ابن‌القیم رحمه‌الله گوید: برخی از سلف گفته‌اند: مردم عزت را بر دروازه‌ی شاهان و رهبران می‌جویند… اما عزت را جز در اطاعت و فرمانبرداری از الله نمی‌یابند. إغاثه اللهفان ٧١/١

ﻋﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ، ﻋﻦ ﺃﺑﻴﻪ، ﻗﺎﻝ : ﺃﺗﺎﻩ ﺭﺟﻞ ﻓﻘﺎﻝ : ﻳﺎ ﺃﺑﺎ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻋﻠﻤﻨﻲ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻧﻮﺍﻓﻊ. ﻓﻘﺎﻝ : ‏«ﺃﻋﺒﺪ ﺍﻟﻠﻪ ﻭﻻ ﺗﺸﺮﻙ ﺑﻪ ﺷﻴﺌﺎً، ﻭﺯﻝ ﻣﻊ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ﺣﻴﺚ ﺯﺍﻝ، ﻭﻣﻦ ﺟﺎﺀﻙ ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻓﺎﻗﺒﻞ ﻣﻨﻪ ﻭﺇﻥ ﻛﺎﻥ ﺑﻌﻴﺪﺍً ﺑﻐﻴﻀﺎً، ﻭﻣﻦ ﺟﺎﺀﻙ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﺎﺭﺩﺩ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺇﻥ ﻛﺎﻥ ﺣﺒﻴﺒﺎً ﻗﺮﻳﺒﺎً ‏». ﻣﺮﺩﯼ ﻧﺰﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ …

ﻋﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ، ﻗﺎﻝ : ‏«ﺇﻥ ﺍﻟﺨﺸﯿﺔ ﺃﻥ ﺗﺨﺸﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﺘﯽ ﺗﺤﻮﻝ ﺧﺸﯿﺘﮏ ﺑﯿﻨﮏ ﻭﺑﯿﻦ ﻣﻌﺼﯿﺘﮏ، ﻓﺘﻠﮏ ﺍﻟﺨﺸﯿﺔ، ﻭﺍﻟﺬﮐﺮ ﻃﺎﻋﺔ ﺍﻟﻠﻪ، ﻓﻤﻦ ﺃﻃﺎﻉ ﺍﻟﻠﻪ ﻓﻘﺪ ﺫﮐﺮﻩ، ﻭﻣﻦ ﻟﻢ ﯾﻄﻌﻪ ﻓﻠﯿﺲ ﺑﺬﺍﮐﺮ، ﻭﺇﻥ ﺃﮐﺜﺮ ﺍﻟﺘﺴﺒﯿﺢ ﻭﻗﺮﺍﺀﺓ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ ‏» . ” ﺣﻠﯿﺔ ﺍﻷﻭﻟﯿﺎﺀ ﻭﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﻷﺻﻔﯿﺎﺀ ” ﺣﺎﻓﻆ ﺃﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﯽ . ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ : ‏«ﺧﺸﯿﺖ …

ألجَوَاهِرُ وَالدُّرَرُ مِن أقوَالِ السَّادَهِ الغُرَر چه بسیار تفرقه هایی که در بین دو برادر اتفاق افتاده و چه دوری کردن هایی که در بین دونفر که دوست دار یکدیگر بوده اند رخ داده است و در ابتدا از یک شوخی و مزاح ساده شروع شده است! وکم من افتراق بین اخوین وهجران بین متألفین کان اول ذالک المزاح. روضَهُ …

مدینه را شب فرا گرفت و سیاهی شب، بر آن سایه انداخت؛ اما رسول خدا صلی الله علیه و سلم شب را با نماز، یاد خدا وشب زنده داری، نورانی می گرداند. او، با پروردگار زمین و آسمان، همان ذاتی که اختیار تمام هستی در دست اوست، مناجات می نماید و دستور آفریننده اش را لبیک می گوید، آنجا که …

امام ابن قیم «رحمه الله» می فرماید: علماء سوء در جلسه هایشان در مورد بهشت صحبت می کنند و با اقوالشان مردم را به راه بهشت دعوت می کنند، و با افعالشان مردم را به سوی اتش می فرستند، و هنگامی که به اقوالشان به مردم می گویند: بشتابید. افعالشان می گویند: به اینان گوش ندهید، چرا که اگر آنچه …

