در ابتدا اجازه دهید تا پرسشی در خصوص سفر داشته باشم چرا که با توجه به تعطیلات پیش رو، این پرسش بیشتر مطرح می شود که معیار کوتاه گزاردن نماز در سفر چیست؟
شیخ خالد:سپاس و ستایش از آن الله است و بر پیامبر گرامی مان محمد و خاندان و همه اصحاب بزرگوار ایشان درود می فرستم؛سپس اینکه خداوند متعال می فرماید: {وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاهِ} یعنى: (هرگاه در زمین به مسافرت پرداختید گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه بگزارید)النساء/١٠١این آیه بعنوان یک اصل کلی در مورد کوتاه گزاردن نمازها در سفر تلقی می گردد و اهل علم در مورد این مساله اختلاف نظر ندارند بلکه اختلاف نظرشان در دو مورد است:
نخست در تعیین مدت سفر و دوم در تعیین مسافتی که انسان با پیمودن آن می تواند نماز را کوتاه بگزارد و علماءدر این خصوص دیدگاه های متفاوتی ارائه داده اند:طوریکه برخی از آنها مدت سفر را چهار روز و برخی تا بیست روز تعیین نموده اند و همچنین در تعیین مسافت سفر نیز دیدگاه های متفاوتی ارائه داده اند أما طبق دیدگاه راجح که متکی بر دلایل وارده از قرآن و سنت هستند،سفر ازنظر زمان و مسافت حد معینی ندارد یعنی هر جابجایی و انتقالی که در عرف مردم سفر تلقی شود، سفر می باشد بنابراین اگر انسان محل سکونت خویش را به مقصدی که مردم انتقال به آنجا را طبق عرف شان سفر تلقی می کنند ترک کند مسافر محسوب می گردد خواه مسافتش طولانی باشد خواه کوتاه،خواه مدت سفرش به درازا بکشدخواه کوتاه باشد که در چنین شرایطی فرد مسافر میتواند از تخفیف الهی استفاده نماید و نمازهای چهار رکعتی ظهر و عصر و عشاء را دورکعت بگزارد.صحیح ترین دیدگاه از بین دیدگاه های أهل علم همین دیدگاه می باشد و در مواردی که فرد دچار ابهام گردد و نداند که آیا کوتاه گزاردن نماز در این انتقال، مشروع است یا خیر؟در این حالت به اصل عمل می کند یعنی در حالت ابهام به شیوه اصلی نماز رجوع می کند و نمازش را کامل(چهاررکعت)می گزارد و آن را کوتاه(دورکعت)به جا نمی آورد اما مطلبی که بایستی دانسته شود این است که چه بسا سفری بدلیل مدت طولانی اقامت سفرشرعی تلقی شود حتی اگر مسافتش کوتاه باشد و چه بسا سفری بدلیل مسافت طولانی اش سفر قلمداد شود حتی اگر مدت اقامت در مقصد کوتاه باشد؛بطور مثال: اگر مسافری از ریاض به قاهره برود با توجه به اینکه مسافت بین مبدا و مقصد زیاد است لذا اگر این مسافت را در مدت نصف روز بپیماید و بازگردد، همین رفت و برگشت در عرف مردم سفر تلقی می شود و همچنین اگر فردی ریاض را به یکی از مناطق نزدیک ریاض ترک کند و مدت سه،چهارروز در آن منطقه سکونت گزیند بازهم درعرف مردم سفرتلقی می شودحتی اگرمسافت کوتاه باشد *بنابراین پیمودن مسافت طولانی با اقامت کوتاه، سفر محسوب می شود* و همینطور *پیمودن مسافت کوتاه با اقامت طولانی نیز سفر تلقی می شود* که بر همین اساس برای تشخیص سفر شرعی به عرف مردم رجوع می کنیم و اگر تشخیص آن در عرف هم میسر نگشت به مفهوم لغوی مراجعه می شود که معنای لغوی سفر، جداشدن می باشد و بر همین اساس اگر فردی از منطقه محل سکونت و محل اقامتش جدا شود مسافر محسوب می گردد.
مجری:پس باتوجه به این دیدگاه کسانی که در تعطیلات به مسافرت می پردازند با نوعی ابهام مواجه می شوند زیرا وقتی آنها وارد شهر یا کشوری می شوند طبق دیدگاه شما می توانند نماز راکوتاه بگزارند امابرخی از مسافران میگویند:هنگامی که درهتل یامنزل نشسته ایم صدای اذان رامی شنوم آیا می توانم در منزلی که اقامت دارم نماز را کوتاه بگزارم یا اینکه بایستی به مسجد بروم؟
شیخ خالد:این یک موضوع دیگر است و آن این اینکه آیا هنگامی که مسافر ندای اذان را می شنود بایستی آن را اجابت کند؟
دیدگاه راجح در مورد این موضوع این است که اگر عذری وجود نداشته باشد،هیچ تفاوتی در بین حالت سفر و اقامت برای اجابت ندای أذان وجود ندارد زیرا با بررسى نصوصى که بیانگر وجوب شرکت در نماز جماعت هستند به این نتیجه می رسیم که رسول الله صلی الله علیه وسلم در این مسأله بین فرد مسافر و مقیم تفاوتی قائل نشده است بلکه در روایت فرد نابینا( که مانند مسافر معذور به شمار می رود) یک نص عمومی ارائه داده است؛زیراوقتی خطاب به شخص نابینا فرمود:(آیا صدای اذان را می شنوی؟)گفت:بله؛لذا فرمود:(پس آن را اجابت کن)(یعنی: در نماز جماعت شرکت نما)این بیانگر آن است که اگر مانعی در اجابت اذان وجود نداشته باشد بایستی در نماز جماعت شرکت نماید اما اگر عذرهایی از قبیل پرداختن به کارهاو مسئولیت های خطیر و بیماری و خستگی شدید وحرکت درمسیروامثال آن وجودداشته باشد بایستی گفت که چنین عذرهایی ترک نمازجماعت را برای او مشروع قلمداد می کند اما اگر عذری وجود نداشته باشد و انسان مقیم باشد و یا مسافری باشد که درمقصد اقامت دارد در این صورت،نبایست درنمازجماعت کوتاهی ورزد و دلیل این ادعاء این است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در سفرهای خودش نماز را به جماعت می گزارد و حتی در مسیر سفرهایش نیز بهمراه صحابه رضی الله عنهم نماز را به جماعت به جا می آورد؛
وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین