اهمیت سنت و عمل به آن و دعوت دادن به آن

بقلم: دکتر عبدالسلام برحبس رحمه الله (سعودی) – (۲۰۱۲-۰۴-۰۲).

یکی از مهم ترین چیزهایی که باید مورد توجه مسلمان باشد، تلاش به پیروی از پیامبر و پیاده کردن فرامین رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در زندگی است؛ چون هدفی که مسلمان برای رسیدن به آن تلاش می نماید دست یابی به هدایت است که او را به سرای خوشبختی می رساند.

خداوند متعال می فرماید: {وَإِنْ تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا}اگر از پیغمبر اطاعت کنید هدایت می یابید.

و می فرماید: {وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ} و از ایشان (پیغمبر) پیروی کنید تا راهیاب شوید.

و می فرماید: {لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَن کَانَ یَرْجُو اللهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ} هر کس به خدا و روز قیامت امید دارد پیامبر برای او الگویی نیکوست.

این آیه اصل بزرگی است که به تأسّی جستن از پیامبر با اطاعت از اقوال  و افعال ایشان، فرا می خواند و کسی از او الگو برداری می نماید که به الله و روز قیامت امید دارد، چنین فردی با توجه به ایمانش و هراسی که از خداوند دارد و امیدی که به پاداش الهی بسته، به رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم تأسی می جوید.

و شرافت مؤمن و جایگاهش بر اساس پیروی اش از سیره و سنت رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم  ارزیابی می شود، و هر چقدر در اطاعت  از سنت کوشاتر باشد به مقامات بالاتر شایسته تر است، از این رو سلف صالح از تابعین، معیار فراگیری علم از فرد را، تمسک آن فرد به سنت می دانستند، چنان که ابراهیم نخعی می گوید: آنان هر گاه نزد فردی برای فراگیری علم می آمدند به چند چیز نگاه می کردند، به نمازش نگاه می کردند، به سنت ها و به هیئت او نگاه می کردند، سپس از او علم می آموختند».

و یکی از علما می گوید: از نشانه های کسانی که خدا را دوست می دارند یکی این است که از حبیب خدا صلی الله علیه وآله وسلم اطاعت می نمایند و اخلاق و کارهای ایشان را برای خود الگو قرار می دهند، و این چیزی است که قرآن  بیان می کند:   {قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ}  بگو  اگر خدا  را دوست دارید از از من پیروی کنید خداوند شما را دوست می دارد و گناهانتان  را می آمرزد و خداوند آمرزنده مهربان است.

حسن بصری در مورد این آیه می گوید: « خداوند علامت محبت آنان نسبت به الله، را پیروی اشان از سنت رسول الله قرار داده است».

نصوص فراوانی از قرآن و سنت و اقوال صحابه و تابعین به عمل به سنت پیامبر و به تمسک به آن فراخوانده است،  از معروفترین احادیث  در این مورد حدیث عرباض بن ساریه است که گفت: «رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم برای ما موعظه ای ایراد نمود که چشمها از آن اشکبار گردید و  دلها به لرزه افتاد؛ گفتیم: ای رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم این موعظه، موعظه کسی است که خداحافظی می کند؛  ما را وصیت کن، گفت: تقوای الهی را رعایت کنید و بشنوید و اطاعت کنید حتی اگر فرمانروایتان برده ای حبشی باشد،  هر کس از شما زنده بماند اختلاف زیادی خواهد دید،  پس سنت مرا و سنت خلفای راشدین هدایت یافته ای که بعد از من می آیند را لازم بگیرید، و با دندان به آن چنگ زنید»

سنت من یعنی طریقه و شیوه ای که شخص بر آن قرار دارد. اما اینکه اصولی ها گفته اند سنت یعنی آنچه انجام آن خواسته شده اما نه به صورت قطعی، این یک اصطلاح است، و اصولی ها می خواسته اند با این تعریف بین سنت و فرض یا واجب فرق بگذارید و سنت هرگاه در احادیث پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم آمده  باشد به معنی طریقه و شیوه شرعی است که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در عبادات و معاملات و اخلاق و حرکات و سکنات خویش آن شیوه را  اختیار کرده است، عروه بن زبیر می گوید: به سنت ها پایبند باشید، به سنت ها پایبند باشید، چون سنت ها اساس و پایه دین هستند».

و ابن عمر رضی الله عنهما از فرامین رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم اطاعت می کرد و چنان از آثار و سنت های ایشان تقلید می کرد که مردم بیم آن را داشتند که مبادا عقل خود را از دست بدهد.

و زهری می گوید: علمای گذشته ما می گفتند: چنگ زدن به سنت نجات دهنده است».

و اهتمام  ورزیدن به سنت فواید بیشماری دارد، که برخی از آن عبارتند از:

کسی که به سنت پایبند باشد محبوب خداوند قرار می گیرد، چنان که در حدیث قدسی آمده است:

و بنده ام همچنان با خواندن نوافل به من نزدیک می شود تا اینکه او را دوست می دارم، و هرگاه او را دوست داشتم، گوش او می شوم که می شنود، و چشم او می شوم که با آن می بیند، و پایش می شوم که با آن راه می رود، و دستش  می شوم که با آن می گیرد، و اگر از من بخواهد به او خواهم  داد، و اگر به من پناه ببرد او را پناه می دهم».

و دیگر اینکه ادای سنت ها کاستی های فرض را جبران می کند، چنان که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم  می فرماید: اولین چیزی که روز قیامت مردم درباره آن مورد بازخواست قرار می گیرند نماز است، خداوند متعال به ملائکه می گوید: به نماز بنده ام نگاه کنید آیا آن را کامل اداء کرده یا ناقص نموده ، اگر نقصی در آن باشد خداوند می گوید: نگاه کنید آیا بنده نفلی خوانده ، اگر نفلی خوانده باشد خداوند می گوید: کاستی های فرض او را از نمازهای نفلی جبران کنید».

و تمسک به سنت در آخرالزمان پاداش زیادی دارد؛ چنان که عتبه بن عزوان روایت می کند که رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: بعد از شما روزهای سختی خواهد آمد هر کسی در آن روزها به آنچه شما بر آن هستید پایبند باشد پاداش پنجاه نفر را دارد» ، گفتند: آیا پاداش پنجاه نفر از خودشان را دارد، فرمود: نه بلکه از شما.