امام شافعی رحمه الله می فرماید : کسی که دوست دارد خداوند دل و درونش را باز کند یا اینکه آن را نورانی کند پس بر او لازم است؛ در اموری که به او مربوط نیست سخن نگوید، و از گناه دوری کند، و در بین خود و الله متعال عمل صالح پنهانی داشته باشد. در آنچه که به تو …

دُرَرُ وَفَوائِدُ لإبْنِ قَیِّمِ الْجَوزِیَّهِ شخص راسخ در علوم(شرعی) اگر به اندازه امواج دریا هم شک و شبهه بر او وارد شود، بازهم یقینش از بین نمیرود و شکی در او راه پیدا نمیکند. الراسخ فی العلم لو وَرَدَتْ علیه من الشُبَه بعدد أمواج البحر ؛ ما أزالت یقینه ، و لا قدحت فیه شکًّا مفتَاح دَارَالسَّعَادَه وَ مَنشُور وَلایَهَ …

«عَنْ عَائِشَهَ رضی الله عنهما قَالَتْ: کَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُکْثِرُ مِنْ قَوْلِ: «سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ، أَرَاکَ تُکْثِرُ مِنْ قَوْلِ سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ، فَقَالَ: خَبَّرَنِی رَبِّی عَزَّ وَجَلَّ أَنِّی سَأَرَى عَلَامَهً فِی أُمَّتِی، فَإِذَا رَأَیْتُهَا أَکْثَرْتُ مِنْ قَوْلِ: سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ، …

امام عمر بن عبدالعزیز رحمه الله می فرماید: هرگاه شخصی را دیدید که سکوت زیادی اختیار می کند و از مردم گریزان است، پس به او نزدیک شوید، چون کسی است که حمکت نصیبش می گردد. التبصره لابن الجوزی ۲/۲۸۹

صفات و معرفی نفاق فقط در آیات مدنی نازل شده است، چون در دوران دعوت مکی نفاق نبود و حتی برعکس کسانی بودند که در باطن ایمان آورده بودند اما از بیم کفار اظهار نمی کردند. آنگاه که رسول الله صلى الله علیه وسلم  به مدینه هجرت کرد انصار، دو قبیله اوس و خزرج پیش از آن، در جاهلیت بتان …

ومِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آَمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الْآَخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ (۸){یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آَمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ (۹) (۸)و از مردم کسانی می گویند: به الله و روز آخرت (قیامت) ایمان آورده ایم، در حالی که ایمان ندارند…(۹) الله و مومنان را (به گمان خود) فریب می دهند، در حالی که جزخودشان را فریب نمی دهند، …

باید دانست که وقف تام در {خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ} و بر {وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ} بدین علت است که هر کدام یک جمله ى کامل است، چون مهر (طبع) بر قلب و شنوایی زده می شود و «غشاوه» پرده است که بر بینایی قرار می گیرد. و سدی در تفسیر این آیه از ابن عباس رضی الله عنه ، …

ختَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَهٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عظِیمٌ الله بر دل ها و گوش های آنان مهر نهاده است و بر بینایی شان پرده افکنده شده و عذاب بزرگی در انتظار آن ها است. معنای ختم (مهر) سدی گوید: «خَتَمَ الله» یعنی: «طبع الله»: (خداوند مهر نهاده است)… قتاده در تفسیر این آیه می گوید: شیطان …

إنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ(۶) به راستی آنان که کفر ورزیده اند، برایشان یکسان است که بیم شان بدهی یا بیم شان ندهی، ایمان نمی آورند). والله می فرماید: (إن الذین کفروا) یعنی: کسانی که حق را پوشانیدند. و پنهان کرده اند، و الله نیز برایشان نوشته که کفرپیشه هستند، برای چنین افرادی بیم …

{أُولَئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (۵) (آنان بر هدایتی از جانب پروردگار خویشند و آن ها رستگارانند). «بقره/۵» تنها مؤمنان هدایت یافته و رستگارند الله متعال می گوید: «اولئک» یعنی: افرادی که با صفات ایمان به غیب، اقامه ى نماز، انفاق در راه الله از رزقی که الله به آنان عطا کرده است، و با ایمان به …

