خداوند متعال میفرماید:
﴿وَٱذۡکُرۡ فِی ٱلۡکِتَٰبِ مَرۡیَمَ إِذِ ٱنتَبَذَتۡ مِنۡ أَهۡلِهَا مَکَانٗا شَرۡقِیّٗا ١۶ فَٱتَّخَذَتۡ مِن دُونِهِمۡ حِجَابٗا فَأَرۡسَلۡنَآ إِلَیۡهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرٗا سَوِیّٗا ١٧ قَالَتۡ إِنِّیٓ أَعُوذُ بِٱلرَّحۡمَٰنِ مِنکَ إِن کُنتَ تَقِیّٗا ١٨﴾ [مریم: ۱۶-۱۸].
«و در کتاب (آسمانی قرآن) از مریم سخن بگو: آنگاه که در ناحیهی شرقی (مسجد) از خانوادهاش کناره گرفت (تا به عبادت بپردازد) و پردهای میان خود و آنان افکند. (در این هنگام) ما فرشتهی خود، جبرئیل را به سوی او فرستادیم و جبرئیل به صورت انسان کاملی بر مریم ظاهر شد. (وقتی که مریم در آن خلوت کرده جبرئیل را به شکل یک انسان مشاهده کرد، از او ترسید و فکر کرد که جبرئیل قصد او را دارد، لذا) مریم گفت: من از (سوء قصد) تو به خدای مهربان پناه میبرم. اگر پرهیزکار هستی (و از خدا میترسی به من تعرضی نکن. و مریم این سخن را گفت تا خدا را به یاد او بیاورد)»[۱].
وقتی که جبرئیل سخن مریم را شنید گفت: ﴿قَالَ إِنَّمَآ أَنَا۠ رَسُولُ رَبِّکِ لِأَهَبَ لَکِ غُلَٰمٗا زَکِیّٗا ١٩﴾ [مریم: ۱۹].
«(جبرئیل) گفت: (من از کسانی نیستم که تو گمان میکنی بلکه) من فرستادهی پروردگار تو هستم تا پسری که (از گناهان) پاکیزه است به تو ببخشم».
وقتی که مریم پاسخ جبرئیل را شنید، با تعجب گفت: ﴿قَالَتۡ إِنِّیٓ أَعُوذُ بِٱلرَّحۡمَٰنِ مِنکَ إِن کُنتَ تَقِیّٗا ١٨﴾ [مریم: ۲۰].
«گفت: چگونه پسری خواهم داشت در حالی که هیچ کسی (از راه مشروع) با من نزدیکی نکرده است و زناکار هم نبودهام».
جبرئیل هم در پاسخ او گفت: ﴿قَالَ کَذَٰلِکِ قَالَ رَبُّکِ هُوَ عَلَیَّ هَیِّنٞۖ وَلِنَجۡعَلَهُۥٓ ءَایَهٗ لِّلنَّاسِ وَرَحۡمَهٗ مِّنَّاۚ وَکَانَ أَمۡرٗا مَّقۡضِیّٗا ٢١﴾ [مریم: ۲۱].
«گفت: همانگونه است (که بیان داشتی) پروردگار تو گفته است: این (کار) برای من آسان است و (این امر) به خاطر آن است که آن را آیه و نشانهای (بر قدرت خدا) برای مردم قرار دهیم و او را (با برگزیدن به پیامبری) رحمتی از سوی خود سازیم (که مردم را به بندگی خدا و توحید فراخواند). و (این) کار انجام یافته است».
خداوند متعال در این آیه آفرینش حضرت عیسی علیه السلام بدون پدر را یکی از نشانههای قدرت خود معرفی کرده است. خدایی که آفرینش را به صورتهای متنوع انجام داده است، مثلاً آدم را بدون پدر و مادر و فرزندان آدم را به وسیلهی پدر و مادر و حضرت عیسی را به وسیلهی مادر و بدون پدر آفریده است و این تنوع در آفرینش بر کمال قدرت و عظمت خدا دلالت میکند[۲].
از علمای سلف روایت شده که وقتی جبرئیل پیام خدا را به گوش مریم رسانید، مریم تسلیم قضای خدا شد و به سخن او اطمینان پیدا کرد. پس جبرئیل به او نزدیک شد و در گریبان پیراهن او فوت کرد تا اینکه فوت به شرمگاه او رسید و به اذن خدا به حضرت عیسی علیه السلام حامله شد[۳]. خداوند متعال میفرماید:
﴿وَمَرۡیَمَ ٱبۡنَتَ عِمۡرَٰنَ ٱلَّتِیٓ أَحۡصَنَتۡ فَرۡجَهَا فَنَفَخۡنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا…﴾ [التحریم: ۱۲].
«خداوند همچنین به مریم دختر عمران مثل زده است که شرمگاه خود را حفظ کرد و ما از روح (متعلق به) خود در آن دمیدیم».
[۱]– تفسیر ابن کثیر: ج ۳، ص ۱۱۵-۱۱۴٫ تفسیر قرطبی: ج ۷، ص ۹۱ -۹۰٫ تفسیر شوکانی: ج ۳، ص ۳۲۸٫
[۲]– تفسیر ابن کثیر: ج ۳، ص ۱۱۸٫
[۳]– تفسیر ابن کثیر: ج ۳، ص ۱۱۵-۱۱۶٫ تفسیر قاسمی: ج ۱۱، ص ۱۱۷٫