی است که به عمل آمده است. چون چیزی که در شرع و لغت و زبان ضابطه نداشته باشد درباره آن به واقعیت موجود عمل می‌شود و بدان مراجعه می‌گردد، و شافعی آن را چنین یافته است که گفت: زنانی که شنیده بودم پیش …

اول: زنی که ایام حیضش شروع شده و دوران خون ریزی حیضش از غیر حیضش مشخص است و با هم فرق دارند، به گونه‌ای که در بعضی روزها خون ریزی فراوان دارد و در بعضی روزها خون ریزی اندک که این خون ریزی اندک به حساب استحاضه محسوب می‌شود، و روزهای خون ریزی فراوان خون حیض محسوب می‌گردد، مشروط بر …

استحاضه عبارت است از خون ریزی مداوم از آلت تناسلی زن در غیر ایام حیض و نفاس. پس هرگاه زنی بعد از حداکثر ایام حیض و نفاس خون ریزی وی قطع نشد مستحاضه (زن همیشه در حیض) نامیده می‌شود.

حداقل مدت جاری شدن خون نفاس ممکن است یک لحظه باشد، و با استقراء ثابت شده که حداکثر ایام خون نفاس شصت شبانه روز است. اوزاعی گفته است: زنی نزد ما است که دو ماه خون زایمان در خود می‌بیند. ربیعه استاد امام مالک گفت: من مردمانی دیده ام که می‌گفتند: حداکثر مدت خون نفاس شصت روز است. و دوران …

نفاس عبارت است از خونی که پس از زایمان و ولادت از زن بیرون می‌آید خواه بچه زنده به دنیا آید یا مرده. آن را بدان جهت نفاس نامیده‌اند چون پس از نفس کشیدن و راحت شدن از درد زائیدن بیرون می‌آید.