کسانی که در این آیه(۴ سوره بقره) توصیف شده اند، همانهایی هستند که پیشتر در آیه ى : (کسانی هستند که به غیب ایمان می آورند و نماز را برپای می دارند و از آن چه روزیشان داده ایم] در راه الله [انفاق می کنند) توصیف شده اند. مجاهد می گوید: «در اول سوره ى بقره چهار آیه در وصف …

در اصل واژه ى «الصلوه» در کلام عرب به معنای دعا است و سپس به معنای همین نماز دارای رکوع و سجده و افعال مخصوص، در اوقات مخصوص، با شرایط و کیفیت مشخص که انواع معروف (مانند: فرض و سنت) دارد. شهرت یافته است.

علی بن ابوطلحه و کسان دیگر روایت کرده اند که ابن عباس رضی الله عنه در تفسیر: {وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ} می گوید: منظور زکات اموال است. (طبری۲۴۳/۱) سدی از ابومالک و ابوصالح از ابن عباس، از مُرهّ، از ابن مسعود  رضی الله عنه و گروهی از اصحاب رسول الله صلى الله علیه وسلم  روایت می کنند که در تفسیر: {وَمِمَّا …

درباره ى تفسیر غیب از سلف دیدگاههای مختلفی روایت کرده اند که می توان گفت همه صحیح هستند و به یک حقیقت برمی گردد و آن این که منظور از غیب همه آن مفاهیم را در بر می گیرد. ابو جعفر رازی از ربیع بن أنس از ابوالعالیه روایت کرده است که منظور از «یؤمنون بالغیب» این است که به …

{الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ}: (آنان که به غیب ایمان می آوردند) ابوجعفر رازی رضی الله عنه  از علاء بن مسیب بن رافع از ابواسحاق از ابوالاحوص از عبدالله روایت می کند که: ایمان یعنی: تصدیق.(۲۳۵/۱طبری) و علی بن ابوطلحه و کسان دیگر از ابن عباس رضی الله عنه  روایت کرده اند که: «یؤمنون» یعنی: تصدیق می کنند. (طبری۲۳۵/۱) معمر از قول …

در اصل «تقوا» به معنای حفظ خود از چیزهای ناپسند است… چون از ماده ى «وقایه» گرفته شده است، گفته اند: عمربن خطاب رضی الله عنه از ابی بن کعب پرسید: تقوا یعنی چه؟ ابی گفت: آیا شده تا به حال از راهی پر از خار عبور کنی؟ گفت: آری. ابی گفت: چگونه عبور کردی؟ گفت: لباسم را جمع و …

هدایت با صیغه ی «الهدی» به کار می رود و منظور از آن، ایمانی است که در دل جای می گیرد، کسی جز الله قدرت ایجاد آن را در دل بندگان ندارد، الله متعال می فرماید: {إِنَّکَ لَا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ} «قصص/۵۶» (تو نمی توانی کسی را که دوست داری، هدایت کنی). و می فرماید: {لَیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ}: (هدایت آنان …

معنای: متقین ابن عباس رضی الله عنه درباره ى «هدی للمتقین» می گوید: آنان مؤمنانی هستند که از شرک به من(الله) پرهیز و مرا عبادت می کنند و از او روایت است که «متقین»: کسانی هستند که با پیروی از هدایتی که می شناسند (قرآن و سنت صحیح) از عذاب الله حذر می کنند و با تصدیق آن چه پیامبر …

در اینجا الله متعال هدایت را به افراد متقی و پرهیزگار اختصاص داده است. و در آیات دیگر نیز می فرماید: قلْ هُوَ لِلَّذِینَ آَمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آَذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمًى أُولَئِکَ یُنَادَوْنَ مِنْ مَکَانٍ بَعِیدٍ (بگو: «این (کتاب) برای کسانی که ایمان آورده اند هدایت و شفاء است؛ ولی کسانی که ایمان نمی آورند، …

ذلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ (۲) (این کتابی است که هیچ شکی در آن نیست و هدایتی است برای پرهیزکاران): منظور از کتاب قرآن است و «ریب» یعنی: شک و تردید… سدی از ابومالک از ابوصالح از ابن عباس رضی الله عنه و مره همدانی و ابن مسعود رضی الله عنه و گروهی از اصحاب پیامبر  صلى الله …

