آیا توسل به طور کلی نزد اهل سنت مطرود است و نمی شود محمد و آل محمد را مایه آبرو و وسیله به سوی درگاه الهی قرار داد؟

توسل بطور کلی مطرود نیست؛ بلکه ما هم توسل جایز داریم و هم توسل حرام و شرک آمیز.

اما باید توجه نمود که توسل جایز اینگونه نیست که ما در این دنیا به شخص مرده ای توسل جوییم؛ بلکه توسل جایز عبارتست از:

۱- توسل به اسماء و صفات الهی (مثلا کسی به صفات الهی چنین توسل می کند: خداوندا تو رحیم و رئوف هستی، پس از گناهان من درگذر … یا: خداوندا تنها تو شفا دهنده هستی پس مرض مرا شفا بده) حال در اینجا به صفات رحمت و رئوف و شافی خداوند متعال توسل شده است.

دلیل این نوع توسل اینست چون خداوند متعال می فرماید: «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی فَادْعُوهُ بِهَا»( اعراف ۱۸۰).

یعنی: «و برای خداوند نامهای نیکوست پس به وسیله آنها او را بخوانید».

۲- توسل به اعمال صالح خود (مثلا کسی عبادتی را خالصانه برای خدا انجام می دهد و سپس به آن توسل می جوید؛ فرض کنید شخصی نماز می خواند و در برابر گناهان صبور است او چنین توسل می کند: بار الها من این نماز را تنها برای رضایت تو ادا کردم پس مرا ببخش و ثواب اعمالم را چند برابر کن). دلیل این نوع توسل اینست چون خداوند متعال می فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَهِ» (بقره ۱۵۳). یعنی: ای افرادی که ایمان آورده‏اید! از صبر (و استقامت) و نماز، یاری جوئید.

همچنین می توان چنین توسل جست: خداوندا بخاطر ایمانی که به تو دارم، محبتی که به تو دارم، به خاطر تبعیت از پیامبرت مرا ببخش.. زیرا ایمان و محبت به خدا و پیروی از پیامبر صلی الله علیه وسلم همگی جزو اعمال صالحه هستند و مانند نماز و صبر دارای ثواب هستند و لذا می توان به آن اعمال صالحه توسل جست.

و دلیل بر مشروعیت آن این سخن الله تعالی است که می‌فرماید: «الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»(آل عمران ۱۶). «کسانی که می گویند پروردگارا ما ایمان آوردیم پس گناهان ما را ببخش و ما را از عذاب آتش دور بگردان».

و می فرماید: «رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ» (آل عمران ۵۳). «پروردگارا ما به آنچه نازل کردی ایمان آوردیم و از فرستاده ات تبعیت نمودیم پس ما را از شهادت دهندگان بنویس».

۳- توسل جستن به خداوند به وسیله دعای شخص صالح و زنده و حاضر که امید به اجابت دعای او می رود مانند اینکه مسلمانی پیش مردی می رود که در او نیکوکاری، تقوا و محافظت و ماندگار در طاعت و عبادت پروردگار را می بیند از او می خواهد که به سوی پروردگارش دعا نماید که خداوند در سختی اش گشایشی قرار دهد و کارش را آسان نماید.

دلیل بر مشروعیت این نوع دعا، این است که صحابه رضی الله عنهم از پیامبر صلی الله علیه وسلم درخواست می کردند که برایشان بطور عموم و خصوص دعا کند. مثلا در صحیحین از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت است که در مورد خصلت مومنانی که بدون حساب وارد بهشت می شوند فرمود:«هُمْ الَّذِینَ لَا یَسْتَرْقُونَ وَلَا یَتَطَیَّرُونَ وَلَا یَکْتَوُونَ وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ فَقَامَ عُکَّاشَهُ بْنُ مِحْصَنٍ فَقَالَ ادْعُ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَنِی مِنْهُمْ فَقَالَ أَنْتَ مِنْهُمْ»«ایشان کسانی هستند که درخواست رقیه نمی کنند{ دعا خواندن برای بهبودی را رقیه می گویند}، فال بد نمی زنند، از داغ کردن پرهیز می نمایند{ نوعی طبابت است} و تنها بر خدا توکل می کنند. عکاشه بن محصن بلند شد و گفت: ای رسول خدا از خدا بخواه که مرا از آنها قرار دهد. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: تو از جمله آنها هستی».(صحیح بخاری (۵۷۰۵) ، وصحیح مسلم (۲۱۸) .)

و این نوع از توسل در زمان حیات از او درخواست دعا کرده می شود اما بعد از مرگش جایز نیست زیرا جزو عمل برای او به حساب نمی آید.

و اینها توسلهایی بودند که جایز و مشروع هستند، اما توسل جستن به یک انسان مدفون در قبر – با هر رتبه و جایگاه و مقامی که باشد- ممنوع و حرام است و جزو اسباب شرک می باشد.

اما توسل جستن به مقام و جایگاه پیامبر صلی الله علیه وسلم و یا دیگر اولیاء و صالحین (مانند آنکه کسی چنین توسل جوید که: خداوند به حق مقام و منزلت پیامبر و یا علی و یا حسین و یا ابوبکر؛ فلان مصیبت را از من دور کن و یا گناهم را ببخش یا مرضم را شفا بده) این نوع توسل دو حالت دارد:

۱- کسی بدون رفتن بر سر قبر و مزار آنها اینگونه دعا کند؛ در اینصورت او دچار شرک نشده است چون مستقیما خدا را به دعا خوانده است؛ ولی مرتکب حرام و بدعت شده است زیرا عمل او مشروع نبوده و هیچ دلیلی از کتاب و سنت بر جواز این نوع توسل وارد نشده است و قطعا اگر این امر جایز می بود پس پیامبر صلی الله علیه وسلم به یارانش می فرمود که بعد از مرگ من چنین دعا کنید و به مقام من توسل جویید و یا اکنون می توانید به مقام ابراهیم علیه السلام و دیگر انبیاء توسل کنید. پس چون جواز آن صادر نشده لذا انجام آن نامشروع بوده و حرام و بدعتی در دین است.