تعریف عصبیت

عصبیت در لغت[۱] مشتق از «العَصبِ» به معنای پیچاندن و تابیدن و بستن می باشد. و تعصب به معنای همیاری و حمایت کردن است.

و «العَصَبه» خویشاوندان شخص از جهت پدری می باشند. و «عصبه الرجل» فرزندان ذکور از ورثه وی  می باشند. عصبه نامیده شدند چرا که نسب وی را احاطه کرده اند.

و «العُصْبَه و العِصابه» به معنای «الجماعه» گروهی از مردم می باشد. و از این قبیل است کلام خداوند که می فرماید: «وَ نَحْنُ عُصْبَهٌ» (یوسف: ۸) «ما گروه متحد و نیرومندی هستیم». و اینکه رسول خدا  صلی الله علیه و سلم فرمودند: «اللهُمَّ إِنْ تُهْلِکْ هَذِهِ الْعِصَابَهَ مِنْ أَهْلِ الْإِسْلَامِ لَا تُعْبَدْ فِی الْأَرْضِ»:[۲] «پروردگارا، اگر این گروه از اهل اسلام نابود شوند، دیگر در زمین عبادت نخواهی شد».

عصبیت در اصطلاح:

عصبیت این است که شخصی برای یاری و نصرت گروه خود و همراه شدن با آنها بر علیه کسی که با آنها درگیر شده، فریاد برآورد، چه ظالم باشند یا مظلوم؛[۳]

و گفته شده به معنای فریاد بر آوردن بر خویشاوندان در مورد ستم یا مصیبت هلاک کننده ای می باشد که آنها را در بر خواهد گرفت؛… و از این دسته است هم پیمان شدن؛ چرا که فریاد هرکس برای هم پیمانان وی می باشد.[۴]

 

[۱] – نگا: ماده (ع ص ب) در «التهذیب اللغه» ازهری: ۴۵-۵۱؛ الصحاح، جوهری: ۱/۱۸۲-۱۸۳ لسان العرب، ابن منظور: ۴/۲۹۶۴-۲۹۶۶؛ قاموس المحیط، فیروز آبادی، ص: ۱۴۸؛ موسوعه کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تهانوی: ۹۴۶

[۲] – بخشی از حدیثی  که امام مسلم: ۱۷۶۳ تخریج کرده است.

[۳] – تهذیب اللغه، ازهری: ۲۴۵۳ ع ص ب

[۴]– تاج العروس، زبیدی: ۷/۵۴۳ ن ع ر؛ مقدمه ابن خلدون، ص: ۲۳۵