حکمت دیگری که لازم است این حروف در ابتدای سوره ها قرار گیرد، چه می تواند باشد؟ صرف نظر از مفاهیم و معانی این حروف با اهمیتی که دارد، گفته اند: این حروف فقط به هدف بیان اعجاز قرآن در ابتدای سوره ها ذکر شده اند، تا روشن شود که خلق از مقابله ى  با قرآن ناتوان هستند، علاوه براین …

معنای حروف مقطعه یی که در اوایل برخی سوره های قرآنی است، را الله در علم خود پنهان نگه داشته است. این نظریه را از ابوبکر، عمر، عثمان، علی و ابن مسعود رضی الله عنهم روایت کرده و گفته اند: اینها نام سوره ها هستند. گفته اند: اینها کلمات آغازینی هستند که الله قرآن را با آنها شروع کرده است… …

به اتفاق تمام آیات سوره ى  بقره مدنی است، این سوره از اولین سوره هایی است که در مدینه نازل شده است و اولین آیه ای که از آن نازل شده، آیه ى : «واتقوا یوماً ترجعون فیه الی الله» و گفته اند این آخرین آیه ى  قرآن است که نازل شده است و احتمال می رود از آخرین آیاتی …

بشیر بن مهاجر حدثنی عبد الله بن بریده عن أبیه قال کنت جالسا عند النبی صلى الله علیه وسلم فسمعته یقول تعلموا سوره البقره فإن أخذها برکه وترکها حسره ولا تستطیعها البطله (صحیح مسلم صلاه المسافرین ش۸۰۴) امام احمد گوید: ابونعیم از بشربن مهاجر از عبدالله بن بریده از قول پدرش می گوید: نزد پیامبر صلى الله علیه وسلم  نشسته …

بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ به نام پروردگار (بسیار) بخشنده بخشایشگر پروردگارا! آسان بنما و یاری ام کن، در اتمام ترجمه تفسیر ابن کثیر ،ای کریم! عن أبی هریره رضی الله عنه أن رسول الله صلى الله علیه وسلم قال لا تجعلوا بیوتکم قبورا فإن البیت الذی تقرأ فیه سوره البقره لا یدخله الشیطان (احمد۲۸۴/۲، تحفه الاحوذی۱۸۰/۸، النسایی فی الکبری۱۳/۵)صحیح است …

برای کسی که سوره ى حمد را می خواند سنت است که با «مد» آمین بگوید، مثل یاسین و گفته اند: بدون «مد» آمین بگوید… «آمین» یعنی پروردگارا ! دعایمان را اجابت کن. آمین گفتن به این دلیل سنت است که: قال سمعت النبی صلى الله علیه وسلم قرأ « غیر المغضوب علیهم ولا الضالین »فقال آمین مد بها صوته …

چه نیکوست که در آیه ى : «صراط الذین … »  عطای نعمت به الله  نسبت داده شده است و در «غیرالمغضوب علیهم» فاعل حذف گردیده است، هرچند در حقیقت فاعل الله متعالی است. چون می فرماید: {أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ}: (آیا ندیدی کسانی را که قومی را دوست گرفتند که الله بر آنها خشم …

این سوره مبارکه که فقط هفت آیه دارد، مطالب آن عبارتند از: حمد، تمجید، ستایش پروردگار متعال با ذکر اسمهای نیکو مستلزم صفات عالی او تعالی نیز هست… و با «یوم الدین» معاد را یادآور می شود و بندگان را ارشاد می کند که فقط به الله روی آورند و نیازهایشان را با تضرع و زاری از درگاه او بطلبند …

قال الإمام ابن القیم رحمه الله : ️ ( الصـلاه أکبر العون على تحصیل مـصالح الـدنیا والآخـره ، و دفـع مفاسد الـدنیا و الآخـره ) . زاد المعاد (٢٠٩/۴) امام ابن قیم رحمه الله فرموده اند: نماز بزرگترین کمک و یاری دهنده است برای بدست آوردن  منافع دنیا و آخرت، وبزرگترین کمک و یاری دهنده است برای دفع فساد دنیا …

اگر سؤال کنند، مؤمن که خود متصف به هدایت است، چرا در هر وقت و هر نماز درخواست هدایت می کند؟ آیا این درخواست از باب تحصیل حاصل است یا خیر؟ پاسخ منفی است، چون اگر بنده شب و روز نیاز به هدایت و راهنمایی نمی داشت، قطعاً پروردگار او را به چنین درخواستی راهنمایی نمی کرد، و چون بنده …

امام ابوجعفر طبری می گوید: تمام مفسران اجماع دارند که «صراط المستقیم» همان راهِ واضح و روشنی است که در آن هیچ کجی نیست، این قول تمام عربهاست… و جریربن عطیه خطفی در این مورد چنین سروده است: أمیر المؤمنین على صراط إذا اعوج الموارد مستقیم (طبری۱۷۰/۱ص۲۶) امیرالمؤمنین علیه السلام چنان بر راه راست است که اگر تازه واردان راه، …

هدایت در اینجا به معنای ارشاد و معنای هدایت راهنمایی وتوفیق است، گاهی هدایت متعدی است، مانند: همین آیه {اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ (۶) که معنای به ما الهام کن یا توفیق مان ده یا به ما روزی بده و یا عنایت کن را می دهد می فرماید: {النَّجْدَیْنِ (۱۰): (ما او را به دو مسیر خیر و شر راهنمایی کردیم). …

راز ذکر دعا بعد از حمد و وصف پروردگار متعال ،از آنجایی که ثنا و ستایش از مسئول (پروردگار متعال) تقدیم شد، مناسب بود در پی آن سوال و درخواست مطرح شود، و الله  (در حدیث قدسیی) فرموده: نیمی از آن (فاتحه) به من تعلق دارد و نیم دیگر از بنده ام است، و بنده ام هرچه بخواهد به او …

الله در ارزشمندترین مقام ها پیامبرش را بنده می نامد، و می فرماید: {الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْکِتَابَ } (سپاس مخصوص پروردگاری  است که این کتاب آسمانی را بر بنده اش نازل کرد). «کهف/ ۱» ومی فرماید: {وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللَّهِ یَدْعُوهُ} (و این که هنگامی که بنده ى  الله  (محمد صلى الله علیه وسلم ) به …

«ایاک نستعین» یعنی: پروردگارا در اطاعت تو و تمام امور از تو استعانت و یاری می جوییم…(ابن ابی حاتم۱۹/۱) قتاده گوید: الله در این آیه به بندگانش دستور می دهد که عبادتشان را خالصانه برای او تعالی انجام دهند و در تمام امور فقط از او استعانت و یاری بخواهند…(ابن ابی حاتم۲۰/۱) در این آیه پروردگار ایاک نعبد را بر …

ضحاک روایت می کند ابن عباس – رضی الله عنه – می گفت: «ایاک نعبد» یعنی: پرودرگارا! فقط تو را به یگانگی می خوانیم و بیم و امید ما از تو و به توست نه غیر تو!

در این آیه پروردگار مفعول «ایاک» را مقدم ذکر کرده و به خاطر اهمیت و حصر آن را تکرار فرموده است و معنای آیه می شود: هرگز جز تو را عبادت نخواهیم کرد، و فقط به تو توکل می کنیم و کمال اطاعت و دین همین است و تمام دین به همین دو معنا بر می گردد… و همانطور که …

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ قَرَأ حَرْفاً مِنْ کِتَابِ اللهِ فَلَهُ حَسَنَهٌ،وَالحَسَنَهُ بِعَشْرِأمْثَالِهَا، لاَأقول: (ألم) حَرفٌ، وَلکِنْ: ألِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِیمٌ حَرْفٌ» (رواه الترمذی/۲۹۱۰) «هر کس، یک حرف از کتاب الله، (قرآن) را تلاوت نماید، یک نیکی برایش ثبت می‌شود. و آن نیکی، ده برابر میشـود. من نمی گویم: «الف لام میم» یک حرف است؛ بلکه  …

رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: درباره ی زنان از الله بترسید زیرا شما آنان را با عهد و پیمان الله به عقد خود در آورده اید و طبق شریعت الهی، شرمگاه هایشان را برای خود، حلال ساخته اید. یکی از حقوق شما بر آنان، این است که کسی را که شما دوست ندارید به خانه هایتان راه …